Tímarit lögfræðinga - 01.05.1997, Qupperneq 41

hinnar ólögfestu réttarreglu íslensks skaðabótaréttar að tjónþola beri hvorki
meira né minna en fullar bætur fyrir tjón sitt vegna skerts aflahæfis og því
sönnunar- og líkindamati sem sú réttarregla felur í sér.7 Hugtakið fullar bætur
er háð mati dómstóla og þegar um örorkutjón er að ræða er verið að meta
hverjar framtíðartekjur tjónþola hefðu orðið án örorkunnar þannig að tjónþoli
verði eins settur og tjónið hefði ekki orðið. Til grundvallar mati dómstóla liggja
sönnunargögn, þ.e. þær staðreyndir sem liggja fyrir um tjónþola svo sem um
starfsgrein sem hann hefur valið sér, aðrar staðreyndir svo sem um meðaltekjur
í tiltekinni starfsgrein og síðast en ekki síst örorkutjónsútreikningar sem oft
byggja á þessum staðreyndum og líkum sem af þeim verða leiddar. Það sem
gerðist í umræddu máli var að Hæstiréttur við heildarmat sitt á öllum stað-
reyndum og líkum varðandi framtíðartekjutap stúlkunnar vék frá því sjónarmiði
að líklegast sé að tekjur stúlkna í framtíðinni verði minni en pilta. Með vísan til
65. gr. stjórnarskrárinnar taldi Hæstiréttur sér óheimilt að draga slíka ályktun.
Það sem hér var um að ræða var því að þótt e.t.v. væri rökrétt miðað við stað-
reyndir úr fortíðinni að áætla stúlkum lægri tekjur en drengjum þá taldi Hæsti-
réttur með vísan til 65. gr. stjórnarskrárinnar að það gæti „...ekki ráðið úrslitum,
þegar til framtíðar er litið“. Þannig má segja að í dóminum felist ráðagerð um
það að 65. gr. stjórnarskrárinnar muni ná tilgangi sínurn í framtíðinni.
I dóminum var ekki um það að ræða að hinni ólögfestu réttarreglu um að
tjónþola beri fullar bætur vegna tjóns síns væri vikið til hliðar eða breytt. Ekki
verður heldur sagt að dómurinn varði túlkun á inntaki réttarreglunnar um fullar
bætur til tjónþola því hún felur eftir sem áður í sér að hugtakið fullar bætur skuli
hafa í för með sér að tjónþoli verði eins settur fjárhagslega og ef tjónið hefði
aldrei orðið.
Hvað sýnir umræddur hæstaréttardómur þá? Höfundur þessarar greinar er
þeirrar skoðunar að dómurinn sýni beitingu 65. gr. stjórnarskrárinnar um
meðferð dómsvaldsins í réttarframkvæmd og að hann sýni beitingu hennar sem
efnislegs banns við mismunun í því samhengi. Dómurinn er stefnumarkandi að
þessu leyti með tilliti til þess að í greinargerð virðist alls ekki gert ráð fyrir því
að hinni almennu jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar verði beitt um annað en
meðferð löggjafarvaldsins. Verður nánar vikið að því í kafla 4 hér á eftir. Hins
vegar ber að öðru leyti að fara varlega í það að draga of víðtækar ályktanir af
dóminum. í málinu var ekki um að ræða fordæmi sem réttarheimild fyrir
réttarreglu heldur viðtekna aðferð Hæstaréttar við sönnunar- og líkindamat á
grundvelli tiltekinnar réttarreglu. Telja verður að Hæstarétti reynist léttara að
beita 65. gr. stjórnarskrárinnar til þess að víkja frá slíkum háttum en fordæmum
sem eru grundvöllur eiginlegra réttarreglna. Þegar komið er inn á svið réttar-
7 I skaðabótamálum þeim sem hér er fjallað um eiga reglur skaðabótalaga nr. 50/1993 með
síðari breytingum ekki við, en þau tóku gildi þann 1. júlí 1993 og eiga aðeins við um tjón sem
verður eftir þann dag.
97