Morgunblaðið - 28.03.2009, Blaðsíða 27

2006 að 90 prósent af tillögum þess
hafi verið leitt í lög. Viðskiptaráð er
klúbbur stærstu auðmannanna og
eignarhaldsfélaga þeirra sem sjálfur
viðskiptaráðherrann núverandi seg-
ir að hafi verið meinsemd í íslensku
þjóðlífi.
Það er helst að Vinstri grænum
sé treyst af því þeir komu hvergi
nálægt sukkinu. Þeir voru á móti og
geta lýst sig saklausa. Allir héldu að
tími Steingríms J. væri að verða bú-
inn, en nú er líklegt að hann verði
ráðherra áfram eftir næstu kosn-
ingar. Mér sýnist hann samt vera að
færast of mikið í fang, hann virkar
þreytulegur, og það er erfitt að
skilja björgunaraðgerðir í þágu fall-
ítt fjármálafyrirtækja.
Og svo er það Jóhanna. Hún þótti
beinlínis púkaleg á tíma útrás-
arinnar. Það var búið að skrifa hana
út úr handritinu. Svo breyttist tíð-
arandinn á einni nóttu og allt í einu
komst Jóhanna í tísku. Hún var
manneskjan sem fólkið vildi og
treysti. Þetta var ótrúlegt krafta-
verk í lífi þessarar 67 ára gömlu
konu sem varð fyrsti kvenforsæt-
isráðherra Íslands og verður það
hugsanlega næstu árin. Jóhanna er
vel að þessu komin að sumu leyti.
Hún er óspillt og heiðarleg, heil í
því sem hún er að gera, en um leið
hefur hún sína annmarka. Sýn
hennar á heiminn er nokkuð þröng,
hún talar ekki tungumál og hefur
ekki mikinn sjarma. Það er stund-
um lýst eftir leiðtoga til að leiða Ís-
lendinga út úr kreppunni – ég veit
ekki hvort hún veldur því hlutverki.
Það er hins vegar dálítið fyndið að
sjá hana draga vagninn fyrir Sam-
fylkinguna eins og Halldór Bald-
ursson lýsti á skopmynd í Mogg-
anum. Fólkið vill hana, en ekki
endilega hina frambjóðendur Sam-
fylkingarinnar.
Eins og stendur bendir ekkert til
annars en að Samfylking og Vinstri
grænir verði áfram í ríkisstjórn.
Framsókn hefur fengið ágætan for-
mann, en það ætlar ekki að duga til.
Sjálfstæðismenn gera sér flestir
grein fyrir því að þeirra bíður
stjórnarandstaða. Af stjórn-
málaflokkunum ber Sjálfstæð-
isflokkurinn auðvitað langmesta
ábyrgð á því hvernig komið er. En
það er ekki öfundsvert hlutskipti að
stjórna þessari þjóð næstu árin. Það
er varla annað framundan en blóð-
ugur niðurskurður. Það á eftir að
vera mikill órói í samfélaginu, við
gætum jafnvel horft upp á nýja
hrinu götumótmæla, það verður
óstöðugleiki í pólitíkinni og rík-
isstjórnir gætu fallið.“
Aðhyllist borgaraleg lífsgæði
Hvar stendur þú í hinu pólitíska
litrófi?
„Ég er miðjumoðari. Ég hef próf-
að pólitískar skoðanir mínar í könn-
unum á netinu og lendi yfirleitt allt-
af nokkuð nákvæmlega á miðjunni.
Um leið er í mér dálítið sterk taug
mótþróa og andófs. Það markar mig
nokkuð að þegar ég var ungur mað-
ur varð ég nokkuð stækur and-
kommúnisti. Ég held ég aðhyllist
nokkuð borgaraleg lífsgildi. Svo var
ég á Helgarpóstinum sem þá var
undir miklum áhrifum frá Vilmundi
Gylfasyni. Það blað fjallaði mikið
um valdablokkirnar og klíkurnar í
samfélaginu – ég hef alltaf verið
mjög krítískur á svoleiðis. Mér hef-
ur aldrei verið boðið að vera með í
karlaklúbbum. Svo varð ég mjög
fljótt gagnrýninn á það samfélag
auðræðis sem hér byggðist upp á
árunum upp úr 2000. Hér komu upp
valdablokkir sem ryksuguðu upp öll
verðmætin í samfélaginu, við vorum
aftur komin í samfélag fákeppni og
einokunar eins og á tíma Kolkrabb-
ans og Smokkfisksins, ástandið varð
verra ef eitthvað er. Ég hef sagt að
á þessum tíma hafi Ísland verið
ólígarkí. Stjórnmálamennirnir gáfu
eftir völdin til fjármálafurstanna.
