Tímarit um uppeldi og menntamál - 01.01.1890, Page 63

61
allt vald væri í höndum leiðtoga lýðsins, lderkastjettinni.
Skólar þeir, er sumir katólsku biskuparnir hjeldu, voru
ekki handa almepningi, heldur peim, er ætluðu að
ganga í pjónustu kirkjunnar, og sama má segja um
ldausturskólana. Ekki hreyttist heldur mikið til batnað-
ar í pessu efni með komu siðabótarinnar. I staðinn
fyrir klerka harðstjórn kom harðstjórn konungs og liöf-
uðsinanna hans. J>ó Kristján konungur 3. ætlaði í fyrstu að
stofna barnaskóla við sum klaustrin, varð sú hugmynd
að engu. I stað anda siðabótarinnar kom valdboð kon-
ungs og óhlutvandra umboðsmanna hans. J>ó Lúter
vildi bæta menntun allra stjetta, komust hjer pó að
eins á fót 2 skólar handa embættismannaefnum eða
einkum guðtræðingum, og var kennslan við pá opt lje-
leg, og stjórn peirra hörð og ómannúðleg. Aður höfðu
margir verið vel að sjer í sögu og lögum, en pessi
pekking deyr út talsvert á hinum síðari öldum. þjóðin
lifði í ófrelsi, en hvervetna par, sem pjóðir eru ófrjáls-
ar, getur andleg menntun ekki prifizt, eins og á hinn
bóginn, að engin pjóð getur haft full not af frelsinu nje tek-
ið verklegum framförum án andlegrar menningar. Líf
mannsins verður pá líkt lífi dýranna; maðnrinn notar
pá að eins pekkingu forfeðranna, og að líkindum týnir
liann uokkru niður, en bætir engu við, en náttúruhvöt
dýranna kennir peim, að hafa sömu lifnaðarhætti til-
breytingarlaust, eins og fyrri. kynslóðir sömu tegundar,
nema að pví leyti sem náttúruliluttöllin kunna að
breytast, lilýtur eðli dýrsins, að laga sig eptir pví. En
sú pjóð, sem að eins ætlar að lifa á pekkingu feðra sinna,
brýtur í bága við breytt náttúruhlutföll og anda yfir-
standandi tímans, eins og t. d. Kínverjar, og ef vel er
aðgætt, mætti segja nokkuð líkt um vora eigin pjóð.
í stað pess að fylgja straumi tímans, liöfum vjer orðið
langt aptur úr öðrum pjóðum bæði andlega og líkam-