Dvöl - 01.01.1940, Blaðsíða 41

D VÖL
Þessi þróun járnnámsins í Norr-
landi hefir valdið stórfelldum
breytingum. Járnbrautirnar voru
lagðar um héruð, sem áður voru
öbyggð, og þar hafa sprottið upp
blómlegir bæir, en þær sveitir, sem
Þéttbýlastar voru áður, urðu fyrst
í stað útundan um samgöngur.
Gellivare og Malmberget eru nú
allstórar borgir, en þar voru áður
lítil og óásjáleg þorp. Við Kiiruna-
vara var engin byggð áður, en nú
stendur þar nýtízku borg, sem
skipulögð var áður en járnnám
hófst í fjallinu. Kiruna er fyrir-
nayndarborg, og húsakynni verka-
manna eru þar miklu betri en ann-
ars staðar í Svíþjóð. Ekkert hefir
verið til sparað að gera mönnum
úvölina þar nyrðra svo vistlega,
sem unnt er. í járnfjallinu ofan við
bæinn eru losaðar árlega um 6
miljónir smálesta af járnsteini,
sem fluttar eru með rafknúðum
lestum til Narvik. Þangað er um
170 km. leið. Rafmagnið, sem lýsir
Kiruna, knýr járnbrautarlestirnar
og vélar þær, sem notaðar eru við
oámagröftinn, er leitt þangað frá
Porjusfossum í Luleelfi. Porjus-
aflstöðin framleiðir nú 105.000
hestöfl raforku og er önnur stærsta
rafstöð Svíþjóðar.
Járnsteinninn frá Gellivare og
Malmberget er mestmegnis fluttur
til Luleá, þótt höfnin þar sé lögð 5
th 6 mánuði ár hvert. Þýzkaland
og England kaupa mestan hluta
íárnsteinsins, en nokkuð fer einnig
til Ameríku og Ástralíu. Nú kynnu
35
einhverjir að spyrja, hvers vegna
Svíar vinni ekki sjálfir járn og stál
úr öllu þessu járngrýti, en þá er því
til að svara, að það er hægt að
framleiða ódýrara stál með því að
flytja járngrýtið til kolanna en kol-
in til járnsteinsins. í Sviþjóð eru
engar steinkolanámur, og viðarkol
eru dýr, enda lítið hægt að gera af
þeim, en án kola verður stálið ekki
unnið úr járnsteininum.
Það eru engar smáræðis upp-
hæðir, sem renna í þjóðarbúið frá
járnnámunum í Norrlandi. Til
dæmis var áætlað 1927, að ríkið
myndi fá í sinn hlut af arði nám-
anna frá 1927 til 1947 allt að 500
miljónum króna, en járnsteinninn
hefir hækkað svo í verði síðustu ár-
in, að þessi upphæð mun allt of
lágt reiknuð. Auk þessa bætast svo
við verkalaun, lestagjöld og farm-
gjöld.
En Norrland átti eftir að gera
betur. Eins og áður var frá sagt eru
þar geysileg skógaflæmi. Skógur-
inn var fyrr á öldum svarinn óvin-
ur bóndans. Það var erfitt og lítt
arðbært verk að brj óta skóglendi til
ræktunar, og skógarnir torvelduðu
samgöngur manna á milli og ein-
öngruðu byggðirnar. Þessir risa-
stóru barrskógar, sem voru einskis
virði fram á miðja 19. öld til ann-
ars en húsaviðar og kolagerðar,
urðu þá hin mesta auðlind fyrir
landið allt, og skógarhögg varð
annar aðalatvinnuvegur Svía.Þessu
olli aukin eftirspurn á timbri og
lækkaðir tollar í markaðslöndun-