Morgunblaðið - 10.03.2009, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. MARS 2009
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Yfirtaka Fjár-málaeft-irlitsins á
Straumi-Burðarási
í gærmorgun er al-
varlegt áfall fyrir
það litla, sem eftir
stóð af íslenzka fjármálakerf-
inu. Með falli Straums má
segja að alþjóðlegri banka-
starfsemi Íslendinga sé lokið,
að minnsta kosti í bili.
Straumur hafði augljóslega
ekki burði til að halda áfram
óbreyttri starfsemi. Þrátt
fyrir góða eiginfjárstöðu var
lausafjárstaðan afleit. Hvorki
eigendur fyrirtækisins, rík-
issjóður né Seðlabankinn
töldu réttlætanlegt að leggja
bankanum til það tiltölulega
litla fé, um 2,6 milljarða
króna, sem vantaði upp á til
að hann gæti staðið við skuld-
bindingar sínar í bili.
Stjórnendur Straums vildu
að fyrirtækið yrði sett í
greiðslustöðvun. Það hefði
þýtt að kröfur innstæðueig-
enda, þar á meðal Íbúðalána-
sjóðs og lífeyrissjóða, hefðu
verið jafnsettar kröfum ann-
arra lánardrottna. Stjórnvöld
tóku sömu afstöðu og þegar
gripið var inn í rekstur hinna
bankanna þriggja; að taka
hagsmuni innstæðueigend-
anna fram yfir hag lán-
ardrottnanna. Það er skilj-
anleg ákvörðun en þó ekki
útlátalaus fyrir íslenzka hags-
muni.
Líklegt er að
ríkissjóður fari
ekki illa út úr
falli Straums,
þar sem eignir
bankans geta
dugað fyrir inn-
stæðunum verði ekki rokið í
að selja þær á brunaútsölu.
Hins vegar mun sú ákvörð-
un að beita neyðarlögunum á
ný hleypa illu blóði í marga
erlenda lánardrottna íslenzka
bankakerfisins, sem voru
nógu reiðir fyrir vegna beit-
ingar þeirra í október. Að því
leyti er yfirtaka Fjármálaeft-
irlitsins á Straumi aðgerð,
sem ekki er líkleg til að auka
traust á íslenzku fjármálalífi
til lengri tíma litið.
Ef farin hefði verið hefð-
bundin leið greiðslustöðvunar
og gjaldþrotameðferðar, er
ekki útilokað að erlendir
kröfuhafar hefðu séð sér hag í
því að taka yfir eignir bank-
ans og halda rekstri hans
áfram. Og hugsanlega er sú
leið enn ekki útilokuð.
Það er mikilvægt að á
næstu dögum sýni stjórnvöld
að þau hafi lært af þeim mis-
tökum, sem voru gerð við yf-
irtöku hinna bankanna og
spili eins vel úr stöðunni og
hægt er gagnvart hinum er-
lendu kröfuhöfum. Sátt-
argjörð við þá er ein forsenda
þess að á Íslandi geti aftur
þrifizt heilbrigt og eðlilegt
fjármálalíf.
Beiting neyðarlag-
anna á ný hleypir illu
blóði í erlenda
kröfuhafa}
Skrúfað fyrir Straum
Óréttlætinu, semviðgengist
hefur í skjóli skaða-
bótalaganna, verð-
ur að linna. Lögin
eru bersýnilega meingölluð
þegar hægt er að túlka þau á
þann veg að fólk sé hneppt í
gildru fátæktar eftir alvarleg
slys.
Í úttekt Silju Bjarkar
Huldudóttur í Morgunblaðinu
á sunnudag kom fram að
tryggingafélögin eru orðin
„bótaþegar“ almannatrygg-
inga. Þau eiga að bæta fólki
tjón eftir alvarleg slys, en svo
gölluð eru lögin að allar þær
greiðslur, sem hinn slasaði á
rétt á frá almannatrygging-
um til framtíðar, eru dregnar
frá greiðslum tryggingafélag-
anna.
Barn sem slasast alvarlega
og er metið til 100% örorku á
rétt á 39 milljónum króna.
Þar er miðað við lágmarks-
laun, en ef miðað væri við
meðallaun verkamanna ætti
þessi greiðsla að nema 72,5
milljónum. En hún er aðeins
39 milljónir og frá henni drag-
ast allar þær
greiðslur sem
barnið mun fá frá
almannatrygg-
ingum vegna ör-
orku sinnar og eftir standa 24
milljónir. Sem duga barninu
ekki einu sinni fyrir þeirri
sérútbúnu íbúð, sem það þarf
á að halda síðar meir, hvað þá
að upphæðin geri barnið jafn-
sett ófötluðum að öðru leyti.
Þessa eingreiðslu trygg-
ingafélags reynir fólk sjálf-
sagt að ávaxta. En takist það,
þá dragast fjármagnstekj-
urnar frá örorkulífeyrinum
frá Tryggingastofnun, sem
þegar hafði verið dreginn frá
greiðslu tryggingafélagsins!
