Fréttablaðið - 11.12.2010, Síða 18

18 11. desember 2010 LAUGARDAGUR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Tvö ár eru nú frá því að samstarfsáætlunin með AGS um endurreisn efna-hagslífsins eftir hrun
krónunnar og fall bankanna var
undirrituð af fyrri ríkisstjórn.
Hvernig miðar? Erum við á réttri
leið? Eða stefnum við í öfuga átt?
Svörin við þessum spurningum eru
ekki alveg einföld.
Fjármálaráðherrann sem hefur
forystu fyrir ríkisstjórnarflokk-
unum virðist sannfærður. Hans
boðskapur er: Það miðar að sönnu
afar hægt en í rétta átt. Hvað hefur
hann fyrir sér í því?
Samstarfsáætlunin byggir alfarið
á rótgrónum
íhaldsúrræðum.
Fjármálaráð-
herra á hrós
skilið fyrir að
hafa fallist á að
taka þessa áætl-
un í arf frá Sjálf-
stæðisflokknum
því enginn hefur
í orði kveðnu
talað meir gegn
íhaldsúrræðum en hann, nema ef
vera skyldi forsætisráðherra.
Þó að útfærsla skattabreytinga
sé gagnrýniverð fyrir að vinna
gegn verðmætasköpun hefur fjár-
málaráðherra þó tekist fram til
þessa að ná þeim áfangamarkmið-
um sem Sjálfstæðisflokkurinn og
AGS sömdu um í ríkisfjármálum.
Aukheldur bendir fjármálaráð-
herra á þetta: Að vænta má lítils-
háttar vaxtar í landsframleiðslu.
Að verðbólga er því sem næst
komin niður að settu marki og
vextir hafa að sama skapi lækkað
verulega. Og nú hefur ríkisstjórn-
in loks meirihluta í eigin þingliði
fyrir nýjum Icesave-samningi.
Til þess að gera raunsætt mat
þarf hins vegar að horfa á við-
fangsefnin frá víðara sjónar-
horni.
Á réttri leið?
Heildarmyndin lítur öðru vísi út. Áætlun AGS um hagvöxt hefur ekki gengið eftir. Hitt er enn
verra að allar spár fyrir næstu þrjú
ár benda til að lítilsháttar vöxtur
verði fyrst og fremst borinn uppi
af einkaneyslu. Framlag utanríkis-
viðskipta verður lítið. Við munum
því lifa á lánum en ekki verðmæta-
sköpun. Eftir reynslu sögunnar
endar slíkt aðeins á einn veg.
Krónan er með öðrum orðum
ekki að skila þeim hagvexti sem
margir ætluðu. Það ræðst meðal
annars af rangri skattapólitík,
óvissu í sjávarútvegsmálum, pól-
itískum óstöðugleika, andstöðu við
auðlindanýtingu og erlenda fjár-
festingu og pólitískum vanmætti
til að móta framtíðarstefnu í pen-
ingamálum.
Þá bendir margt til að forsendur
fjárlagafrumvarpsins fyrir næsta
ár séu veikari en í ár. Þar að auki
er augljóst að vinstri armur VG er í
reynd andvígur þeim íhaldsúrræð-
um í ríkisfjármálum sem efnahags-
áætlunin byggir á. Þegar horft er
á mótmæli opinberra starfsmanna
sem birtist í daglegum auglýsing-
um er ósennilegt að ríkisstjórnin
hafi lengur nægan stuðning í eigin
liði til að fylgja ríkisfjármála-
markmiðunum eftir og enn síður
að ljúka næsta áfanga.
Fyrirheit um afnám gjaldeyris-
hafta eru tálvon. Það heftir nýsköp-
un og vöxt. Hættan á atgervisflótta
fer um leið vaxandi.
Vinnumarkaðurinn treystir ekki
lengur mestu vinstristjórn sög-
unnar. Láti almenni vinnumark-
aðurinn opinbera starfsmenn fara
á undan í kjaraviðræðum í vetur
verður ríkisstjórnin ein í varnar-
stöðunni í stað þess að standa í
skjóli atvinnurekenda. Það eykur
hættuna á að kjarasamningar
fari úr böndunum. Þá blasa við
innflutningshöf og kreppan fer
að bíta af alvöru. Hagvöxtur sem
byggir á lántökum og neyslu en
ekki framleiðslu er leið til nýrrar
kreppu.
Niðurstaðan er þessi: Í besta
falli eru jafnar líkur á að við stefn-
um fram á við á hraða snigilsins
sem hinu að við séum á leið aftur
á bak til nýrrar kreppu.
Eða í öfuga átt?
Pólitíska hættan í stöð-unni er sú að þingmenn ríkisstjórnarflokkanna gleðjist svo yfir því sem
sjá má frá þröngu sjónarhorni í
stöðumatinu að þeir telji sjálfum
sér trú um að unnt sé að endur-
reisa Ísland án breiðrar samstöðu
í pólitík og á vinnumarkaði. Það
er áhættuleikur.
Spurningin er sú hvort þjóðin er
sátt við að lífshagsmunir hennar
ráðist í slíku pólitísku áhættu-
spili. Skoðanakannanir benda að
vísu til að svo sé. Vera má að það
stafi af þeirri einföldu ástæðu að
hún hafi ekki verið upplýst um þá
áhættu sem felst í þessari stöðu.