Þeir náðu áhrifum í fjölmiðlum,
menningarlífi, alls staðar. Heimtuðu
að þeim yrði sýnd lotning. Svo undir
lokin fór þetta allt að hrynja og þá
er spurning hvort við höfum upp-
lifað tíma þegar hér ríkti kleptó-
kratí, þjófræði.
Annars er ég eins og fleiri, oft
ringlaður og ráðvilltur. Mér finnst
ég aldrei hafa haft minni yfirsýn yf-
ir stöðuna en einmitt þessa viku
þegar Spron féll og minnisblaðið úr
Seðlabankanum birtist. Kosning-
arnar hjálpa heldur ekki til. Mér
finnst á mörgum að þeir geti varla
hugsað sér að fara í gegnum þessar
kosningar. Flokkarnir skipta svo
sáralitlu máli í þessu ástandi. Fólk
er að hugsa um lánin sín, atvinnuna,
hvort hægt sé að búa í þessu landi.
Ég held að kosningarnar séu mörg-
um mánuðum of snemma, það hefði
verið betra að setja hér á þjóðstjórn
eða utanþingsstjórn fram á næsta
haust.“
Tilraunastofa á Íslandi
Hver var þáttur þinn í að koma
Evu Joly til landsins?
„Ég og vinur minn, Jón Þórisson
arkitekt, köstuðum þessari hug-
mynd milli okkar á netinu. Svo
sendi ég ritara Joly bara tölvupóst
og fékk það svar að hún hefði mik-
inn áhuga á að koma. Fyrst var ég
bara að pæla í að fá hana í viðtal,
þessa frægu konu. En svo leiddi eitt
af öðru og hún hitti ráðherra og sér-
staka saksóknarann. Allt í einu
vildu allir vera með. En það er dálít-
ið spaugilegt að frumkvæðið skyldi
koma frá mönnum úti í bæ.
Það er nauðsynlegt að fá hingað
færustu erlendu sérfræðinga til að
aðstoða við rannsókn bankahruns-
ins. Við höfum einfaldlega ekki
næga þekkingu, eins og sést glöggt
á því hvernig Baugsmálið fór. Hér
eru allir líka svo nátengdir, fólk,
flokkar og fyrirtæki, lögfræðingar
og endurskoðendur. Bragi Krist-
jónsson sagði að það þyrfti að hafa
ættfræðinga með í rannsókninni,
það er nokkuð til í því. Ég held
reyndar að það sé mjög auðvelt að
fá fólk hingað, það vilja allir koma
og sjá með eigin augum landið sem
hrundi. Ísland nýtur líka velvilja
þrátt fyrir allt. Því eigum við ekki
að skirrast við að leita til bestu hag-
fræðinga, bestu endurskoðenda og
bestu rannsakenda í heimi. Sjálfur
hef ég fundið fyrir þessu. Það eru til
dæmis tveir mjög frægir sem hafa
fallist á að koma í viðtal til mín í
Silfrið. Annar er Nouriel Roubini,
sem sá fyrir að alþjóðakerfið myndi
hrynja vegna spákaupmennsku, og
hinn heitir Michael Hudson og hef-
ur líka fjallað mikið um bólu-
hagkerfi.
Ég veit að Eva Joly leggur metn-
að í þessa rannsókn. Hún hafði viss-
ar áhyggjur af því að menn ætluðu
bara að nota nafnið hennar, en það
tekur hún alls ekki í mál. Þannig að
hún hefur skuldbundið sig að vera
með. Ég held hún líti þannig á að ef
vel tekst til hér verði það viss fyr-
irmynd fyrir heiminn. Við erum að
vissu leyti tilraunastofa á Íslandi.
Við misstum okkur algjörlega í
græðginni og nú stendur upp á okk-
ur að búa til almennilegt samfélag á
rústunum. Við eigum að geta það,
þrjú hundruð þúsund manna þjóð
sem er vel menntuð og menning-
arlega sinnuð. Hrunið er sameig-
inleg reynsla okkar og hefur fært
okkur nær hvert öðru. Við eigum
möguleika á að byggja upp fyr-
irmyndarþjóðfélag, bara ef við lát-
um ekki græðgina eða hina gráðugu
ná tökum á okkur aftur.“
» „Ég veit að Eva Joly leggur metnað íþessa rannsókn. Hún hafði vissar áhyggjur
af því að menn ætluðu bara að nota nafnið henn-
ar, en það tekur hún alls ekki í mál. Þannig að
hún hefur skuldbundið sig að vera með. Ég held
hún líti þannig á að ef vel tekst til hér verði það
viss fyrirmynd fyrir heiminn. Við erum að vissu
leyti tilraunastofa á Íslandi.“
27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. MARS 2009
,magnar upp daginn