Þessi hringavitleysa má
ekki halda áfram. Til allrar
hamingju virðist allsherjar-
nefnd Alþingis loks hafa áttað
sig á alvöru málsins og for-
maður hennar segir hægt að
breyta lögunum á tveimur
vikum, náist þverpólitísk sátt
þar um.
Ætlar einhver að standa í
vegi fyrir slíkum breyt-
ingum?
Þessi hringavitleysa
má ekki halda áfram}Óréttlætinu verður að linna
P
abbi getur ekki farið í vinnuna á
morgun ef hann er að fara til guðs
sagði fimm ára stúlka við mig á
sunnudag. Hún og tólf ára bróðir
hennar voru að missa föður sinn
sem fékk heilablæðingu aðfaranótt sunnudags
og var settur í öndunarvél, sem var tekin úr
sambandi á sunnudagskvöld. Hann var 32 ára,
hafði ekki kennt sér meins, harðduglegur,
yndislegur pabbi.
Fjölskyldan fluttist í Garðabæ fyrir réttum
tveimur árum þar sem þau festu kaup á nota-
legu húsi. Allt virtist ætla að ganga upp hjá
þessari litlu fjölskyldu; stúlkan fékk strax inni
á leikskóla og drengurinn sáttur í skólanum.
Hjónin bæði í vinnu og þau að gera upp húsið
sitt í Garðabæ. En svo kom mikill skellur sem
kom illilega niður á þeim ásamt mörgum öðr-
um í svipaðri stöðu í okkar landi: Myntkörfulán. Þegar
þau seldu húsið sitt úti á landi og festu kaup á húsinu í
Garðabæ tóku þau myntkörfulán til að brúa mismuninn
og borga löngu tímabærar endurbætur á húsinu. Nú er
staðan sú að ekkjan með tvö börn þarf að standa straum
af láninu sem fyrir löngu er vaxið húsinu yfir höfuð ásamt
því að þurfa að sjá sér og börnum sínum farborða. Hvað á
fólk í þessari stöðu að gera? Svari því hver fyrir sig.
En það gerðust aðrir hlutir á þessari nýliðnu helgi.
Þeir seinni tíma afreksmenn, Sigurður Einarsson og Jón
Ásgeir Jóhannesson létu fyrir sér fara í fjölmiðlum. Sig-
urður tjáir sig um frétt í laugardagsblaði Morgunblaðs-
ins þar sem fram kemur hvernig þeir öðlingar
í Kaupþingi hjálpuðu vinum sínum, sem aug-
ljóslega voru í mikilli fjárþröng, með aura til
að geta haldið áfram að manúera eins og þeir
voru búnir að leggja í vana sinn. Þetta voru
reyndar ekki neinir smáaurar heldur 500
milljarðar (fimm hundruð þúsund milljónir
eða 500000000000). Sigurður er auðvitað ekki
sáttur við það að Morgunblaðið skuli dirfast
að birta slíkar upplýsingar upp úr lánabók
Kaupþings. Í frásögn af yfirlýsingu sem hann
sendir frá sér segir: „Hann gengur út frá því
að Fjármálaeftirlitið rannsaki birtingu blaðs-
ins á trúnaðarupplýsingum, enda séu þær
klárt brot á lögum um fjármálafyrirtæki.“
Þetta er auðvitað allt rétt hjá Sigurði Ein-
arssyni sem ætti að vita það betur en aðrir
menn þegar um „klárt brot“ er að ræða.
Annar öðlingur lét einnig fyrir sér fara í fjölmiðlum
um helgina. „Skipulögð rógsherferð stendur nú sem
hæst gegn ákveðnum fyrirtækjum og einstaklingum í ís-
lensku viðskiptalífi,“ segir í yfirlýsingu sem Jón Ásgeir
Jóhannesson hefur sent frá sér. Þar segir að með slíkum
rógi sé líklega verið að reyna að beina athyglinni frá að-
ilum sem ættu fremur að vera í kastljósi vegna banka-
hrunsins.
Er það bara mér sem blöskrar, þegar orð litlu stúlk-
unnar eru vegin og metin í skugga yfirlýsinga 500 millj-
arða mannanna? Finnst mér einum þetta allt saman öf-
ugsnúið og á öndverða enda reist? arnij@mbl.is
Árni
Jörgensen
Pistill
Kastljós fjölmiðla
XXXXX
XXXXX
Banki með upplýs-
ingar um skipaferðir
FRÉTTASKÝRING
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Í
sland ber ábyrgð á leit og
björgun á hafsvæði sem er
um sex sinnum stærra en
flatarmál Íslands eða um 1,8
milljón ferkílómetrar. Þá
þarf varla að hafa mörg orð um þá
hagsmuni sem Íslendingar hafa af
því að afstýra mengunarslysum á
hafsvæðunum í kringum landið.
