Morgunblaðið - 28.03.2009, Blaðsíða 36

36 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. MARS 2009
ÞAÐ VAR ef til vill
skiljanleg ráðstöfun,
þegar verðtryggingu
útlána var komið á við
þær aðstæður sem
ríktu vegna óðaverð-
bólgu undir lok átt-
unda áratugar síðustu
aldar. Það er jafn
óskiljanlegt, að láns-
kjaravísitalan skuli fá
að grassera óbreytt eins og mál eru
núna. Að krefja lántakendur um
greiðslu á verðbótum vegna alls
kyns utanaðkomandi áhrifa svo sem
hækkunar á erlendum vörum, hruns
bankakerfisins og alþjóðlegrar fjár-
málakreppu, á sama tíma og laun
standa í stað eða lækka, er einfald-
lega þjófnaður eða í bezta falli okurl-
ánastarfsemi. Þá heyrist strax söng-
urinn, hvað með sparifjáreigendur.
Eiga þeir ekki heimtingu á verðbót-
um, til dæmis ef kaffiverð hækkar í
Brazilíu?
Það er fróðlegt að kynna sér
bandarísk húsnæðislán og spari-
reikninga í þessu sambandi. Hér er
fólki boðið upp á svokallaða CD-
sparireikninga með betri ávöxtun en
á venjulegum innlánsreikningum.
Engum bandarískum sparifjáreig-
anda dytti í hug að krefjast hækk-
unar á innstæðu sinni, þótt olíuverð
hækki verulega og þar með neyzlu-
vísitalan. Þú yrðir álitinn kjáni, ef þú
færir fram á slíkt. Hér tíðkast að
veita húsnæðislán til ýmist 15 eða 30
ára með föstum eða breytilegum
vöxtum. Nú er hægt að fá 30 ára lán
með föstum ársvöxtum, um 5%.
Bankinn er þannig reiðubúinn að
taka áhættu til 30 ára, að verðbólga
getið aukist og raunvextir orðið
miklu hærri. Ekki nóg með það. Á
þessum erfiðu tímum, þegar al-
menningur situr uppi með mikil hús-
næðislán og oft meiri en nemur sölu-
verðmæti eignar, eru bandarískir
bankar fúsir til samninga um að
lækka bæði vexti á umsömdum lán-
um og – haldið ykkur fast, lækka
höfuðstól lána, stundum um 10-20%.
Hér eru bankarnir
nefnilega það skyn-
samir, að þeir telja
betra að halda fólki í
húsunum en að sitja
uppi með verðlitlar
eignir sem eru lítt selj-
anlegar. Þeir við-
urkenna nefnilega þátt
sinn í hrunadansinum.
Svo er þessu ekki
farið á Íslandi. Þar er
lánskjaravísitalan látin
æða áfram á meðan
laun lækka eða standa í stað. Það
bjargar bönkunum og stjórnvöldum,
að Íslendingar eru yfirleitt sein-
þreyttir til vandræða og borga ok-
urvextina möglunarlaust. Hér í
Bandaríkjunum myndi fólk yfirgefa
hús sín og segja stjórn og fjár-
málastofnunum að hirða draslið. Ef
til vill kemur að því, að það gerist á
Íslandi. Hvað ætla bankarnir og
Íbúðalánasjóður að gera, ef þeir
sitja allt í einu uppi með þúsundir
óseljanlegra eigna? Nú heyrast hug-
myndir um 20% lækkun skulda. Slík
ráðstöfun er ekki heppileg þar sem
hún gefur til kynna eftirgjöf á skuld,
sem er ekki vinsælt þessa stundina.
Eina færa leiðin er að leiðrétta láns-
kjaravísitöluna og fella hana síðan
niður strax og færi gefst. Hvernig
væri að miða við vísitöluna eins og
hún var 1. september 2008 og leið-
rétta síðan framhaldið? Nota til
dæmis aðeins 67% af hækkun henn-
ar frá þeim tíma, eða búa til nýjan og
sanngjarnari grunn þar sem láns-
kjör Íslendinga ráðast ekki af ein-
hverri tilviljunarkenndri hækkun ol-
íu eða kaffis á erlendum mörkuðum.
