Tímarit lögfræðinga - 01.09.1992, Blaðsíða 8

EFTIRMÁLI
HEIMILDIR
1 Heimildir, sem vitnað er til
2 Aðrar heimildir sem stuðst er við
3 Ókannaðar heimildir
4 Stjórnarskrár og aðrar grundvallarskrár
RESUME1
í stjórnarskrá um hin sjerstaklegu málefni íslands frá 5. janúar 1874 segir svo í
44.gr.:
Þeim dómendum, sem ekki hafa að auk umboðsstörf á hendi, verður ekki vikið úr
embætti nema með dómi, ...
Þetta ákvæði hefur haldist óbreytt í síðari stjórnarskrám og er nú að finna í 61.
gr. stjórnarskrár Lýðveldisins íslands nr. 33 frá 17. júní 1944.
Hér verður fitjað upp á umræðum um hvort þetta fyrirmæli standi því í vegi að
dómari verði leystur tímabundið frá starfsskyldum sínum með yfirvaldsboði
gegn vilja sínum. Leitað verður fanga í álitsgerðum fræðimanna, dómsúrlausn-
um og öðrum lögskýringargögnum. Kannað verður hvort nálgast megi lausn
álitaefnisins með textaskýringum og upprunaskýringum. Öll þekkt rök verða
vegin og metin og síðan reynt að varpa ljósi á málsefnið með könnun erlends
réttar og alþjóðlegra samþykkta. Að endingu verður lagt á ráðin um réttarbæt-
ur.
1.0 VIÐTEKIN VIÐHORF
1.1 Álit íslenskra stjórnlagafræðinga
Einar Arnórsson taldi stjórnina geta vikið öllum dómurum úr embætti um
stundarsakir og undirréttardómurum til fullnaðar þrátt fyrir ákvæði stjórnar-
skrárinnar. Til að víkja yfirdómurum til fullnaðar taldi hann aftur á móti þurfa
dóm.2
Lárus H. Bjarnason skýrir þetta ákvæði svo í riti sínu um dómstóla og réttarfar
að meðan til séu dómarar sem ekki hafi umboðsstörf á hendi megi ekki víkja
þeim úr embætti til fulls gegn vilja þeirra með stjórnarráðstöfun. Hann
viðurkennir að vísu að orðalagið „vikið úr embætti“ geti bæði átt við frávikningu
um stundarsakir og frávikningu til fulls en telur þó aðeins átt við fullnaðarlausn.
Orðrétt segir hann:
En viðbótin: „nema með dómi“, sýnir að átt er við það sem nú er kaliað afsetning.
1 Meginefni greinarinnar er feitletrað til að hægt sé að lesa það í samfellu en í lokin er stutt ágrip á
dönsku.
2 Dómstólar og réttarfar 1911, s. 29.
86