Ofris krónunnar og ofvöxt bank-
anna má að miklu leyti rekja til
sjálfsblekkingar. Þó að ábyrgð
manna sé ærið misjöfn í þeim
efnum var sjálfsblekkingin eigi að
síður almenn. Þegar nú er komið
að því að vinna þjóðina út úr erfið-
leikunum þurfa allir að horfast í
augu við raunveruleikann, bæði
stjórnmálamenn og almenningur.
Stundum vinna menn í lottóinu.
Þannig er mögulegt að komist
verði hjá nýju hruni þó að haldið
verði áfram á óbreyttum pólit-
ískum forsendum. Breið pólitísk
samstaða eykur á hinn bóginn
möguleikana á að þjóðin rati eftir
framfarabraut til móts við fram-
tíðina. Stjórnarflokkarnir höfn-
uðu tilboði Sjálfstæðisflokksins
þar um fyrir skömmu. Slík afstaða
byggir á miklu sjálfs öryggi. En
er sú sjálfsímynd áhættunnar
virði?
Áhættuspil
ÞORSTEINN
PÁLSSON
N
iðurlagning Varnarmálastofnunar virðist ætla að
verða hið mesta klúður. Stofnunin verður lögum
samkvæmt lögð niður eftir þrjár vikur. Eins og fram
kemur í fréttaskýringu hér í blaðinu í gær hefur enn
ekki verið ákveðið hvaða stofnanir taka þá að sér
verkefni hennar. Málið er enn statt á sama stað og síðastliðið vor,
þegar frumvarp um að leggja niður stofnunina var lagt fram.
Þá sagði Alyson Bailes,
aðjúnkt í stjórnmálafræði við
Háskóla Íslands og fremsti
fræðimaður Íslands á sviði
varnarmála, í umsögn um frum-
varpið: „Það er óvenjulegt að
leggja niður stofnun sem gegnir
mikilvægu hlutverki […] án þess
að vita nákvæmlega hvar þeim
skyldum sem á stofnuninni hvíla verður komið fyrir. Þessi óvissa
hefur ekki eingöngu þær afleiðingar að erfitt er að meta fjár-
hagslegan ávinning af því að gera umræddar breytingar, heldur
veldur hún óvissu meðal erlendra samstarfsaðila.“
Við samþykkt laganna tók Alþingi ekkert mark á þessum ábend-
ingum eða fjölmörgum öðrum. Þrennt virðist valda því að svona
óhönduglega hefur tekizt til. Í fyrsta lagi lá Vinstri grænum svo
á að leggja niður Varnarmálastofnun (sem gefur með nafni sínu
til kynna þá óþægilegu staðreynd að huga þurfi að varnar málum
á Íslandi) að þeir töldu óþarfa að gera áður einhverja úttekt á
hvernig ætti að fara að því. Í öðru lagi stendur hallærisleg deila
utanríkisráðuneytisins og dómsmálaráðuneytisins um völd og
yfirráðasvæði, sem hófst í tíð fyrri ríkisstjórnar, vitrænni niður-
stöðu í málinu fyrir þrifum. Í þriðja lagi hefur hvorki pólitíkin
né embættismannakerfið lært sína lexíu af misheppnuðum sam-
einingum ríkisstofnana og flutningi verkefna á liðnum árum. Þó
var búið að smíða sérstaka stefnu um slíkar breytingar í fjár-
málaráðuneytinu, eins og lýst var í Fréttablaðinu í gær. Í þessu
máli er búið að snúa þeirri stefnu á haus.
Þegar varnarliðið hvarf af landi brott urðu Íslendingar sjálfir
að taka að sér ýmis verkefni sem Bandaríkin höfðu áður annazt.
Sú leið að búa til sérstaka ríkisstofnun um þau var ekki endilega
sú eina rétta. Það getur vel verið að verkefnin falli vel að rekstri
annarra stofnana, til dæmis Landhelgisgæzlunnar, Isavia eða
Ríkislögreglustjóra. Það er meira að segja frekar líklegt að veru-
legur sparnaður náist með slíku fyrirkomulagi. En auðvitað hefði
átt að byrja á að ákveða hvar verkefnum Varnarmálastofnunar
yrði komið fyrir og leggja mat á til hvaða ráðstafana þyrfti þá að
grípa og hvað það kostaði eða sparaði. Svo hefði átt að kynna það
fyrir bandamönnum okkar í Atlantshafsbandalaginu og að því
loknu hefði mátt leggja stofnunina niður að ósekju.
Eins og framgangsmátinn hefur verið virðist Ísland ekki
sérlega traust samstarfsríki eða fært um að sjá sjálft um þau
verkefni tengd öryggi og vörnum sem öll fullvalda ríki verða að
annast. Og við virðumst fullkomlega varnarlaus gegn stjórnsýslu-
klúðri eins og því sem við horfum nú upp á.
Hvert eiga verkefni Varnarmálastofnunar að fara?
Varnarlaus
gegn klúðri
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN
varmadaela.is • s. 823 9448
Frí heimsending
Veðurstöð m/þráðlausum
regn og vindmæli
PC samskiptaforrit
Verð 27.900 kr.