Leiðréttum láns-
kjaravísitöluna
Edvarð Júlíus Sól-
nes skrifar um vexti
og verðtryggingu
»Hvað ætla bankarnir
og Íbúðalánasjóður
að gera, ef þeir sitja allt
í einu uppi með þús-
undir óseljanlegra
eigna?
Edvarð Júlíus Sólnes
Prófessor emeritus og fyrrverandi
umhverfisráðherra.
VIÐ lifum á mestu
þjóðflutningatímum
sögunnar. Fólk um all-
an heim stekkur upp í
þotu og hoppar af í nýj-
um heimshluta stuttu
síðar. Á sama hátt og
áður fóru menn í ver á
vetrum því þar var
vinnu að fá fer fólk nú í
stórum stíl á milli landa
að sækja vinnu. Þoturnar á milli
Kaupmannahafnar, Stokkhólms og
Helsinki eru eins og strætó flytjandi
fólk til vinnu að morgni og heim að
kvöldi. Aðrir koma lengra að og
dvelja lengur og setjast jafnvel að.
Margir eru ekki aðeins að leita að
vinnu heldur öryggi og umhverfi sem
er gott til að búa í og ala upp börn.
Svona gengur þetta til um allan heim
og meira að segja vilja sumir koma til
Íslands. (Örugglega ekki vegna veð-
ursins). Nú ber líka svo við að Íslend-
ingar vilja sem aldrei fyrr gerast inn-
flytjendur einhvers staðar. Á
undanförnum árum hafa einnig verið
brotnir niður efnahagsmúrar og
landamæri opnuð eða felld niður til að
greiða fyrir samskiptum og við-
skiptum. Þessi þróun er óumflýjanleg
og skiptir miklu að hún gangi vel fyrir
sig.
Við Íslendingar höfum á und-
anförnum árum notið góðs af því að
fjöldi erlends fólks hefur sest hér að
og tekið þátt í þeirri uppbyggingu
sem átt hefur sér stað. Um leið hefur
það fært með sér dýrmætar gjafir,
ferska menningarstrauma og þekk-
ingu. Augljósasta dæmið um það er
matargerðin, guði sé lof fyrir að við
getum farið á kínverska, indverska,
taílenska staði en þurfum ekki lengur
að borða ýsu soðna í 20
mínútur eins og áður
var. Innflytjendur flytja
einnig með sér marg-
víslega þekkingu og
hæfni, til dæmis má
nefna þá lyftistöng sem
erlendir þjálfarar hafa
verið fyrir íþróttalífið.
Kannski er mikilvæg-
asta innlegg innflytj-
enda það að við gerum
okkur grein fyrir því að
við erum ekki ein-
angruð hér á skerinu,
haldandi að við séum al-
veg sérstök eintök af mannfólki. Fyr-
ir þetta eigum við að vera þakklát og
segja takk, eins og herferð Mannrétt-
indastofu og Auga er að segja okkur
þessa dagana, með því að þakka inn-
flytjendum á þeirra þjóðtungu.
Ég nefndi þetta takk til innflytj-
enda við móður mína um daginn og
hún svaraði að bragði: „Já einmitt,
takk fyrir að koma og brjótast inn til
okkar.“ Auðvitað er misjafn sauður í
mörgu fé. Þegar ég var eitt sinn að
vinna í Færeyjum eins og margir Ís-
lendingar því atvinnuástandið var
slæmt hér voru þar samankomnir
flestallir glæpamenn Íslands, enda
glæpamenn þekktir fyrir mikla sjálfs-
bjargarviðleitni. Sem betur fer voru
Færeyingar víðsýnni en svo að dæma
alla Íslendinga eins og tóku vel á móti
þeim sem voru komnir í ærlegum er-
indagjörðum. Ég er sammála Fær-
eyingum í því viðhorfi að dæma ekki
heilu þjóðirnar af gjörðum örfárra
einstaklinga. Við þurfum að læra að
sleppa sleggjudómum og meta hverja
og eina manneskju eins og hún er,
miklu frekar vil ég vera í skipsrúmi
með ærlegum Nígeríumanni en ís-
lenskum skíthæl.