Landhelgisgæslan hefur takmark-
aðan tækjabúnað til að fylgjast með
skipaumferð á þessu svæði og því er
ekki að undra þó forstjóri Landhelg-
isgæslunnar bindi miklar vonir við
samvinnu strandgæslustofnana á
Norður-Atlantshafi. Hann segir þó
að áhrifaríkasta og fljótvirkasta leið-
in til að bæta upplýsingar Gæslunnar
sé að stofnunin fengi aðgang að rat-
sjám og upplýsingakerfum Varn-
armálastofnunar.
Samvinna strandgæslustofnana
við Norður-Atlantshafið var formfest
fyrir nokkrum árum með stofnun
NACGF (North Atlantic Coast
Guard Forum). Í sumum tilvikum
eru það sjóherir sem eiga aðild að
samtökunum, í öðrum tilfellum
strandgæslur sem heyra undir sjó-
heri og einnig sérstakar strand-
gæslustofnanir.
Umferð skipa eykst
Georg Kr. Lárusson, forstjóri
Landhelgisgæslunnar, sem tók við
formennsku í NACGF í fyrra, vonast
til að innan NACGF verði lagður
grunnur að sameiginlegum upplýs-
ingabanka þar sem ganga megi að
upplýsingum um skipaferðir á öllu
Norður-Atlantshafi. Slíkar upplýs-
ingar nýtist við björgun, meng-
unarvarnir og í baráttunni gegn
glæpastarfsemi. Það sé ekki síður
mikilvægt að með NACGF sé kom-
inn sameiginlegur umræðuvett-
vangur þar sem aðildarþjóðirnar
geta komið á samvinnu vegna eft-
irlits með nýtingu auðlinda til dæmis
undir íshellunni á Norðurskautinu,
stjórnun siglinga og leit og björgun.
Gera verði ráð fyrir þeim möguleika
að með undanhaldi hafíss muni sigl-
ingar um Norður-Íshafið aukast og
samvinna milli strandgæslustofnana
verði þar af leiðandi enn mikilvægari.
Gæslan heldur uppi fjareftirliti en
með því getur hún séð skip sem
senda frá sér staðsetningarmerki
með sjálfvirkum hætti. Vilji skipin
hins vegar fara leynt geta þau slökkt
á búnaðinum eða sleppt honum.
Georg hefur margoft bent á að Varn-
armálastofnun hafi gagnlegar upp-
lýsingar um umferð umhverfis landið
sem Landhelgisgæslan hefur ekki
aðgang að. Georg segir að sam-
kvæmt upplýsingum frá Varn-
armálastofnun hafi stofnunin t.a.m.
yfir að ráða fjórum ratsjám sem geti
greint skipaumferð auk þess sem
hún fái margvísleg gögn frá Atlants-
hafsbandalaginu, m.a. um staðsetn-
ingu herskipa. „Ef það verður slys
um borð í farþegaskipi í sundinu milli
Íslands og Grænlands, sem flestir
segja að sé aðeins tímaspursmál, þá
er afar mikilvægt að við vitum hvaða
skip eða önnur hugsanleg björg-
unartæki eru í grenndinni,“ sagði
Georg í samtali við Morgunblaðið í
gær. Íslensk stjórnvöld geti ráðið
með hvaða hætti upplýsingum sem
þessum er miðlað til öryggisstofnana
innanlands að því gefnu að þær upp-
fylli kröfur um öryggi gagna. Með
því að fela Gæslunni stjórn þessara
verkefna Varnarmálastofnunar
mætti spara verulega fjármuni og
auka öryggi um leið.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Sérfræðingar Í gær hófst í Reykjavík sérfræðifundur NACGF og mun hann
standa fram á fimmtudag. Fulltrúar 20 þjóða sækja fundinn.
Bandaríkin eru
meðal þeirra 20
ríkja sem eiga
aðild að NACGF
en þarlend
stjórnvöld hafa
mjög hvatt til
alþjóðlegrar
samvinnu og
upplýs-
ingaskipta milli
strandgæslustofnana.
Gary Seffel, sem stýrir Office
of Global Maritime Situational
Awereness, bandarískri stofnun
sem er ætlað að stuðla að öryggi
á heimshöfunum með því að deila
upplýsingum er staddur hér á
landi í tengslum við sérfræðifund
NACGF. Hann bendir á að upp-
lýsingaskipti geti komið sér
einkar vel á norðurslóðum. Eftir
því sem heimskautaísinn hörfi
aukist siglingar en eftir því sem
hann komist næst búi engin þjóð
yfir búnaði til að fylgjast með ski-
paumferð á öllu þessu svæði. Með
því að skiptast á upplýsingum
megi fylgjast með allri skipaum-
ferð, jafnt farþegaskipum sem
fiskveiðum og slíkt sé öllum ríkj-
um til hagsbóta.
SIGLINGAR
AUKAST
Gary Seffel