Morgunn - 01.12.1991, Page 46

Siðgæði í Búddhisma
MORGUNN
inginn. Og það kemur samviskunni í lag. Þá fyrst er
sest niður og hugleitt eða innritast á „nýaldar" nám-
skeið.
í búddhisma er siðgæði táknað með orðinu „SILA".
„Sila" er jafnframt heiti á því sem svarar til „boðorð-
anna" í krisnti. En það er ekki þannig að um skipanir,
fyrirmæli (boð eða bönn) sé að ræða. í búddhisma er
ekkert sem heirir VALD. í stað valdsins settu þeir
VISKUNA. Þér er aðeins sagt að ef þú gerir svo eða
svo - eða ekki svo eða svo - þá uppskerir þú eða súpir
seyðið af því þannig eða þannig. Það er því fremur um
ráðleggingar eða áform að ræða.
Við notum því hugtakið HEIT í staðinn fyrir „boðorð".
í búddhisma eru HEITIN fimm - „panca-sila".
Heitin fimm grundvallast ekki af guðlegum vilja. Þar
er enginn Jahve sem hótar refsinu ef út af er brugðið.
Það er heldur ekki um það að ræða að þessar reglur
séu settar af þjóðfélagslegri nauðsyn. Það fyrra vildi ég
nefna „guðfræðilegt siðgæði", það síðara „veraldlegt
siðgæði". Sviðsljósunum er beint að einstaklingnum og
hátterni hans. Hið félagslega kemur síðan sjálfkrafa í
kjölfarið.
Því er um þriðju tegund siðgæðis að ræða. Siðgæði
sem nefna mætti „náttúrulegt" eða „einstaklingsbundið".
Það er ekki um geðþótta fyrirmæli að ræða. Siðgæðið
byggir einvörðungu á því sem skynsamlegt má kallast
- sálarheill einstaklingsins. Þetta er „praktískt" eða
„pragmatískt" siðgæði. Ef þú hagar þér þannig eða
hinsegin hefir það þessar eða hinar afleiðingar í för með
sér. Og þú uppsker eins og þú sáir. Þér verður refsað
eða þér umbunað samkvæmt karma-lögmálinu (sem er
náttúrulögmál - ekki geðþótti einhvers raunverulegs eða
ímyndaðs guðdóms).
Oll Heitin enda á setningarhlutanum „sikkhapadam
samadiyami" (sem í þýðingu kemur fremst, eða „ég
undirgengst þá reglu að leitast við" svo og svo. Eða
„ég heiti að reyna af fremsta megni". Þessi uppsetning
44