Tímarit lögfræðinga - 01.12.1996, Page 59

aftur á móti að baki, t.d. að breyting hafi orðið á störfum, starfsháttum eða
skipulagi hjá hinu opinbera og þörf hefur skapast til þess að fá starfsmann sem
hefur aðra menntun eða reynslu, en sá hefur, er stöðu gegnir, getur stjómvald sagt
starfsmanni upp störfum, enda styðjist uppsögnin við heimild í samningi eða
lögum.16 Af þessu má ljóst vera, að ástœðan fyrir starfslokum starfsmanns, segir
til um það hvort skylt sé að fylgja tilteknum efnis- og málsmeðferðarreglum laga.
Svo hægt sé að endurskoða hvort stjómvald hafi farið að lögum við uppsögn
staifsmanns þurfa rök stjómvalds fyrir ákvörðun um uppsögn að vera ljós. Skiptir
því miklu að starfsmaður eigi rétt til rökstuðnings fyrir slíkri ákvörðun.17 Fyrir
lögfestingu stjómsýslulaga nr. 37/1993 áttu starfsmenn almennt ekki rétt til
rökstuðnings fyrir ákvörðun stjómvalds um uppsögn þeirra úr starfi, en eftir
gildistöku þeirra geta starfsmenn krafist rökstuðnings uppsagnar, þar sem ákvörðun
stjómvalds um uppsögn starfsmanns telst stjómvaldsákvörðun, sbr. 2. mgr. 1. gr.
laganna.18 Réttur starfsmanna ríkisins til rökstuðnings í slíkum tilvikum er áréttaður
í 31. og 2. mgr. 44. gr. laga nr. 70/1996, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins.
Fyrir dómstóla hafa komið mál, þar sem gat reynt á skilsmun á milli uppsagn-
ar úr starfi og frávikningar, en gerði ekki, þar sem slík málsástæða var annað
16 Sbr. álit umboðsmanns Alþingis frá 15. febrúar 1996, í málinu nr. 1296/1994. Sjá hér einnig
SUA 1994:207 þar sem ástæðan, sem færð var fram fyrir uppsögn, var sú, að ætlunin væri að ráða
hæfari starfsmann. Þetta var talin lögmæt og málefnaleg ástæða uppsagnar ríkisstarfsmanns.
17 Bæði í Danmörku og Noregi hafa ríkisstarfsmenn rétt til rökstuðnings fyrir ákvörðun stjóm-
valds um uppsögn í starfí skv. þarlendum stjómsýslulögum. Athyglisvert er, að almennir laun-
þegar hafa einnig rétt til að fá rökstuðning fyrir uppsögn í starfi í þessum löndum. f Noregi er sá
réttur tryggður í 3. mgr. 57. gr. laga um „arbeidervem og arbeidsmiljp m.v.“, en í Danmörku á
grundvelli 2. gr. b. „funktionærloven", svo og með ákvæðum kjarasamninga, sbr. t.d. 3. mgr. 4.
gr. „Hovedaftalerí'. Sjá hér t.d. Matthiassen, J., Forvaltningspersonellet, bls. 120; Fanebust, A.,
Oppsigelse i arbeidsforhold, bls. 39 og Krarup, O. og J. Matthiassen, Afskedigelsesret, bls. 49.
Hér á landi hafa launþegar á hinum almenna vinnumarkaði ekki rétt til rökstuðnings fyrir upp-
sögn í starfi. Réttarstaða þeirra er því í samræmi við hina almennu reglu kröfuréttar að almennt
þurfi ekki að rökstyðja uppsögn ótímabundinna samninga ef uppsagnarréttur er á annað borð til
staðar. Að því er snertir opinbera starfsmenn, hvílir vinnuréttarsamband þeirra á öðmm laga-
grundvelli en launþega á hinum almenna vinnumarkaði. Þannig em stjómvöld bundin af skráðum
og óskráðum eíhisreglum stjómsýsluréttarins. Ennfremur ber að fylgja málsmeðferðarreglum
stjómsýslulaga nr. 37/1993 þegar teknar em ákvarðanir í starfsmannamálum, sem talist geta
stjómvaldsákvarðanir, nema á annan veg sé skýrlega mælt fyrir í lögum. Af þessum sökum virðist
ljóst, að launþegar á hinum almenna vinnumarkaði geta ekki borið fyrir sig ákvæði stjóm-
sýslulaga eða starfsmannalaga um rökstuðning fyrir uppsögn á gmndvelli lögjöfnunar. Slíkan rétt
geta almennir launþegar sennilega ekki öðlast nema í skjóli samninga eða laga, eins og gerst hefur
á hinum Norðurlöndunum.
18 Sbr. ótvíræð ummæli í athugasemdum í greinargerð við 1. gr. ffumvarps þess, er varð að
stjómsýslulögum nr. 37/1993, en þar segir: „í lögfræðinni hafa ákvarðanir um skipun, setningu
og ráðningu opinberra starfsmanna, svo og lausn þeirra frá störfum og brottvikningu þeirra, verið
flokkaðar sem stjómvaldsákvarðanir... Ganga lögin út ffá þessari hefðbundu skilgreiningu og því
falla ákvarðanir þessar undir gildissvið þeirra“. (Alþt. 1992, A-deild, bls. 3283).
195