Fréttablaðið - 01.04.2011, Blaðsíða 18

1. apríl 2011 FÖSTUDAGUR18
13 Kvikmyndagerð Árið 2009 var um 220
milljónum varið til endurgreiðslu
á VSK vegna 15 kvikmynda. Árið
2010 var 190 milljónum
varið til endurgreiðslna til 14
kvikmynda.
14 Atvinnuþróunarfélag á Suðurnesjum Árið 2010 gerðu iðnaðarráðuneytið og
Atvinnuþróunarráð Sambands sveitarfélaga á Suður-
nesjum með sér vaxtarsamning, með það að markmiði
að efla nýsköpun og samkeppnishæfni atvinnulífsins á
Suðurnesjum. Alls hlutu 15 verkefni styrki að upphæð
samtals 25,3 milljónir króna.
15 ÞeistareykirLandsvirkjun hefur á ný
hafið rannsóknir á Þeistareykjum
eftir tveggja ára hlé. Landsvirkjun
á í viðræðum við sex til átta
aðila sem hafa áhuga á orku
frá svæðinu. Þetta eru fyrirtæki
sem koma úr ýmsum greinum
málmframleiðslu, efnavöru-
iðnaði og eldsneytisfram-
leiðslu.
16 OrkuskiptaáætlunOrkuskipti í sam-
göngum hafa mikla þýðingu
fyrir efnahagsþróun landsins
ásamt því að vera markvert framlag til
umhverfis- og loftslagsmála. Gert er ráð
fyrir að töluverð atvinnusköpun
fylgi þessu verkefni.
1 Álverið í StraumsvíkNú hefur verið tilkynnt um ríflega 57 milljarða króna
fjárfestingu álversins í Straumsvík og samninga
þess um kaup á raforku af Landsvirkjun.
Þetta er stærsta einstaka fjárfestingin í
kjölfar falls fjármálakerfisins.
Skapar 620 ársverk á
framkvæmdatíma.
2 BúðarhálsvirkjunÁætlanir gera ráð fyrir að heildarfjárfesting vegna
Búðarhálsvirkjunar muni nema um 26 milljörðum
króna.
Skapar 600-700 ársverk á framkvæmdatíma.
3 Kísilver í HelguvíkLokið hefur verið við gerð fjárfestingarsamnings
og samninga vegna raforkuþarfar kísilversins. Fram-
kvæmdir fara af stað í vor. Skapar níutíu framtíðarstörf
á Suðurnesjum.
Skapar 300 ársverk á framkvæmdatíma.
4 Álver í HelguvíkFramkvæmdir við fyrirhugað álver í Helguvík eru
bæði dýrasta og mannaflsfrekasta framkvæmdin og
stendur ein og sér undir um 3.200 ársverkum á upp-
byggingartíma auk afleiddra starfa.
5 GagnaverÍ desember 2010 samþykkti Alþingi breytingar á
lögum um virðisaukaskatt sem tryggja gagnaveraiðnað-
inum á Íslandi jafna samkeppnisstöðu við evrópsk
gagnaver bæði hvað varðar virðisaukaskatt á útfluttri
þjónustu og búnaði í eigu viðskiptavina. Skapar 300
störf á uppbyggingartíma; 250 manns munu vinna við
rekstur þeirra gagnavera sem nú eru á teikniborðinu.
6 FjárfestingarsamningarÍ júlí 2010 gengu í gildi lög um ívilnanir vegna
nýfjárfestinga á Íslandi.
Á grundvelli laganna hafa þrír fjárfestingarsamningar
vegna fjárfestingarverkefna verið undirritaðir.
1. Kísilver í Helguvík.
2. Aflþynnuverksmiðja Becromal á Akureyri.
3. Kísilmálmverksmiðja Thorsil sem skapað getur
3–400 störf á framkvæmdatímanum.
7 Landsnet Fjárfestingar Landsnets árið 2011 nema 1,8
milljörðum, auk framkvæmda vegna Kísilvers í Helguvík
sem nema alls 2,5 milljörðum á næstu þremur árum.
8 Lenging ferðamannatímansIðnaðarráðuneytið vinnur að
eftirtöldum verkefnum: Menningar-
samningar; 42 milljónir á árinu 2011,
heilsuferðaþjónusta, sögutengd
ferðaþjónusta, vetrarferðamennska
og viðburðir. Í dag skapa 500 þúsund
ferðamenn 9.200 störf, eða 5,1
prósent allra starfa í landinu.