Það að vera Íslendingur er
skemmtilegt frá menningarlegu sjón-
arhorni, sagan er merkileg og ein-
hver óskilgreindur þjóðarandi gerir
okkur aðeins öðruvísi, kannski skrítn-
ari en aðrar þjóðir. Af þessu má hafa
gaman, til dæmis til að búa til menn-
ingu og þjóðhátíðarræður. En við er-
um ekki bara Íslendingar, við erum
ótal margt annað, Vestmanna-
eyingar, Þingeyingar, Vest-
urbæingar, KR-ingar, Valsarar (ótrú-
legt en satt). Við erum iðnaðarmenn,
tannlæknar, hönnuðir, Lionsmenn,
anarkistar og íhaldsmenn. Þegar
þessir merkimiðar menningarinnar
eru skrældir af okkur erum við feður,
mæður, dætur, synir og innst inni að-
eins eitt – manneskjur. Hver og ein
einstök en samt allar eins. Með
drauma og tilfinningar líkt og allar
hinar manneskjurnar í heiminum.
Tómas Guðmundsson orðaði þetta
fallega: „Samt dáðist ég enn meir að
hinu, hve hjörtum mannanna svipar
saman í Súdan og Grímsnesinu.“ Það
er merkilegt að ef við lítum í hina átt-
ina og víkkum sjónarhornið er nið-
urstaðan sú sama, við erum Íslend-
ingar, Norðurlandabúar,
Evrópubúar, jarðarbúar, öll eitt og
það sama; manneskjur á jörðinni.
Baráttan fyrir mannréttindum er
mikilvægsta orusta okkar tíma – rétt-
ur til mannsæmandi lífskjara, jafn-
réttis, frelsis í hugsun, orðum og at-
höfnum fyrir alla. Þessi orusta er háð
alla daga í viðræðum og aðgerðum
okkar og gott að hafa í huga að það er
örstutt síðan nasistar ætluðu að
byggja þúsund ára ríki sitt undir
kjörorðinu Ein Volk, ein Reich.
Með sömu þróun og á sér stað í dag
með fólksflutningum og opnun efna-
hagssvæða í 1000 ár í viðbót verða
Bretar ekki lengur rauðir og ljótir
heldur fallega brúnir eins og allir hin-
ir á jörðinni. Eins og góði svarti mað-
urinn í Ameríku sagði áður en hann
var skotinn, allir dæmdir eftir mann-
kostum sínum en ekki uppruna eða
litarafti. Þá verða engin landamæri,
engin þjóðríki engir kynþættir, engir
kynþáttafordómar, jörðin öll: eitt ríki
– ein þjóð. Þá verður gaman að lifa.
Eitt ríki – ein þjóð
Sverrir Sigurjón
Björnsson skrifar
um litróf
mannlífsins
» Þegar merkimiðar
menningarinnar eru
skrældir af okkur erum
við feður, mæður, dæt-
ur, synir og innst inni
aðeins eitt – mann-
eskjur.
Sverrir Sigurjón
Björnsson
Höfundur er hönnuður.
EKKI ber á öðru en
íslenskir bankar hafi
æði frumstæða og
þversagnarkennda
hugmynd um vináttu
eftir framkomu þeirra
að dæma við það fólk
sem við þá skiptir. Vin-
ur er sá sem í raun
reynist, stendur ein-
hvers staðar. Að mínu
viti væri með öllu óhugsandi að hafa
slík orð um þessar merkilegu fjár-
málastofnanir okkar. Getur það t.a.m.
með nokkru mögulegu móti flokkast
undir vinahót af hálfu Glitnisliðsins
að skerða stöðugt innistæður manna í
Sjóði einum og reyndar ekki aðeins
skerða þær heldur líka frysta um ótil-
tekinn tíma?
