19. júní - 19.06.1996, Blaðsíða 10

framhald af bls. 7
J a f n r é t
b a r á 11 a n
mat geti verið algilt. Þess í stað er geng-
ið út frá því að allt sé túlkunum háð.
Þeir sem hafa tileinkað sér post-
moderníska aðferðafræði hafa áhuga á
að kanna forsendur allra túlkana, kryfja
þær til mergjar og þar með afhjúpa þær.
Ahersla er lögð á að kanna hvernig túlk-
anir eru mótaðar af ýmsum kerfum,
ekki síst tungumálinu og hvernig sam-
skipti endurmóta túlkanir og alla merk-
ingu. í samræmi við þetta hafnar post-
modernískur feminismi t.d. því að til sé
sameiginlegt kveneðli sem móti allar
konur. Þess í stað er sjónum beint að
margbreytileika kvenna. Því er jafnvel
haldið fram að þessi margbreytileiki
geti átt við um sömu konuna, því að
post-modernismi dregur mjög í efa að
einstaklingurinn sé nokkurn tímann
fullmótaður. Þá er því vísað á bug að
einn hópur kvenna geti mælt fyrir
munn allra kvenna. Til þess séu hópar
kvenna of ólíkir og fjölbreyttir. Umræð-
an um fjölbreytileika kvenna hefur
bæði kosti og galla fyrir kvennabaráttu.
Einn helsti kosturinn við þessa umræðu
er að hún hún dregur athyglina að marg-
breytileika kvenna og ögrar þannig ríkjandi
hugmyndum um hvað það þýði að vera kona.
Annar kostur er sá að umræðan þrýstir á að fólk
taki hugmyndir sínar til endurskoðunar. Sífellt
endurmat á stöðunni hlýtur að vera öllum hollt.
Gallinn er hins vegar sá að umræðan um fjöl-
breytileika kvenna dregur athyglina frá því sem
sameinar konur að því sem skilur þær að. Þar
með dregur hún úr möguleikum kvenna til að
fylkja saman liði því til þess að samfylking hafi
einhvern tilgang verða að vera til staðar sameig-
inleg markmið og sameiginlegir hagsmunir.
Einhver gæti haldið því fram að rökrétt niður-
staða umræðunnar um fjölbreytileika kvenna
væri að í raun sé ekki neinn grundvöllur fyrir
kvennabaráttu.
Fjölbreytileiki kvenna og
mannréttindabarátta
Oneitanlega setja efasemdir um að til sé
sameiginlegur grunnur fyrir kvennabaráttu
henni skorður. Ef ekkert finnst sem sameinar
konur er grundvöllur fyrir kvennabaráttu brost-
inn. Enda hafa margir feministar tekið þann pól
í hæðina að tala frekar um mannréttindabaráttu
eða baráttu hópa með ólíka hagsmuni. Pólitíska
sýn þeirra sem telja fjölbreytileika kvenna svo
mikinn að ekki sé hægt að skipa þeim í einn hóp
á margt skylt með fjölræðishyggju (pluralisma).
Fjölræðishyggja hefur verið áberandi í túlkun-
um bandarískra þjóðfélagrýna á félagslegum
veruleika. Fjölræðishyggja gengur út frá því að
einstaklingar skipuleggi sig í hópa vilji þeir hafa
áhrif. Hóparnir keppa síðan um athygli og áhrif
og er gengið út frá því sem vísu að til þess hafi
hóparnir sömu tækifæri. A undanförnum árum
hefur það svo gerst að fjölræðishyggjan hefur
tengst frjálsiyndistefnunni með nýjum hætti í
Bandaríkjunum. Útkoman er það sem kalla má
sigur hinna „pólitísku mannasiða" (to be polit-
ically correct) í opinberri umræðu. Það sem felst
í því að kunna þessa mannasiði er að taka engan
hóp fram yfir annan, mismuna engum og vera
stöðugt á varðbergi gagnvart eigin fordómum.
