Morgunblaðið - 03.01.2009, Blaðsíða 47

Menning 47
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. JANÚAR 2009
EFTIR GEORG FRIEDRICH HÄNDEL
Hátíðartónleikar á 250 ára ártíð G.F. Händel
3. JANÚAR 2009 kl.17
Flytjendur: Schola cantorum, Alþjóðlega Barokksveitin í Den Haag
Marta Guðrún Halldórsdóttir sópran Andrew Radley kontratenór
Gissur Páll Gissurarson tenór Alex Ashworth bassi
STJÓRNANDI: HÖRÐUR ÁSKELSSON
Aðgangseyrir: 4900 og 3500 fyrir skólafók undir 25 ára aldri.
MIÐASALA í Hallgrímskirkju, s. 510 1000, Kirkjuhúsinu Laugavegi 31,
s. 528 4200 og á list@hallgrimskirkja.is · listvinafelag.is
Innritun og upplýsingar
í síma 561 5620 frá kl. 10-16
Kennsla hefst
12. janúar
www.schballett.is
Skattgreiðandi“ sem virðisttelja að raunverulegt nafnhans þoli ekki birtingu, fór
mikinn í Velvakanda rétt fyrir jól
með töfralausnir í opinberum
sparnaði. Undir fyrirsögninni:
Hvar á hið opinbera að spara?
sagði hann: „Sleppum framlagi til
Sinfóníuhljómsveitar – hún getur
spilað á eigin forsendum og margir
hljóðfæraleikarar eru að auki tón-
listarkennarar. Útgjöld hljómsveit-
arinnar hafa í mörg ár verið falin í
fjárlögum til að almenningur sjái
ekki hvílíkur baggi hún er á sam-
félaginu. Þá er í lagi að sleppa öll-
um fjármunum til leiklistar, lána
leikurum Þjóðleikhússins húsið
endurgjaldslaust án allra styrkja.
Þjóðin vill láta heilbrigðisþjón-
ustuna hafa forgang og getur al-
veg verið án leikhúsa í nokkur ár.
Þá ætti að skera niður framlög til
allra svokallaðra „listgreina“, svo
sem kvikmyndasjóðs, rithöf-
undasjóðs, óperu o.s.frv. Þá ætti að
loka Listaháskólanum, það er
ótækt að verja opinberu almannafé
til að framleiða sveitarómaga. Ef
einhverjir „listamenn“ missa spón
úr aski sínum er reynandi að setja
þá á örorkubætur, það er ódýrara
fyrir samfélagið.“ Alla jafna hefði
ég ekki talið nafnlaus skrif svara-
verð, en þar sem skattgreiðandi
kýs að bulla um það sem hann ekki
veit, eða skrökva gegn betri vit-
und, og vega þar með að þeim
stóra hópi Íslendinga sem ýmist
hefur starf af listum og menningu,
eða ánægju af því að njóta, er vert
að rifja upp nokkur atriði varðandi
menningu og fjármál.
Kostnaður samfélagsins viðmenningu og listir er lægri en
þær tekjur sem samfélagið hefur af
menningu og listum. Þetta er ein-
föld staðreynd, sem hefur á bak við
sig vísindalegar, hagfræðilegar
rannsóknir. Það ætti ekki að vera
flókið að skilja það, en ef til vill
erfitt fyrir „skattgreiðanda“ að
meðtaka það og viðurkenna.
Sá sem að baki rannsóknunum
stendur er dr. Ágúst Einarsson,
prófessor og fyrrverandi stjórn-
arformaður Viðskiptafræðistofn-
unar Háskóla Íslands, formaður
viðskiptaskorar viðskipta- og hag-
fræðideildar sama skóla, deild-
arforseti viðskipta- og hag-
fræðideildar Háskóla Íslands og
núverandi rektor Háskólans á Bif-
röst. Niðurstöður rannsókna
Ágústs voru kynntar árið 2001,
bæði á opinberum fundum, í Morg-
unblaðinu og í bók sem gefin var út
um rannsóknina. Þessi sannleikur
er því með öðrum orðum ekkert
leyndarmál og hefði átt að vera
„skattgreiðanda“ ljós fyrir löngu,
hafi hann á annað borð fylgst með
umræðunni í samfélaginu.
  
Í niðurstöðum rannsókna Ágústsá umfangi menningarinnar í ís-
lensku hagkerfi kemur fram að
menningin er arðbær og atvinnu-
skapandi grein, sem stenst að fullu
samanburðinn við aðrar atvinnu-
greinar í hagkerfinu. Hún skilar
meiru til samfélagsins í beinhörð-
um peningum en hún kostar það,
og þá eru þó ótalin önnur verð-
mæti og þau sem erfiðara er að
mæla. Tekjur ríkisins af menningu
námu þá rúmum 2% af lands-
framleiðslunni, sem á þeim tíma
voru um 15 milljarðar króna, eða
svipuð upphæð og hefðbundinn
landbúnaður skilaði á sama tíma,
meira en öll veitinga- og hót-
elstarfsemi í landinu skilaði og
talsvert meira en saltfiskvinnsla
skilaði til samfélagsins. Hlutdeild
menningarinnar í verðmætasköpun
þjóðarinnar var þá mun meiri en
samanlagt framlag stóriðjuverk-
smiðjanna í ál- og kísiljárnfram-
leiðslu. Segir þetta eitthvað um
stöðu menningarinnar í íslensku
samfélagi? Engin ástæða er til að
ætla annað en að tekjur af menn-
ingunni hafi aukist hlutfallslega á
allra síðustu árum, miðað við mik-
inn og stöðugan vöxt á öllum svið-
um menningarlífsins.
  