Var það ekki sömuleiðis dáfallegt
vinarbragð af Stoðum og það víst með
Jón Ásgeir Jóhannesson í far-
arbroddi að láta greipar sópa um alla
vextina af innistæðum okkar við-
skiptavinanna í Sjóði níu? Í augum
hans og bankamanna á borð við
Bjarna „Fjármagns-
son“, afsakið ég meinti
Ármannsson, liggjum
við svo vel við höggi við
þessir auðféflettanlegu
hrekkleysingjar, alveg
tilvaldir til brúks fyrir
eigendur bankans þegar
mikið liggur á. En nú er
mér alveg nóg boðið og
set ég því hnefann beint
í borðið og heimta mína
áunnu vexti til baka frá
þessum síðbrengluðu
rummungum.
Áður en ég slæ botninn í þennan
stutta pistil leikur mér forvitni á að fá
að vita hver var eiginlega hlutur Ill-
uga Gunnarssonar í Sjóði níu. Var
honum ætlað þar það stóra hlutverk
að vera einskonar guðfaðir sjóðsins
eða skrautfjöður, nema vera skyldi
hvort tveggja í senn? Þáði hann stór-
rausnarlega þóknun fyrir það eitt að
láta gjörsamlega undir höfuð leggjast
að fylgjast grannt með fjárfestingum
sjóðsins? Lagði fjöldi títtnefndra við-
skiptavina fé sitt í Sjóð níu fyrir hans
orð og undirmanna hans, þ.e. þjón-
ustufulltrúanna?
Það er áreiðanlega ekki ofmælt að
þessi fyrrverandi aðstoðarmaður
fyrrverandi forsætisráðherra vors,
Davíðs Oddssonar, hafi ekki staðið í
stykkinu, heldur líka leikið illa af sér
með aðgerðaleysinu einu saman. Eft-
ir þennan herfilega afleik eða réttar
sagt fingurbrjót finnst mér flest
benda til þess að hann eigi sér ekki
miklar framavonir á hverfulu skák-
borði íslenskra stjórnmála. Við viljum
geta borið fullt traust til þeirra þing-
manna sem við kjósum.
Að lokum þetta. Það er raunalegt
til þess að vita hversu margir þing-
menn hér á landi eru rúnir öllu
trausti almennings.
Halldór Þor-
steinsson skrifar
um bankamál
Halldór Þorsteinsson
» Getur það t.a.m. með
nokkru mögulegu
móti flokkast undir
vinahót af hálfu Glitnis-
liðsins að skerða stöðugt
innistæður manna í
Sjóði einum …?
Höfundur er skólastjóri Málaskóla
Halldórs.
Hvernig dirfðist Glitnir að
kalla mig viðskiptavin sinn?
Stepp ehf Ármúla 32 Sími 533 5060 www.stepp.is stepp@stepp.is
G
ra
fí
k
a
2
0
0
9
GÓLFEFNI ÞEKKING ÞJÓNUSTA
TEPPI FYRIR GISTIHEIMILI
BRÚNÁS innréttingar . Ármúli 17a . 108 Reykjavík . sími: 588 9933 . www.brunas.is
Mörg undanfarin ár hafa Brúnás innréttingar áunnið sér gott orð fyrir glæsilega
íslenska hönnun og gæða handverk sem byggir á þekkingu og áralangri reynslu.
Allar Brúnás inréttingarnar eru íslensk hönnun og framleiðsla, hannaðar af
Guðrúnu Margréti Ólafsdóttur og Oddgeir Þórðarsyni innanhúshönnuðum og
framleiddar í fulkomnu trésmíðaverkstæði fyrirtækisins á Egilsstöðum.
Rúnar Marvinsson matreiðslusnillingur
mettar og kætir gesti og gangandi
með sérhannaðri gleðisúpu á
laugardaginn milli kl. 13 og 14.
HönnunarMars
DesignMarch
26.-29.03
íslensk hönnun . íslensk framleiðsla
Gleðisúpa
Rúnars Marvinssonar
Laugardaginn 28. mars kl. 13-14
HönnunarMars í BRÚNÁS föstudag og laugardag kl. 10-17