19. júní - 19.06.1991, Qupperneq 16

LÍFEYRISRÉTTINDI HJÓNA
Þórarí nn
V. Þórar-
insson,
fram-
kvæmda-
stjóri
„Ellilífeyrisréttindi hjóna, sem áunn-
ist hafa meðan á hjónabandi stóð,
skulu teljast hjúskapareign þeirra.
Við slit á fjárfélagi hjóna við skilnað
skulu þau ellilífeyris-réttindi, sem
áunnust meðan hjónaband stóð,
skiptast jafnt milli þeirra.“
Með lögum og samningum er ákveðið hvernig
haga beri hinum margvíslegustu málefnum. Inn-
tak reglanna endurspeglar þau markmið, sem
nægileg samstaða hefur orðið unt, til þess að fá
bundið í lög eða samninga. Á sviði kjara- og
félagsmála lúta þessar reglur oftast að því að
ákveða hvað skuli lágmarksréttindi, t.d. að því er
varðar laun, orlof og lífeyrismál.
Síðustu ár hefur verið unnið að gerð lagafrum-
varps um starfssemi lífeyrissjóða, en
s.s. kunnugt er er öllum starfandi
mönnum skylt að greiða iðgjald til
lífeyrissjóðs af öllum launatekjum.
Að jafnaði greiðir starfsmaður 4% en
launagreiðandi 6%ámóti. Þegarreynt
er að ákveða hvaða réttindi lífeyris-
sjóði skal að lágmarki skylt að
veita þarf að rýna í það hvað telja
má „eðlilegt“ og nauðsynlegt.
Fyrir 10% iðgjald fást aðeins tak-
mörkuð réttindi, svo að brýnt er
að tryggja helst það sem mikil-
vægast er. Þannig telja Hestir
mikilvægast að tryggja þoian-
legan ellilífeyri, en síður mikil-
vægt að tryggja eftirlifandi
maka lífeyrisgreiðslurárum sam-
an án tillits til aðstæðna.
Við kjöraðstæður mynda hjón rétt
tilellilífeyrismeðiðgjaldsgreiðslum
til lífeyrissjóðs á langri starfsævi og
njóta sameiginlega að henni lokinni.
Hluti iðgjaldsins greiðist beinl af
launatekjum en hlutur vinnuveitanda
erígildi launatekna. Þessarstarfstengdu
greiðslur hefðu því allt eins l'arið inn á
sparireikninga hjónanna ef „aðilar
vinnumarkaðarins" hefðu ekki talið að
því væri ekki vel að treysta að fólk
tryggi sig sjálft, og ákveðið að koina
á skyldutryggingu, aðallega gegn
elli og ör-orku.
Allt væri þetta í góðu lagi ef hjónin
Þetta frumvarp var lagt fram á Al-
þingi í vetur sem leið án þess að það
hlyti afgreiðslu auk þess sem frum-
vörp sama efnis hafa verið flutt á
síðustu árum árangurslaust.
Þegar ritstjórn 19. júní hóf að kanna
hug hinna ýmsu manna og kvenna,
eltust saman og önduðust um svipaðleyti. Málið
vandast hins vegar falli það hjónanna fyrr frá, sem
myndað hefur lífeyrisréttindin. Við því hefur
verið brugðist með því að ákveða eftirlifandi
maka svonefndan makalífeyri. Það getur líka
verið í lagi. En vandinn við persónubundin lífeyr-
isréttindi, þar sem rétturinn fylgir aðeins þeim
sem unnið hefur fyrir tekjunum, birtist skýrt við
skilnað eftir langt hjónaband. Þá er sameiginleg-
um eigum búsins skipt og hvort hjóna fær helming
af verðmæti eignanna í sinn hlut. Þetta gildir um
bankainnistæður, hlutabréf og önnur fjárhagsleg
réttindi, - þó ekki lífeyrisréttindin. Þau korna ekki
til skipta og það eins þótt þau kunni í raun að vera
verðmætasta eign búsins. Maki, sem búið hefur í
hjónabandi allt fram á elliár, ekki aflað tekna utan
heimilis og þvf ekki myndað eigin lífeyrisrétt,
kann því í einni svipan að vera sviptur því öryggi
á elliárum sem fólst í lífeyrisréttindum.
Einhverjir kunna að segja þetta vandalaust, því
að eðlilegt sé að sérhver einstaklingur myndi sinn
eigin lífeyrisrétt. Þaðer þóóskylt viðfangsefninu,
þ.e. hvort eðlilegt sé að þau fjárhagslegu réttindi,
sem felast í lífeyristryggingum og stofnað er til
með greiðslum al' launatekjum, lúti öðrum regl-
um en gilda almennt um fjármál hjóna. Eg tel svo
ekki vera, heldur eigi að fara með þessi fjárhags-
legu réttindi eins og önnur sem myndast meðan
hjúskapur varir. Um þettaernauðsynlegt að Ijalla
í nýrri löggjöf um starfsemi lífeyrissjóða, því að
án þessarar brey tingar hefur ekki tekist að tryggja
öllum þeim, sem haft hafa framfæri sitt af launa-
tekjum, lágmarksrétt til lífeyris að lokinni
starfsævi. Hvern veg hjón skipta með sértekjuöfl-
un á hins vegar að vera þeirra mál en það lýtur að
almannahagsmunum að tryggja að einstaklingar
verði ekki sviptir hlutdeild í lífeyrisréttindum við
hjúskaparslit.
16