Tímarit lögfræðinga - 01.09.1995, Blaðsíða 4

liggur að sjálfsögðu í augum uppi að oft getur verið harla flókið og vandasamt
að ákvarða hverjar bætur tjónvaldur skuli greiða, þótt stundum sé það tiltölu-
lega auðvelt. í mörgum tilvikum getur verið bærilega auðvelt að ákvarða bætur
fyrir galla, t.d. á múrverki eða í vél. Þegar kemur að lífs- og líkamstjóni má hins
vegar fullyrða að vandinn verði aldrei stærri. Þar koma ýmis atriði til sögunnar
sem háð eru mati, sem í flestum tilvikum verður ekki byggt á mjög traustum
grunni. Það breytir hins vegar engu um það að bætur fyrir tjón af þessu tagi ber
að miða við framangreinda grundvallarreglu og vafalaust er að um það hafi
enginn löngun til að deila.
Nú virðist það vera bláköld staðreynd, þrátt fyrir tilraunir löggjafans allt frá
árinu 1958, og jafnvel frá fyrri tíma, til þess að jafna launamun karla og kvenna,
að ástandið í þeim málum þykir enn óviðunandi. Árið 1958 fullgilti ríkisstjóm
Islands samþykkt Alþjóðavinnumálastofnunarinnar um jöfn laun karla og
kvenna fyrir jafnverðmæt störf. Síðan eru því liðin tæp 40 ár. Vonandi fer að
rætast úr í þessum efnum, enda skortir ekki á lög og samþykktir til þess að svo
megi verða. Staðreyndin er hins vegar sú að þessi róður er þungur og gengur
hægt og enginn veit að sjálfsögðu hvenær jafnréttislandi verður náð. Á meðan
verða konur að búa við þennan mun ójafnræðis, þótt hann fari vonandi minnk-
andi með tímanum. Spurning er hins vegar hvort þessu markmiði verði nokkm
sinni náð, þrátt fyrir lög og samþykktir, nema hugarfarsbreyting verði hjá þeim
sem launin greiða og er þar ríkissjóður ekki frátalinn.
Þetta skapar vissulega erfiða aðstöðu þegar ákvarða skal bætur í málum eins
og þeim sem hér eru til umfjöllunar. Annars vegar kveða lög og samþykktir á
um jöfn laun karla og kvenna, en hins vegar blasir sú staðreynd við að þau eru
það ekki. Við hvort á heldur að miða? Ef launamisræmi helst áfram þrátt fyrir
baráttuna gegn því þá er sú kona betur sett fjárhagslega að öðru jöfnu, sem
bætur fær miðað við laun karla, heldur en kynsystur hennar sem hafa óskerta
starfsgetu en fá aðeins hluta launa karla fyrir vinnu sína. Það þýðir með öðrum
orðum að þessi kona fær bætur sem nema hærri fjárhæð en tjón hennar og í því
tilviki hafa bætumar ekki verið ákvarðaðar eftir þeirri grundvallarreglu sem fyrr
var getið, að fullar bætur skuli greiða fyrir skaðabótaskylt tjón, hvorki meiri né
minni. Hins vegar verður sama kona verr sett ef launajöfnuður næst á því tíma-
bili sem örorkutjónsútreikningur hefur verið miðaður við hafi laun kvenna verið
lögð honum til gmndvallar. Að vísu skiptir máli hvenær á því tímabili það kann
að verða og hvort það gerist smám saman eða í einu vetfangi. Þetta er sá vandi
sem við blasir í málum af þessu tagi og þarf engan að undra þótt hann verði
tilefni umræðu. Hér sýnist þó hafa farið sem oft áður að umræðan verður ekki
nægilega markviss vegna þess að aðeins hluti vandans er tekinn til umfjöllunar,
en öðram sleppt. Umræðan hefur fremur snúist um það sem menn vilja að sé,
en ekki um það sem er í raun, því að krafan sem sett hefur verið fram er sú að
bætur til kvenna skuli miðaðar við jöfn laun kynjanna.
I dómi Hæstaréttar frá 12. janúar sl. byggðist niðurstaðan á því að fyrir lá ör-
orkutjónsútreikningur, „sem miðar við meðaltekjur iðnaðarmanna samkvæmt
190