Það ætti því að vera augljóst, aðþað að skera niður framlög til
menningar og lista, eins og „skatt-
greiðandi“ leggur til, er jafnframt
niðurskurður á tekjum ríkisins.
Varla þurfum við á því að halda í
miðri kreppu. Auðvitað ætti miklu
frekar að styrkja menningarlífið
og efla, því ávöxtunin af því er góð,
svo notað sé peningamál.
Hin ávöxtunin af menningarlíf-
inu, og sú sem erfiðara er að
höndla með mælistikum – það sem
mörgum finnst gefa lífinu gildi og
gera það þess vert að lifa því, er
svo aftur á móti afar áhugavert
rannsóknarefni, og vissulega væri
forvitnilegt að reyna að komast að
því hvernig líf án lista og menning-
ar væri. Engin leikhús, engin tón-
list, engin myndlist, engar bækur,
enginn dans, ekkert útvarp, ekkert
sjónvarp, engin dagblöð, engin
tímarit, engar íþróttir, engar
skemmtanir, engin bíó, engin ljóð
enginn söngur.
»Menningin er arð-bær og atvinnuskap-
andi grein, sem skilar
meiru til samfélagsins í
beinhörðum peningum
en hún kostar það.
Menning Sinfóníuhljómsveit Íslands
AF LISTUM
Bergþóra Jónsdóttir
Menningin borgar fyrir sig
Eftir Kolbrúnu Bergþórsdóttur
kolbrun@mbl.is
FJÖLSKYLDUTÓNLEIKAR Ca-
put verða í Iðnó, sunnudaginn 4.
janúar klukkan 15.30. Þar verða
flutt Grannmetislög eftir Hauk
Tómasson við kvæði Þórarins Eld-
járns í flutningi Guðrúnar Jóhönnu
Ólafsdóttur mezzosóprans og fimm
hljóðfæraleikara frá Caput, sem
eru: Kolbeinn Bjarnason, flauta,
Eiríkur Örn Pálsson, trompet,
Snorri S. Birgisson, píanó, Zbig-
niew Dubik, fiðla og Sigurður Hall-
dórsson, selló. Stjórnandi er Guðni
Franzson. Einnig verður flutt Fía
frænka eftir og í flutningi Herdísar
Önnu Jónsdóttur og Steef van Oos-
terhout
Dóttirin vildi söng
Haukur Tómasson hefur samið
tíu lög við tíu ljóð Þórarins sem
birtust í bókinni Grannmeti og
ávextir sem kom út árið 2001. Lög-
in verða öll flutt á tónleikunum en
Haukur segist ekki útilokað að
hann semji lög við fleiri ljóð í ljóða-
bókinni. Það er þó ekki líklegt að
hann nái því að semja lög við öll
ljóð í bókinni en þau eru alls níutíu
og níu.
Skemmtileg saga er á bak við til-
urð þessara laga Hauks en ung
dóttir hans var hvatamaður að
samningu þeirra. „Þetta byrjaði
þannig að dóttir mín fékk þessa
bók Þórarins,“ segir Haukur. „Ég
var vanur að syngja fyrir hana
þegar hún fór að sofa og svo ein-
hvern tíma rétti hún mér þessa
bók. Ég byrjaði að lesa upp úr
henni og þá sagði hún: Nei, syngdu
lagið. Þegar mér var stillt svona
upp við vegg og átti að syngja ljóð-
in þá bullaði ég bara upp úr mér.
Útkomin var vissulega mjög mis-
jöfn en ég fann alltaf taktinn og
hann er fjölbreytilegur í þessum
ljóðum. Þegar ég var búinn að
finna taktinn sönglaði ég textann
aftur og aftur þangað til lagið var
komið.
Ég útsetti lögin fyrst fyrir píanó
og rödd en svo datt mér í hug að
útsetja fyrir nokkur hljóðfæri og
sýndi Caputhópnum og Guðrúnu
Jóhönnu og þeim leist svo vel á að
það var ákveðið að taka þau til
flutnings.“
Söngvæn ljóð
„Ljóð Þórarins í þessari bók eru
flest mjög söngvæn,“ segir Haukur.
„Þau eru líka mjög skemmtileg en
ég var ekki beinlínis að reyna að
semja húmoríska tónlist. Ég reyndi
samt að láta tónlistina passa við
andann og umfjöllunarefnið í ljóð-
unum. Þetta eru mjög blátt áfram
lög, það er auðvelt að syngja þau,
flest eru frekar glaðvær og ég
reyndi að útsetja þau skemmti-
lega.“
Þegar Haukur er spurður hvort
von sé á því að lögin verði gefin út
á hljómdisk segir hann: „Ætli það
sé ekki best að sjá fyrst hvernig
lögunum verður tekið á tónleik-
unum en þessi hugmynd hefur
vissulega verið orðuð við mig.“
Glaðleg og blátt áfram lög
Morgunblaðið/Golli
Tónskáldið Haukur Tómasson sem-
ur fyrir börn við ljóð Þórarins.
Meðal þeirra laga sem flutt
verða eftir Hauk Tómasson
við ljóð Þórarins Eldjárns er
Kusa kosin, en textinn er á
þessa leið:
Kusa var í kjöri
til kúaþings í vor.
Hún bjóst við feikna fjöri
og fannst það ekki slor.
Hún kveikti á frelsiskyndli
og kosningu hún hlaut,
varð uppvís svo að svindli
og send með skömm á braut.
Hundar hlógu og jusu
en hestar sungu bí
og þeir sem kusu Kusu
kusu að gleyma því.
Kusa kosin