9 Framkvæmdasjóður ferðamannastaðaIðnaðarráðherra lagði nýlega fram á Alþingi
frumvarp um Framkvæmdasjóð ferðamannastaða og
fær hann 240 milljónir króna árlega til ráðstöfunar.
Gert er ráð fyrir að framkvæmdir á vegum sjóðsins
skapi fjölmörg tækifæri fyrir hönnuði, iðnaðarmenn,
garðyrkjufræðinga og fleiri.
10 Frumkvöðlasetur Nýsköpunarmiðstöðvar Íslands
Kemur að rekstri átta frumkvöðlasetra sem fóstra um
100 viðskiptahugmyndir og fyrirtæki með um 300
starfsmenn.
11 Tækniþróunarsjóður Hækkaði í 720 milljónir árið 2009 og hefur síðan
verið varinn niðurskurði. Samkvæmt mati á árangri
sjóðsins hafa 65 prósent verkefna sem styrkt hafa verið
skilað frumgerðum. Hugmynd iðnaðarráðherra er að
þrefalda sjóðinn á næstu árum.
12 Átak til atvinnusköpunar Veittir eru styrkir til frumkvöðla og lítilla fyrirtækja
sem eru að stíga sín fyrstu spor. Grunnfjárveiting til
átaksins er áttatíu milljónir en til við-
bótar koma 60 prósent af tekjum
af heimildum til
strandveiða
og til veiða
á skötusel.
18 Ívilnanir vegna nýfjárfestinga á ÍslandiFrumvarp sem lagt hefur verið fram á Alþingi
snýr að bættu hvataumhverfi fyrir nýfjárfestingar.
Markmið laganna er að örva fjárfestingu og tryggja
markvissa beitingu ívilnana til fjárfestingar.
19 VaxtarsamningarVaxtarsamningar eru ein helsta
burðarstoð atvinnuþróunar og
nýsköpunar á landsbyggðinni og
veigamikill þáttur í framkvæmd
byggðaáætlunarinnar.
Tilgangurinn er að efla stað-
bundna klasa og auka áhrif
heimamanna á stefnumótun,
framkvæmd og eftirfylgni.
Vaxtarsamningar hafa verið
gerðir við átta svæði í
landsbyggðarkjördæmunum
þremur.
20 Lánatryggingasjóður kvennaLánatryggingasjóður kvenna taki til starfa á ný.
Stjórnin er að störfum og leitar nú leiða við að endur-
vekja sjóðinn á næstu vikum.
21 Álheimar frumkvöðlaseturNýsköpunarmiðstöð stefnir að opnun frum-
kvöðlasetursins Álheima á Austurlandi. Stefnt er að því
að þar verði aðstaða fyrir um tug fyrirtækja með um
þrjátíu starfsmenn samtals sem vinna úr áli eða koma
nærri efnistækni áls.
22 Starfsorka Iðnaðarráðuneytið hafði frumkvæði að því í
samvinnu við félagsmála- og fjármálaráðuneytið að
sprotafyrirtæki gætu ráðið til sín starfskraft af atvinnu-
leysisskrá án þess að bætur yrðu skertar í allt að sex
mánuði. Laun eru samkvæmt gildandi kjarasamningi.
Hinn 11. mars hefur úrræðið nýst 129 fyrirtækjum og
heimildir verið gefnar út fyrir 290 stöðugildum.
23 Ýmis verkefni á grundvelli Íslands 2020Alls eru settar fram tillögur að 31 aðgerð og er
gert ráð fyrir að iðnaðarráðuneytið komi að gerð 14
þeirra.
FRÉTTASKÝRING: Atvinnuleysi á Íslandi 8. hluti
Verkefni næstu tíu ára er endurreisn íslensks efna-hagslífs. Þegar litið verð-ur til baka verður einn
helsti mælikvarðinn á árangur
hvort tekist hafi að skapa 35 þús-
und ný störf, en það er yfirlýst
takmark atvinnulífsins og stjórn-
valda. Stjórnvöldum hefur verið
legið á hálsi fyrir að standa í vegi
uppbyggingar en þeirri gagnrýni
hefur jafnharðan verið vísað aftur
til föðurhúsanna. Í árslok verður
búið að greiða 70 milljarða í bætur
til atvinnulausra frá hruni. Þegar
hagspár eru lagðar til grundvallar
má slá því föstu að til ársins 2015
hækki sú upphæð um aðra 50 til
60 milljarða.
Raunhæft markmið?