Þeir sem gera sig seka um að kunna sig ekki í
orði eru oftar en ekki látnir gjalda þess með
stöðumissi eða öðrum refsingum.
Vissulega er það siðað samfélag sem tekur
tillit til allra hópa og allra hagsmuna. Ókostur-
inn er hins vegar sá að þjóðfélagið er brotið upp
í eindir sínar og einstaklingum er ekki ætlað að
eiga annað sameiginlegt en að vera allir ólíkir.
Hið sameiginlega víkur fyrir sjálfinu. Gallinn
við þetta umburðarlyndi í orðræðunni er einnig
að grundvellinum er kippt undan víðtækri póli-
tískri samstöðu. Annar galli er sá að öll baráttu-
mál verða jafn rétthá, ekkert er mikilvægara en
annað. Afleiðingin er sú að stjórnmál verða bar-
átta um athygli þar sem formið verður í raun
mikilvægara en innihaldið. Og þetta
hefur reyndar orðið raunin í Banda-
ríkjunum.
I Bandaríkjunum hafa þjóðfé-
lagsþegnarnir verið hólfaðir niður í
fjölmörg hólf í margvíslegum til-
gangi, s.s. fátækar blökkukonur, hvít-
ir karlar af mótmælendatrú,
kaþólikkar, unglingar, Kóreumenn
og svona mætti áfram telja. I slíkri
flokkun er áherslan á það sem skilur
hópana að. Þessi sundurliðun á
þegnunum og sú sérmeðferð sem
fylgir í kjölfarið vinnur gegn sam-
kennd þeirra á meðal. Slíkt getur
reynst þjóðfélaginu hættulegt þegar
fram í sækir því að samkenndin er
nauðsynlegur liður í því að viðhalda
friðsömu þjóðfélagi.
Eins má draga það í efa að allir
hópar, sem einstaklingar stofna til að
koma hagsmunum sínum á framfæri,
hafi jöfn tækifæri til að ná sínu fram.
Flest bendir nefnilega til þess að ríkj-
andi leikreglur í samfélaginu hafi
mjög um það að segja hvaða raddir
heyrast. Flest samskipti eru stofnana-
bundin og leyfa ekki mikið svigrúm umfram
ramma reglna og viðtekinnar venju. Ríkjandi
leikreglur fela sumum völd á kostnað annarra. Ef
lítið er framhjá því er verið að hafna staðreynd-
um. Til þess að ná ffam markiniðum sínum er
nauðsynlegt að þekkja leikreglurnar og að taka
mið af þeim. Sé það ekki gert verða allar aðgerðir
ómarkvissar.
Hér að framan hefur verið stiklað á stóru
varðandi mismunandi áherslur innan femin-
ismans. Feministar tala ekki með einni röddu
eins og þegar hefur komið fram. A vissan hátt
skapar það vandamál en á sama tíma felur það
einnig í sér ný tækifæri. Kvennabarátta verður
augljóslega að byggja á einhverjum sameiginleg-
um forsendum og eitt brýnasta viðfangsefni ís-
lenskrar kvennabaráttu er að konur komi sér
saman um hverjar þær séu. Sú vinna hlýtur
samt að miða að því að konur tali sig saman um
framkvæmdaáætlun sem taki mið af ólíkum
þörfum kvenna. Það að konur tala ekki með
einni röddu bendir til hugmyndafræðilegrar
grósku. Galdurinn er hins vegar að forðast ein-
strengislegt eintal. Það verður lítil framþróun
án samræðna sem taka mið af ólíkum rökum.
Þegar til lengri tíma er litið eru slíkar rökræður
örvandi fyrir kvennabaráttu og kvennafræði og
treysta grunninn sem baráttan byggir á. Breyttar
aðstæður kalla á nýjar túlkanir og ný viðmið,
því er ekkert sjálfgefið.
8 19 .jÚní RIT KVENRÉTTINDAFÉLAGS ISLANDS