Dvöl - 01.01.1943, Síða 119

D VÖL
117
ræmi við siðalögmálið: auga fyrir
auga, tönn fyrir tönn. í þessum
átökum er Hallgerður sigurvegar-
inn, Otkell verður að taka við
þrælnum og fylgdu meðmæli Gunn-
ars á Hlíðarenda: „Þar eru eyru
sæmst sem óxu!“
Skömmu eftir Kirkjubæjarferð
Gunnars sendi Njáll honum mat
á fimm hestum. í þeim klyfjum
hafa sjálfsagt verið þjóðleg mat-
væli, svo sem smjör og ostur. En
þegar Gunnar kemur heim úr þing-
reiðinni ríða margir „Síðumenn“
með honum að Hlíðarenda. Hall-
gerður ber þeim mat, ost og smjör.
Þá er bóndi hennar látinn spyrja,
hvaðan það sé komið.
„Þaðan, sem þú mátt vel eta,“
segir hún, „enda er þat ekki karla
at annast um matreiðu.“ Gunnar
reiddist og mælti: „Illa er þá, ef
ek em þjófsnautr,“ „ok lýstr hana
kinnhest.“
Það er ekki geðfellt, að eigin-
maður þjófkenni konu sína í á-
heyrn gesta — allra sízt, ef hann
þekkir engar sannanir fyrir sekt
hennar. En kálið er ekki sopið, þó
að það sé í ausunni. Hinn gætni
og geðprúði maður, Gunnar á Hlíð-
arenda, bætir gráu ofan á svart:
lýstur maka sinn. Um leið stendur
hann afhjúpaður eins og fugla-
hræða, sem rómantísk hetjudýrk-
un hefir reynt að klæða í glæsi-
legar spjarir.
Höfundur Njálu leggur áherzlu
á það, að allir eiginmenn Hallgerð-
ar hafi verið „kurteisir“. En er
það ekki undarlegt, hvað þeim er
öllum laus höndin?
Þrír eiginmenn — þrjú hög'g!
Þessar hetjudáðir hinna einstak-
lega „kurteisu“ manna endurtaka
sig eins og viðlag í þjóðkvæði. Og
supiir löðrungarnir voru það vel
goldnir „at blæddi úr.“
Hafa hugtök íslenzkunnar nokk-
urntíma talið ruddann, sem ekki
hefir taumhald á skapi sínu,
kurteisan? Hefir það verið nefnt
„kúrteisi" að níðast á varnarlaus-
um konum?
Nei, aldrei.
En höfundur Njálu er að skapa
sígilda skáldsögu, hann fer eigin
leiðir, teflir oft á tæpasta vað í
lýsingum, efnivið sögulegra heim-
ilda mótar hann af smekkvísi og
nákvæmni, svo að listverkið rísi
af grunni í sem áhrifaríkustum
og sterkustum litum. Rás viðburð-
anna er rakin með hrynjandi mýkt,
þar eru leyndardómsfullir töfrar
listrænnar túlkunar.
Andstæður í hárnákvæmum
skömmtum á réttum stöðum
mynda jafnvægi í ódauðlegu mál-
verki. Hér verður lesandinn star-
sýnn á tvær konur. í þeim spegl-
ast afgrunnur andstæðnanna. Þær
eru að vísu báðar skapstórar, en
að öðru leyti er þeim fátt sameig-
inlegt.
Bergþóra er með kartnögl á
hverjum fingri, en tryggð í hjarta.