Þeir Gylfi Dalmann Aðalsteinsson,
dósent við Háskóla Íslands,
og Eiríkur Hilmarsson, fram-
kvæmdastjóri vísindagarða
Háskóla Íslands, birtu grein í
tímaritinu Vísbendingu nýlega
þar sem þeim reiknast svo til að
þegar allt sé talið hafi tuttugu
þúsund heilsdagsstörf tapast frá
hruni. Þar kemur fram að á upp-
gangstímanum frá 2003 til 2008
hafi störfum hérlendis fjölgað um
4.300 að jafnaði á ári. Mest stækk-
aði markaðurinn frá 2005 til 2006
þegar fólki í vinnu fjölgaði um níu
þúsund, að þeirra sögn.
Nú ber til þess að líta að á þessu
árabili var hagvöxtur hér á landi
fimm til á áttunda prósent. Árið
2010 birtu Samtök atvinnulífsins
(SA) aðgerðaáætlun sína fyrir upp-
byggingu atvinnulífsins. Þar segir
að fimm prósenta árlegur hagvöxt-
ur á árunum 2011 til 2015 sé nauð-
synlegur til þess að endurheimta
töpuð störf og skapa atvinnutæki-
færi fyrir þá sem séu að koma inn
á vinnumarkaðinn. „Með slíkum
hagvexti verða lífskjör þjóðarinn-
ar, velmegun og velferð, endur-
heimt á árinu 2015, sjö árum eftir
hrun. Hægari vöxtur tefur endur-
reisnina og samkvæmt opinberum
spám sem liggja fyrir um hagvöxt
á næstu árum stefnir í nýjan „ára-
tug hinna glötuðu tækifæra“.
Það spáir ekki vel
Það sem af er þessu ári hafa Seðla-
banki Íslands og hagdeild Alþýðu-
sambands Íslands birt endurskoð-
aðar hagspár. ASÍ gerir ráð fyrir
að hagvöxtur verði hálft þriðja
prósent í ár og verði síðan 2,1 og
2,3 prósent árin 2012 og 2013.
Seðlabankinn, sem birti sína spá
í byrjun febrúar, er bjartsýnni.
Gert er ráð fyrir að hagvöxtur
verði um 2,8 prósent árið 2011 og
rúmlega þrjú prósent næstu tvö ár.
Líklegt er talið að hagvaxtarspá
Seðlabankans í apríl verði í dekkri
litum en fyrri spá, þar sem sam-
dráttur síðasta árs var 3,5 prósent
en ekki 2,7 prósent eins og for-
sendur febrúarspárinnar gerðu
ráð fyrir. Svo aftur sé vitnað til
aðgerðaáætlunar SA segir þar að
„lágmarks hagvöxtur 2011-2015
þarf að vera 3,5 prósent að meðal-
tali til þess að þróunin snúist við“.
Þjóðhagsspár frá hruni hafa
allar verið settar fram með fyr-
irvörum. Þeir eru óvissa um
framgang í endurreisn fjármála-
kerfisins, afnám hafta á gjaldeyris-
markaði, gengi krónunnar og
vextir, fjárhagsstaða heimila og
fyrirtækja, stóriðjuframkvæmdir,
staðan á vinnumarkaði og Icesave.
Þessir óvissuþættir gera spár óná-
kvæmar, ásamt því sem alþjóðleg
tengsl bankakerfisins og skilyrði
til fjárfestinga eru einn óvissu-
þátturinn til. Þá er það ótalið sem
ekki birtist í neinum hagspám,
eins og pólitísk óvissa og skatta-
mál, sem ekki síst forsvarsmenn
atvinnulífsins kvarta undan.
Trú er það eina sem vantar
„Það er náið samhengi á milli
atvinnuleysis og hagvaxtar, þann-
ig að náist að koma hagvexti aftur
af stað mun atvinnuleysi minnka í
kjölfarið,“ segir Gylfi Magnússon,
dósent við Háskóla Íslands. „Meg-
inþættir eftirspurnar eftir inn-
lendri framleiðslu eru fjórir; einka-
neysla, samneysla, fjárfesting og
útflutningur. Af þessum fjórum
þáttum hefur fjárfesting dregist
langmest saman undanfarin ár
og er nú mjög lítil í sögulegu sam-
hengi. Til að örva eftirspurn eftir
innlendri framleiðslu, og þar með
auka hagvöxt og draga úr atvinnu-
leysi, skiptir því mestu að fjár-
festing aukist, þótt hún verði ekki
jafnmikil og þegar mest var. Þar
stendur helst upp á einkageirann,
sem raunar stendur frammi fyrir
betri fjárfestingartækifærum nú
Óvissa skyggir á tækifærin
Mat sérfræðinga er að um tuttugu þúsund störf hafi tapast í hruninu. Yfirlýst markmið stjórnvalda og atvinnulífsins er að skapa
35 þúsund störf á næsta áratug. Er það raunhæft markmið að uppræta mesta atvinnuleysi í sögu þjóðarinnar á aðeins tíu árum?
en um langt árabil. Eignaverð og
gengi krónunnar er lágt og mun
auðveldara er að ráða gott starfs-
fólk en var raunin á bólutímanum.
