Morgunblaðið - 03.01.2009, Blaðsíða 26

26 Daglegt líf
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. JANÚAR 2009
Eftir Kristínu Heiðu Kristinsdóttur
khk@mbl.is
É
g fékk fyrst þessa hugmynd að
orðabók fyrir sautján árum,
þegar flóttamannahópur frá
Víetnam kom hingað árið 1991.
Þá fann ég hvað það vantaði
mikið svona orðabók. En ég fékk ekki tæki-
færi til að vinna að henni fyrr en fyrir einu
og hálfu ári. Síðan þá hef ég verið í kapp-
hlaupi við tímann og nú er hún komin út,“
segir Halldór Nguyen stoltur en hann réðst
í það stórvirki að vinna rafræna orðabók
sem er víetnömsk-íslensk og íslensk-
víetnömsk.
Halldór fékk á dögunum viðurkenningu
Alþjóðahúss „Vel að verki staðið“ fyrir lofs-
verða frammistöðu í málefnum innflytjenda
á Íslandi. Auk Halldórs fengu Edda Ólafs-
dóttir og félagið Móðurmál viðurkenningu
sem Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Ís-
lands, afhenti.
„Þörfin fyrir svona bók er mikil og hefur
verið lengi. Við erum um fimm hundruð Ví-
etnamar sem búum hér á Íslandi og það er
erfitt fyrir Asíubúa að læra íslensku, þetta
eru mjög ólík tungumál og framburðurinn
erfiður.“
Kom einsamall til Íslands
Halldór flutti til Íslands árið 1979, þá að-
eins tuttugu og fimm ára. Hann var í fyrsta
hópi flóttamanna frá Víetnam sem hingað
komu. „Ég kom einn, ekki með foreldrum
eða systkinum. Auðvitað var það erfitt en
ég var ungur og aðlagaðist fljótt samfélag-
inu hér. Tveimur árum eftir að ég kom
hingað til lands, skellti ég mér í Iðnskólann
og lærði vélvirkjun og þá var ég eini As-
íubúinn í skólanum. Ég starfaði í fimmtán
ár sem vélvirki hjá Vélamiðstöð Reykjavík-
urborgar.“ Halldór segist hafa farið strax á
íslenskunámskeið hjá Námsflokkum
Reykjavíkur þegar hann kom til landsins
fyrir tæpum þrjátíu árum. „En það nám
stóð ekki yfir nema í hálft ár, sem var alls
ekki nóg. En ég var duglegur að læra sjálf-
ur, las dagblöðin og barnabækur til að æfa
mig og þetta kom allt saman smátt og
smátt,“ segir Halldór sem talar mjög góða
íslensku enda starfar hann núna sem kenn-
ari hjá Mími-símenntun, en þar kennir hann
íslensku fyrir Víetnama.
Kannski aftur til Víetnams
Þegar Halldór var 45 ára þá skellti hann
sér í nám í tölvufræði í Iðnskólanum. „Ég
gerði það meðal annars með það í huga að
geta sjálfur búið til forrit fyrir svona orða-
bók. Ég lærði tölvufræði frá grunni og bjó
svo bara sjálfur til forritið og var orðin
fimmtíu og eins árs þegar ég lauk við það,“
segir Halldór og hlær.
„Ég gaukaði þessari orðabókarhugmynd
að henni Huldu sem er framkvæmdastjóri
Mímis, þegar ég sat við hlið hennar á fundi
á Akranesi um íslensku fyrir útlendinga.
Hún tók vel í þetta og setti allt strax af
stað.“ Vala, sem er kennari hjá Mími, hefur
lesið íslensku orðin yfir fyrir Halldór en
sonur hans, Ísak Nguyen, hefur líka hjálpað
honum. „Hann er tuttugu og fimm ára og
fæddur og uppalinn hér á landi og því með
góð tök á tungumálinu, svo hann fór líka yf-
ir þetta fyrir mig,“ segir Halldór sem hefur
aðeins farið þrisvar í heimsókn til Víetnams
á þeim þrjátíu árum sem liðin eru frá því
hann flutti hingað. „Móðir mín býr þar og
þrír bræður en ein systir mín býr í Frakk-
landi og ég hef heimsótt hana fimm sinnum.
Svo á ég líka bróður sem býr í Ameríku,“
segir Halldór sem vill gjarnan prófa að búa
aftur í Víetnam, þó ekki væri nema um
stundarsakir, en eiginkona hans, sem er
líka víetnömsk, er ekki tilbúin til þess, svo
einhver bið verður á því.
Hefur ekki setið auðum höndum
Halldór Nguyen fór í nám í
tölvufræði með það í huga að
búa til forrit til að geta gert
rafræna orðabók fyrir Víetnama
sem búa á Íslandi. Hann er
hamhleypa til verka og það
tók hann ekki nema eitt og
hálft ár að klára bókina.
Morgunblaðið/Golli
Duglegur Halldór Nguyen hefur setið við hverja stund undanfarið eitt og hálft ár við að setja
saman rafræna orðabók fyrir Víetnama. Hann er í hópi flóttamanna sem komu til Íslands 1979.
Sambönd
Fráskilinn karl lifir 9,3 árum
styttra en kvæntur. Skilnaðurinn
kostar konur jafnvel meira, 9,8 ár.
