Tímarit lögfræðinga - 01.05.1997, Síða 12

kerfi og margt fleira. Þegar slík atriði gefa vísbendingu um markaðsyfirráð
getur minni markaðshlutdeild dugað.
Það er athyglisvert að skoða íslenskan rétt með hliðsjón af ofansögðu en sam-
kvæmt a-lið 1. mgr. 17. gr. samkeppnislaga nr. 8/1993 ber Samkeppnisstofnun að
grípa til aðgerða gegn því að fyrirtæki nái, viðhaldi eða styrki markaðsráðandi
stöðu sína. I 4. gr. laganna er hugtakið markaðsráðandi staða skilgreint þannig:
Markaðsráðandi staða er þegar fyrirtæki hefur þann efnahagslega styrkleika að geta
hindrað virka samkeppni á þeim markaði sem máli skiptir og það getur að verulegu
leyti starfað án þess að taka tillit til keppinauta, viðskiptavina og neytenda.
Akvæði þetta er ekki skýrt nánar í greinargerð en það sem vekur athygli er að
þessi orðskýring er því sem næst orðrétt tekin upp úr skilgreiningu Evrópudóm-
stólsins í United Brands-málinu.13 Þetta gefur vísbendingu um að löggjafinn
hafi ætlast til þess að réttur ESB sé hafður til hliðsjónar við skýringar á
hugtakinu í íslenskum rétti. Til fróðleiks má benda á að markaðsyfirráð voru
tekin til skoðunar í ákvörðun Samkeppnisráðs vegna kvörtunar á viðskipta-
háttum Bónuss sf. og Baugs hf.14 Samkeppnisstofnun komst að þeirri niður-
stöðu að sameiginleg markaðshlutdeild Bónuss sf. og Hagkaups hf., sameigin-
legra eigenda Baugs hf., væri áætluð 33%, en hlutdeild þeirra fyrirtækja sem
næst komu 4-6%. I ákvörðun Samkeppnisráðs segir að þótt markaðshlutdeild
skipti mestu máli við mat á markaðsráðandi stöðu fyrirtækis þurfi hún ekki
alltaf að vera mjög há til að um markaðsyfirráð sé að ræða. Tæknilegt forskot
fyrirtækja og fullkomið dreifingarkerfi stuðli t.d. að markaðsráðandi stöðu
fyrirtækjanna. Jafnframt gefi sterk fjárhagslega staða fyrirtækis og auðveldur
aðgangur að fjármagni vísbendingu um markaðsyfirráð. Samkeppnisyfirvöld
töldu með vísan til þessa að Baugur hf. hefði markaðsráðandi stöðu.
3.3 Fyrirtæki
Eitt af hugtaksskilyrðum 1. mgr. 86. gr. Rs. er að samkeppnisbrotið sé framið
af fyrirtæki.15 Þessi hugtakanotkun er þó í sjálfu sér ekki nauðsynleg enda er í
rétti ýmissa landa dæmi um að ekki sé tilgreint sérstaklega hver geti brotið gegn
samkeppnisreglum. Dæmi um slíkt er 2. gr. samkeppnislaga nr. 8/1993 þar sem
segir að lögin eigi við um atvinnustarfsemi án tillits til þess hvort hún sé rekin
13 Sjá nánar um þetta umfjöllun um markaðsyfirráð skv. 54. gr. EES-samningsins hér að
framan.
14 Kvartanir vegna viðskiptahátta Bónuss sf. og Baugs hf., ákvörðun Samkeppnisráðs nr.
7/1995, óbirt en úrdráttur úr ákvörðuninni birtist í Samkeppni, fréttabréfi Samkeppnis-
stofnunar, nr. 19, mars 1995.
15 Það er hefð fyrir því að þýða enska hugtakið „undertaking" sem fyrirtæki en þessi þýðing
er hins vegar ónákvæm og ágreiningslaust er að hugtakið fyrirtæki eins og það er notað í
samkeppnisreglum nær yfir fleira en það sem kallast fyrirtæki samkvæmt almennri orð-
notkun.
68