Fréttablaðið - 04.09.2010, Blaðsíða 28

28 4. september 2010 LAUGARDAGUR
sem menn munu tryggja að stoppi
ekki af fjárhagslegum ástæðum.
Þetta er að vísu borgað af fjármála-
stofnunum, eins og hefur komið
fram, í hlutfalli við skuldir þeirra
þannig að fjármálin ættu ekki að
vera fyrirstaða.“
Þurfum að hugsa ríkið upp á nýtt
Í landinu er við völd vinstri stjórn
sem kennir sig við norræna velferð.
Samt sem áður er þetta velferðar-
kerfi okkar ekki burðugra en svo
að það fer nánast á hliðina þegar
sjálfboðaliðar í tveimur eða þrem-
ur hjálparstofnunum fara í mánað-
arfrí á sumrin. Gengur þetta ástand
til lengdar?
„Nei, og það er verið að undir-
búa það inni í ráðuneytinu og hjá
umboðsmanni skuldara að skil-
greina svokallaðan framfærslu-
grunn. Þótt það sé ekki einfalt að
finna einn grunn – við lifum jú mjög
ólíku lífi – þá er mjög mikilvægt
að við skilgreinum lágmarkið. Við
gerðum það raunar með öryrkjana
með því að setja 180 þúsund króna
lágmark, sem er töluvert fyrir ofan
atvinnuleysisbætur og lægstu laun.
Með líkum hætti þurfum við að setja
okkur markmið um að tryggja öllum
lágmarksframfærslu og getum
þannig eytt fátækt. Verkefnið er að
tryggja að öll þjónusta við þetta fólk
sé í lagi. Við þurfum að hvetja fólk
til sjálfsbjargarviðleitni, að sækja
vinnu og taka þátt í samfélaginu
en að það treysti ekki bara á að fá
bætur og félagslega þjónustu. Það
er öryggisnet en ekki lífsmáti nema
maður komist ekki hjá því. Því hug-
arfari þurfum við að breyta og það
hefur mikilli orku verið eytt í starfs-
endurhæfingu.“
Þú nefndir að það þyrfti að eyða
fátækt. Er nokkur von til þess að
það verði hægt á sama tíma og þið
eruð blóðug upp að öxlum í niður-
skurði ár eftir ár?
„Ef við getum borgað niður þessi
lán og eytt vaxtagreiðslunum þá
erum við að tala um hundrað millj-
arða. Það er fimmtungur af fjár-
lögum í ár. Ef við getum bætt við
tuttugu prósentum aftur innan fjög-
urra til fimm ára þá getum við sótt
ansi mikið fram. Ef við forgangsröð-
um upp á nýtt getum við svo hætt
að borga ýmislegt sem við eigum
ekkert endilega að borga sem ríki
heldur sem einstaklingar – það
sem við getum kallað hálfgerðar
skrautstofnanir sem hafa orðið til í
góðærinu.“
Til hvers ertu að vísa þar?
„Við höfum verið dugleg að eyða
og það er hægt að finna ýmsar stofn-
anir sem getur verið gaman að eiga
en þarf að reka með eins hagkvæm-
um hætti og unnt er, eins og í menn-
ingarmálum og jafnvel í öllum geir-
um. Ég ætla ekki að nefna nein nöfn
því að það er viðkvæmt, en í raun-
inni þurfum við að hugsa upp á nýtt
fyrir hvað ríkið á að standa. Hvað
ætlum við að tryggja og hvað ekki?
Þetta er ekkert auðvelt en þetta er
aðalverkefnið. Við eigum nógan pen-
ing, við erum rík þjóð og eigum að
geta haldið úti mjög góðri þjónustu,
en það þýðir að við þurfum að skafa
af henni það sem við þurfum ekki að
bera ábyrgð á sem ríki.“
Í yfirlýsingu formanna stjórn-
arflokkanna í tilefni af ráðherra-
skiptum stæra þeir sig af því að
hér sé þrátt fyrir allt ekki nema
7,5 prósenta atvinnuleysi. Eru
það ekki falskar tölur í ljósi þess
að stór hópur fólks fékk vinnu í
sumar við tímabundin atvinnu-
skapandi verkefni? Er ástandið í
raun nokkuð til að gleðjast yfir?
„Við höfum verið að horfast í
augu við alveg gríðarlega erfið-
leika. Við misstum 40 prósent af
tekjum ríkisins, annars vegar
með vaxtagreiðslum og hins
vegar vegna tekjumissis. Síðan
er ríkissjóður gríðarlega skuld-
ugur. Ég held því fram að hluti af
því sem við vorum að eyða fyrir
2008 hafi verið þensla í samfélag-
inu sem var engin innistæða fyrir.
Við tókum lán fyrir húsnæði upp
á 700 milljarða og tvöfölduðum
það sem Íbúðalánasjóður var með
áður á örskömmum tíma, þannig
að veltan sem var þá að skapa tekj-
ur fyrir ríkissjóð var á lántöku.
Við verðum að horfast í augu við
það að samfélagið, jafnvel þótt það
keyrði á fullum dampi, á ekki leng-
ur fyrir því sem við áttum þá.
Áætlunin sem við fórum í með
Alþjóðagjaldeyrissjóðnum árið
2008, og sá niðurskurður og tekju-
aukning sem fylgdi, hefur skilað
árangri, og hann er meiri en áætl-
anir gerðu ráð fyrir. Atvinnuleys-
inu var spáð í tíu til tólf prósentum.
