Tímarit lögfræðinga - 01.05.1998, Page 60

ingnum sé ekki eingöngu ætlað að hafa áhrif á samskipti þjóða heldur einnig á
stöðu einstaklinga.
Aðrir liðir inngangsorða samningsins vísa til réttarstöðu einstaklinga með
óbeinni hætti, t.d. þannig að getið er um mikilvægi framþróunar í jafnréttis-
málum karla og kvenna og öfluga neytendavernd.
Öll þessi atriði gera það að verkum að veigamikil rök mæla með því að EES-
samningnum sé ætlað að hafa bein áhrif á réttarstöðu einstaklinga, leggja þeim
skyldur á herðar og veita þeim réttindi. Hér verður þó ávallt að hafa það í huga
að 7. gr. EES-samningsins kveður á um það hvernig taka ber gerðir upp í
landsrétt EFTA-ríkjanna. Innan EB-réttar fjallar 189. gr. Rómarsáttmálans um
sama efni.
Reglugerð skal samkvæmt a-lið 7. gr. EES-samningsins tekin sem slík upp í
landsrétt samningsaðila. 2. mgr. 189. gr. Rómarsáttmálans veitir á hinn bóginn
reglugerðum bein lagaáhrif innan aðildarríkja EB. Yfirvöld í einstökum
aðildarríkjum þurfa m.ö.o. ekki að aðhafast neitt til að reglugerðir fái gildi að
landsrétti. Með þessari tilhögun var stofnunum EB, einkum framkvæmda-
stjórninni og ráðinu, veitt vald til að setja réttargerðir sem fá beint gildi innan
aðildarríkjanna, óháð athöfnum yfirvalda innanlands. Stofnunum EES hefur
ekki verið veitt sambærilegt vald.
Hvað innleiðingu tilskipana í landsrétt varðar er 7. gr. EES-samningsins
efnislega samhljóða 3. mgr. 189. gr. Rómarsamningsins. Einungis markmið
tilskipunar er bindandi gagnvart því aðildarríki sem hún beinist að en við
upptöku í landsrétt gefst yfirvöldum samningsaðila kostur á að velja um form
og aðferð við framkvæmdina. Tilskipanir hafa því ekki bein lagaáhrif í
aðildarríkjum að EES-samningnum.
Segja má að 7. gr. EES-samningsins feli í sér tvíbent skilaboð um réttarstöðu
einstaklinga á Evrópska efnahagssvæðinu. Annars vegar má líta til þess að
greinin mælir fyrir um það að EES-reglur ber að lögtaka í aðildarríkjunum. Af
því mætti hugsanlega draga þá ályktun að einstaklingum sé ekki ætlað að njóta
réttinda samkvæmt EES-reglum fyrr en að lokinni innleiðingu í landsrétt. Hins
vegar má benda á það að með 7. gr. EES-samningsins er gengið lengra í þá átt
að veita einstaklingum réttindi sem rætur sínar eiga í þjóðréttarsamningi en
hefðbundin sjónarmið gera ráð fyrir. Greinin felur það í sér að stefnt er að því
að réttarreglur EES-samningsins og þær reglur sem af honum leiða hafi áhrif að
lögum einstakra aðildarríkja enda er ríkjunum skylt að taka þær upp í landsrétt,
stundum skilyrðislaust án breytinga. Skyldur aðildarríkjanna að þessu leyti eru
mun ríkari en almennt er um þjóðréttarsamninga.55
Þótt fallist verði á það að EES-samningnum sé ætlað að veita einstaklingum
réttindi í þeim skilningi sem hér um ræðir er önnur spuming hvort samning-
urinn tryggir raunverulega vemd þeirra réttinda og þá hvemig. Innan EB er það
viðurkennt að einstaklingar geti átt réttindi sem njóta verndar. Sá sem byggir
55 Sjá til hliðsjónar Davíð Þór Björgvinsson, bls. 162-164.
144