Morgunn - 01.12.1981, Blaðsíða 59

153
„ÚR HEIMI VÍSINDANNA11
Eins og áður sagði nutu risaeðlurnar lífsins óralangan
tíma. En svo hurfu þær af sjónarsviðinu, greyin, og það
hefur verið vitað alllengi, að þær kvöddu skjótt. Hvað
kom fyrir?
Geimslys
Ýmsar kenningar hafa verið uppi um meginorsök þess,
að risaeðlurnar dóu svo skyndilega út. Voru það drep-
sóttir, eyðing gróðurs eða veðurfarsbreytingar? Fræði-
menn hafa ekki getað sætst á skýringu, enda er margs að
gæta, t.d. þeirrar vitneskju, að það var fleira i jurta- og
dýraríkinu en risaeðlurnar, sem fór forgörðum i lok Krítar-
tímabilsins fyrir um það bil 65 milljónum ára.
Næstliðin 10—15 ár hafa rannsóknir allmargra vísinda-
manna viðs vegar um heim verið smám saman að renna
stoðum undir nýstárlega kenningu: smástirni varð á vegi
jarðarinnar fyrir 65 milljónum ára og varð úr því harka-
legur árekstur. Varð hann smástirninu að aldurtila með
því að það splundraðist, er það small á jörðina með ógn-
arhraða.
Svo var hraðinn á smástirninu mikill og krafturinn, að
hafið svettist upp eins og trampað væri í drullupolli, fjall-
háar flóðbylgjur mynduðust, jarðlög moluðust við höggið
mikla, og hitnuðu.
Björg þeyttust himinhátt við sprenginguna, ægilegar
loftbylgjur fóru um jörðina og rotuðu dauðhrædd dýrin,
allt lék á reiðiskjálfi — og síðast en ekki síst steig rykský
upp úr sárinu, kvörnuð jarðlögin orðin að sandi og ögnum,
sem berast með loftstraumum um alla jörð.
Rykskýið, ef til vill sextíu sinnum efnismeira en smá-
stirnið sem olli uslanum, dró síðan fyrir sýn til lífgjafans,
sólarinnar. Myrkrið var algert, sólin skein á við einn tíunda
af tunglskini á heiðum himni — og þannig liðu áratugir.
Undir þessu dimma skýi sem sveipar land og haf galt
lífið afhroð, áramilljóna þróun var stöðvuð, lífsvið jarð-