Tímarit lögfræðinga - 01.09.1992, Síða 42

leita eða verða að hlíta meðferð mála sinna fyrir þeim og úrlausn, en að því
marki náðu blasir enn við nýtt útsýni, hættan á að dómstólar verði ríki í ríkinu,
regla sem endurnýjar sig sjálf, með dulin áhrif og hneigð til að sælast yfír á
verksvið hinna pólitísku valdhafa. Stjórnvöld og dómstólar munu því eiga
samleið enn um sinn og það er engin goðgá að þau vinni saman, heldur nauðsyn á
margan hátt. I þessu ljósi verður að vega og meta ágæti alls tilflutnings valds frá
stjórnvöldum til dómstóla, en réttaröryggi borgaranna og samfélagsins verða þó
höfuðviðmið.
Á árinu 1987 kom fram sú hugmynd í formi frumvarpsdraga að rétt væri að
fela dómendum sjálfum að annast eigin agamál. Niðurstaðan varð sú að ákveðið
var að dómstjórar færu með agavald yfir samdómendum sínum og dómstjórum á
næsta dómstigi fyrir neðan, sbr. 35. gr. EML, og 4. gr. breytinglaga nr. 54 1988.
Áður en frumvarpið var lagt fram hafði það hlotið endurskoðun í stjórnsýslunni
sem leiddi til þess að dómarar voru settir undir þrefalt agavald, Hæstaréttar,
ráðherra og dómstjóra, sem auðveldlega verður beitt óháð hvert öðru. Þannig
var hugsanlegt að dómari sæti uppi með fleiri en eina áminningu eða önnur
agaviðurlög fyrir sömu yfirsjón. í 3. mgr. 35. gr., eins og hún er orðin eftir
breytinguna, er kveðið á um lausn um stundarsakir og skilyrði hennar, m.a. að
áminning æðra dóms, ráðherra eða áminningaryfirvalds skv. 2. mgr.,77 hafi ekki
komið að haldi. í athugasemdum með frumvarpinu segir svo:
Grein þessi haggar ekki því að ráðherra hefur áfram á valdi sínu að áminna dómara og
dómarafulltrúa þegar það á við skv. 7. gr. laga nr. 38/1954, um réttindi og skyldur
starfsmanna ríkisins.
Þetta ákvæði fellur úr gildi 1. júlí 1992, sbr. 21. gr. laga 92 1989, og við taka
fyrirmæli 8. gr. þeirra laga. Þar er hvorki getið um áminningu Hæstaréttar né
ráðherra. Ljóst er að héraðsdómarar verða eftir sem áður að þola áminningar
Hæstaréttar við málskot, en ekki er fyllilega ljóst um tengsl hinna nýju laga og 7.
gr. starfsmannalaga. Það verður þó að ætla, eftir almennum sjónarmiðum um
tengsl eldri laga og yngri, þar sem yngri lögin fela í sér sérákvæði miðað við hin
eldri, svo og með hliðsjón af stefnu aðskilnaðarlaganna, að vald ráðherra til að
veita dómara áminningu milliliðalaust sé úr sögunni, og er það vel. Enn er þó
þörf á að ráðherra og ráðuneyti hafí vakandi auga með dómurum og meðferð
dómsvaldsins og geti komið fram úrræðum sem miða að því að dómendur vinni
verk sín óaðfínnanlega, glati ekki hæfí án þess að við sé brugðist og seilist ekki til
valds sem þeim ber ekki. Hér verða því dómendur og ráðuneyti að vinna saman
enn sem fyrr, en það má ekki vera eins og komið hefur fyrir að dómstjóri snúi sér
til ráðuneytis með ósk um að handhafi dómsvalds sem undir hann heyrir, verði
77 forseta Hæstaréttar eða forstöðumanns dómaraembættis.
120