Tímarit lögfræðinga - 01.09.1995, Blaðsíða 37

aðrar stofnanir þess. Þær framfarir í húsnæði og búnaði annarra stofnana sem
fylgja auknum umsvifum í þjóðfélaginu og almennri velsæld fóru hjá garði. Þá
gekk illa að láta kjör dómaranna fylgja launaþróun markaðarins. Ábyrgir aðilar
eiga að skilja að erfitt verður að manna æðstu embætti rrkisins við hæfi ef kjör-
um sem þeim fylgja er ekki haldið í einhverju samræmi við kjör sem fá má
annars staðar.
Eftir nokkra lagfæringu á launum hæstaréttardómara hefur mátt velja úr fleiri
hæfum umsækjendum þegar stöður dómara losna. Þá hafa störf í Hæstarétti
orðið eftirsóknarverðari en áður því loks hyllir undir bjartari tíma varðandi hús-
næði og starfsaðstöðu réttarins. Heiður skal þeim sem heiður ber varðandi þá
framkvæmd.
IV.
Ungum lögfræðingum þótti löngum hæstaréttardómarar ekki taka sér það
vald í þjóðfélaginu sem þeim bar. Þeir vildu sigla lygnan sjó og bíða eftir að
Alþingi setti reglur á þeim sviðum réttarins þar sem hann var óljós. Þeir
sköpuðu ekki rétt af almennum reglum með túlkunum sínum og gæfu á stund-
um stjómvöldum of lausan tauminn. Sérstaklega voru nefnd svið mannréttinda,
eignarréttar og stjómsýslu. Bið vildi verða á lagasetningunni og það átti ekki
vel við órólega hugi ungra manna. Dómar Hæstaréttar voru vissulega vandaðir
og fullri virðingu haldið en yngri lögfræðingum þótti varfæmin ganga úr hófi.
Það kom þó fyrir að hin lygnu vötn gámðust og tekið var undir skoðanir sem
við þessar aðstæður gátu virst framúrstefnulegar. Gerðist þetta þótti dómurum
lítið eftir þessu tekið og þjóðfélagið ekki taka mið af dómunum, t.d. væri vinnu-
aðferðum stjórnsýslunnar í litlu breytt.
Meðal dómara var oft rætt um breytingar á dómstólaskipuninni, um aukið
sjálfstæði dómaranna, betri vinnuaðstöðu og bætta réttarfarslöggjöf. Yngri
dómurum þótti lítið gerast og að eldri dómarar væru ófúsir til baráttu. Á mínum
fyrstu dómaradögum báru ungir dómarar samt alltaf fullt traust til virðulegra
hæstaréttardómara. Reynslan kenndi okkur svo að oft er léttara um að ræða en
í að komast. Erfiðara reyndist að hafa áhrif á réttarþróunina en virst gat í fljótu
bragði. Dómarar ráða ekki þeim málum sem lögð eru fyrir réttinn. Þau sem
berast til hans eru mjög misjafnlega til þess fallin að verða stefnumarkandi og
oft ekki þannig lögð fyrir að sköpum geti skipt. Það þarf oft mörg mál til, áður
en skýrar dómvenjur skapast.
Dómstólarnir á Islandi hafa þó smám saman slegið föstum ýmsum grundvall-
arreglum á sviðum stjómskipunar og stjórnsýslu. Nú er verið að ræða um að
setja í stjómarskrá lýðveldisins ýmsar þeirra reglna, aðrar hafa verið settar í
stjórnsýslulög og Mannréttindasáttmáli Evrópu hefur verið lögleiddur. Þetta
gerðist án mikils hávaða en tók tíma. Síðari árin hefur embætti umboðsmanns
lagt sitt lóð á vogarskál þessarar þróunar og flýtt fyrir henni.
Vera þeirra sem hafa setið í Hæstarétti síðustu árin hefur ekki alltaf verið
auðveld. Hún á auðvitað ekki að vera það, en betri aðbúnaður og meiri opinber
223