Hins vegar getur karlmaður verið
piparsveinn allt lífið án þess að lifa
styttra fyrir vikið á meðan lífslengd
kvenna styttist að meðaltali um 4,9 ár
séu þær piparmeyjar, í samanburði
við giftar eða lofaðar kynsystur sín-
ar.
Menntun
Staðalmanneskjan í þýsku rann-
sóknunum er með stúdentspróf. Sé
kona með minni grunnmenntun kost-
ar það hana 9,1 ár í lífslengd meðan
karlmaður sleppur með 7,2 ár.
Börn
Konur lifa lengst þegar þær eiga
börn en það kostar konu 3,2 ár að
vera barnlaus. Fyrir karlana í þýsku
rannsókninni skipti það engu hvort
þeir áttu börn eða ekki.
Atvinnuleysi
Karlar tapa mest á atvinnuleysi því
fimmtugur, atvinnulaus karlmaður
lifir að meðaltali 14,3 árum styttra en
kynbróðir hans með fasta vinnu. At-
vinnuleysi kostar konurnar 12,3 ár.
Reykingar
Tölurnar í þýsku rannsókninni eru
mun hærri en þau 9-11 ár sem al-
gengt er reikna sem fórnarkostnað
reykinga. Ef þýsk kona um fimmtugt
reykir má ætla að það kosti hana 22
ár af lífi hennar en reykjandi karl-
maður missir 18,2 ár. Hér er þó gert
ráð fyrir miklum reykingum.
Áfengisnotkun
Lengstu lífslíkurnar eru tengdar
hóflegri áfengisneyslu. Ofneysla
áfengis er hins vegar sá þáttur sem
hefur mestu neikvæðu áhrifin á lífs-
líkur kvenna, sem missa 23,1 ár af lífi
sínu við það að drekka of mikið. Karl-
menn sem drekka of mikið stytta líf
sitt með því um 16,2 ár.
Sykursýki
Sá þáttur sem hafði mest áhrif á
karlana í þýsku könnuninni var syk-
ursýki tvö, þ.e. áunnin sykursýki.
Fimmtugur karl með sykursýki get-
ur reiknað með því að lifa 21,4 árum
styttra en kynbróðir hans sem er
ekki með sjúkdóminn. Líf kvenna
með sykursýki styttist hins vegar um
20,4 ár.
Hár blóðþrýstingur
Hár blóðþrýstingur hefur meiri
áhrif á konur en karla og styttir líf
þeirra um 12,4 ár á meðan hann stytt-
ir líf karlanna um 7,4 ár.
Eigin vitund
Það sem þó gefur hvað bestu vís-
bendingarnar um styttri lífslíkur er
upplifun fólks sjálfs á eigin heilbrigði.
Þeir sem eru ekki alveg ánægðir með
heilsu sína geta klippt 18,9 ár af lífs-
tíma sínum, séu þeir karlar, en 17,7
ár séu þeir konur.
Hvað kosta aðstæðurnar?
Reuters
Brúðir Það er kannski engin ástæða til að hlaupa í hjónaband, jafnvel þótt
lífslengd konu styttist að meðaltali um 4,9 ár sé hún piparmey.
tvö börn. Samkvæmt útreikning-
unum gat fimmtugur, þýskur með-
alkarlmaður átt von á því að verða
78,32 ára en meðalkonan 81,91 árs.
Hins vegar er gæðum lífsins misdeilt
og sé vikið frá fyrirmyndarein-
staklingnum fer lífsárunum að
fækka.
Athugið þó að tölfræðin sýnir ein-
göngu meðaltöl og getur ekki talist
vísbending um hvort ákveðnir ein-
staklingar geta lengt líf sitt, t.d. með
því að hætta við að skilja, né benda
þær til þess að allir reykingamenn
og áfengissjúklingar muni lifa jafn
stutt eða langt. Þar fyrir utan verð-
ur að gera ráð fyrir að ákveðnir
þættir skýri ekki lífslengd með bein-
um hætti, heldur geti aðrar ástæður
komið til.
Aðstæður og val
hafa áhrif á lífslengd
Vinkonur Konur
eru yfirleitt líf-
seigari en karlar.
Mímir hefur fengið styrk til að gera orða-
bókina frá Menntamálaráðuneytinu,
Námsflokkum Reykjavíkur, Starfsafli og
Starfsmenntaráði.
Orðabókin inniheldur um það bil 9000
orð beggja mála, íslensku og víetnömsku.
Hægt er að fá hana ókeypis í Mími en einn-
ig er hægt að nálgast hana á slóðinni
www.mimir.is
Níu þúsund orð
SKILNAÐUR styttir lífið um tæp tíu
ár, reykingar kosta helmingi meira.
Lífsval og -aðstæður fólks hafa
greinileg áhrif á dauðann og nú hafa
þýskir vísindamenn reiknað út hvað
hver áhrifaþáttur kostar í árum.
Berlingske tidende greinir frá
rannsókn Þjóðverjanna sem mældu
áhrif ýmissa félagslegra og persónu-
legra aðstæðna fólks við ætlaða ævi-
lengd staðaleinstaklings, sem skil-
greindur var út frá því að hann væri
50 ára. Hjá körlum var um að ræða
reyklausan kvæntan mann sem
neytti áfengis í hófi, væri með stúd-
entspróf og fastráðinn í vinnu. Hann
væri við góða heilsu, byggi ekki einn
og hefði hvorki of háan blóðþrýsting
né sykursýki. Væri um konur að
ræða bættist við að hún ætti eitt eða