Einstaklingar og stjórnarandstæð-
ingar spáðu allt frá 15 til 20 pró-
sentum. Það er engin ástæða til
að mála myndina dekkri en hún
er. Það þýðir ekki að við eigum
ekki heilmikið eftir og við munum
aldrei sætta okkur við 7,5 pró-
senta atvinnuleysi, það er ekki í
okkar kúltúr. Það er alveg rétt að
það er hægt að leika sér með þess-
ar tölur, en það er líka hægt með
tölur um hlutaatvinnuleysi og auk
þess hafa menn verið teknir af
skrá af ýmsum ástæðum, þannig
að almennt held ég að þetta sé
nokkuð rétt mynd af stöðunni.“
Skýra þarf ráðningarmál
Ráðningarmál stjórnarinnar hafa
sætt töluverðri gagnrýni, meðal
annars ferlið í kringum stjórn-
endur tveggja stofnana á vegum
félagsmálaráðuneytisins; umboðs-
mann skuldara og Íbúðalánasjóðs.
Hvernig finnst þér hafa verið hald-
ið á þeim málum?
„Ég ætla ekkert að dæma um
það, en aftur á móti er alveg ljóst
– og ég hef verið talsmaður þess –
að það þarf að vera mjög skýrt og
klárt ferli í kringum svona ráðn-
ingar. Þær eiga ekki að vera pól-
itískar. Á sama tíma eigum við í
erfiðleikum með það að leifar af
hruninu hafa enn áhrif. Þetta er
mjög viðkvæm staða. Þú getur haft
hæfileika annars vegar en hins
vegar eru einhverjir skuggar sem
almenningi finnst fylgja þér. Við
verðum að reyna að komast út úr
þessu. Ég held að eina ráðið sé að
stjórnarráðið verði með ráðning-
arskrifstofu sem ræður inn með
formlegum, hefðbundnum hætti
með valnefndum. Mér er sagt að
það sé gert hér í heilbrigðisráðu-
neytinu en ég á eftir að skoða það
betur. Það eru stórar ráðning-
ar fram undan hér, meðal annars
forstjóri Landspítalans. Það verð-
ur spennandi að fylgjast með því
ferli.
En aðkoma ráðherra á aldrei
að vera nema þá hugsanlega að
blessa ráðninguna ef starfið heyr-
ir beint undir hann. Það á líka að
liggja fyrir fyrirfram hvaða ráðn-
ingar við, sem stjórnmálamenn,
megum fara í varðandi aðstoðar-
menn og það fólk á svo að fara með
okkur. Hér í gamla daga voru menn
stundum að ráða sér aðstoðarmenn
og skilja þá eftir sem ráðuneytis-
stjóra. Það finnst mér ekki vera
góð aðferð. Það á að vera á hreinu
hverjir eru að vinna sem pólitík-
usar og hverjir sem fagmenn. En
það á enginn að vera útilokaður.
Það eru 80 þúsund manns í stjórn-
málaflokkum og þeir eiga ekki að
vera útilokaðir hvaðan sem þeir
koma – en þeir eiga ekki heldur
að njóta neinna forréttinda vegna
ráðherrans.“
Finnst þér aðkoma ráðherra að
þessum tveimur dæmum sem ég
nefndi hafa verið of mikil?
„Ég get ekki dæmt um það. Í
máli umboðsmanns skuldara voru
öll gögn lögð fram þannig að þú ert
jafnhæfur og ég til að meta það
hvort valið hafi verið rétt. Sama
er með Íbúðalánasjóð. Það er enn
óklárað og við þurfum að skoða
stöðuna. En ráðherra verður allt-
af að muna það að það er sjálfstæð
stjórn yfir Íbúðalánasjóði og hún
hefur klárlega vald til að ráða fólk.
Ráðherra á ekki að hlutast til um
það nema það sé ósk stjórnarinn-
ar. Þannig að ég ætla ekki að segja
meira um það fyrr en ég er búinn
að skoða málið betur.“
Hvernig finnst þér þetta stjórn-
arsamstarf hafa gengið? Það liggur
fyrir að margir þinna samflokks-
manna eru orðnir nokkuð þreyttir á
uppátækjum Jóns Bjarnasonar og
svo kemur annar harður andstæð-
ingur Evrópusambandsaðilar inn í
stjórnina með Ögmundi Jónassyni.
Heldurðu að þetta komi til með að
ganga upp?
„Já, þarna eru komnir flokkar
sem í stofninum hafa mjög klár
sameiginleg markmið og kúnstin
er að nýta það sem sameinar okkur
og keyra stjórnina á þeim málum.
ESB-málið var alltaf í ágreiningi
og menn vissu það. Það er ekk-
ert óvænt í því í sjálfu sér, þótt
mér finnist ótrúleg hugmynd að
ætla að fara að taka það upp eftir
hverja skoðanakönnun. Það er búið
að afgreiða það í þinginu og mér
finnst mjög mikil vanvirða við þá
sem þar greiddu atkvæði að segja
að þeir hafi gert það gegn sínum
vilja. Þeir eiga sjálfir að svara
fyrir það hvort þeir hafa virki-
lega gert það. Þá hafa þeir brotið
stjórnarskrá, hafi þeir nauðugir
greitt atkvæði gegn sínum vilja.
Þeir hafa ekki stigið fram og við-
urkennt að þeir hafi brotið stjórn-
arskrá með því að fylgja ekki sinni
sannfæringu.“
Það þarf að vera mjög skýrt
og klárt ferli í kringum svona
ráðningar. Þær eiga ekki að vera
pólitískar.
Zzzzzzzúúúúmmmm …
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
4
3
0
18
FRAMHALD AF SÍÐU 26