Það vantar í grundvallaratriðum
ekkert annað en trú á íslenska hag-
kerfið til að menn fari að nýta þessi
tækifæri.“
Gylfi segir að það sem helst
dragi úr mönnum kjark virðist
vera óvissa og gjaldeyrishöft.
Hvoru tveggja vinnur mjög gegn
fjárfestingu. „Það stendur upp
á stjórnvöld að hluta að gera það
sem þau geta til að draga úr þess-
ari óvissu og vitaskuld að reyna að
losa um gjaldeyrishöftin sem allra
fyrst.“
Að því gefnu að það takist að
örva fjárfestingu er alls ekki
óraunhæft að mati Gylfa að á
nokkrum árum fari atvinnuleysi
niður í tvö til þrjú prósent.
Mannsæmandi laun
Þórólfur Matthíasson, prófessor
við Háskóla Íslands, segir ekki
nóg að ná atvinnuleysinu niður,
launakjörin þurfi að vera mann-
sæmandi. „Það er miklu erfiðara
en að skapa störf. Enn fremur er
það ekki hlutverk stjórnvalda að
skapa störf. Hlutverk stjórnvalda
er að móta reglur og stofnanir, sjá
til þess að lagaumhverfi sé heil-
brigt og að orðspor landsins sé
þannig á alþjóðavettvangi að ann-
arra þjóða fólk vilji eiga viðskipti
við okkur og sé tilbúið að lána
okkur fjármuni.“
Þórólfur segir að margt sem
stjórnvöld geri sé ómarkvisst
eða gangi gegn markmiðum um
stöðugt og gott atvinnulíf. „Með
krónuna sem gjaldmiðil erum við
dæmd til eyðimerkurgöngu þar
sem íslensk fyrirtæki þurfa að búa
við óstöðugleika og vaxtaálag sem
þau geta aðeins bætt sér upp með
því að greiða lægri laun en aðrar
þjóðir. Öflugasta aðgerð stjórn-
valda til að tryggja atvinnusköp-
un og samkeppnishæft þjóðfélag
er að mínu mati að koma gjald-
miðilsmálum þjóðarinnar á hreint.
Í mínum huga er það aðeins hægt á
einn veg, með því að ganga í Evr-
ópusambandið og taka upp evru.“
AÐGERÐIR Í ATVINNUMÁLUM Ríkisstjórnin hefur að markmiði að skapa þriggja til fimm prósenta hagvöxt árið 2011 og að minnsta kosti þrjú til fimm þúsund ný störf. Frá hruni hafa stjórnvöld gripið til ýmissa aðgerða
sem eru mislangt komnar og vafamál er hvort aðrar nái fram að ganga. Skýringarmyndin er ekki tæmandi en gefur ágæta hugmynd um þau verkefni sem unnið er að á vegum ríkisins, stofnana og fyrirtækja.
8
7
6
5
4
3
2
1
0
Svavar
Hávarðsson
svavar@frettabladid.is
´9
4
´9
5
´9
6
´9
7
´9
8
´9
9
´0
0
´0
1
´0
2
´0
3
´0
4
´0
5
´0
6
´0
7
´0
8
´0
9
´1
0
´1
1
´1
2
´1
3
´1
4
´1
5
Atvinnuleysi og hagvöxtur 1994-2015
■ Atvinnuleysi__
Hagvöxtur
* spá Hagdeildar ASÍ
** Hagstofa Íslands byggt á framreikningi
Áttundi hluti af níu
Lokagrein: Hvar eru sóknarfærin?
* * *
* ** **
TILBOÐ
opið alla laugardaga frá 11-14
RAUÐMAGI 890 KR/KG
FISKRÉTTUR DAGSINS 1390 KR/KG
LÚÐUSNEIÐAR 2390 KR/KG
ÞORSKHNAKKAR 1790 KR/KG