Morgunblaðið - 21.06.2009, Blaðsíða 26

26 Viðtal
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. JÚNÍ 2009
Eftir Pétur Blöndal
pebl@mbl.is
Það þurfti ekki að spyrja aðþví. Auðvitað er útsýni yfirKR-völlinn af svölunum viðíbúð Gísla Halldórssonar
arkitekts með meiru, sem verður 95
ára í sumar. Blaðamaður vissi að
hann hefði teiknað KR-stúkuna með
Leifi syni sínum, átt stóran þátt í að
hanna KR-svæðið og orðið Íslands-
meistari í knattspyrnu með KR um
miðjan fjórða áratuginn, auk þess að
sitja 20 ár í borgarstjórn.
En ekki að hann hefði stundað golf
og verið einn fyrsti Íslendingurinn
sem spilaði undir aldri í golfi, þá 78
ára gamall. Það var í október árið
1992 og fór hann hringinn á 76 högg-
um. „Ef maður heldur út nógu lengi,
þá batna líkurnar,“ segir hann og
hlær. „Ég byrjaði seint og var lengi
að, svo ég plataði þá eiginlega!“
– Þú hefur verið kornungur!
„Já, það er að verða svo stutt í
hundrað árin,“ svarar Gísli. „Heilsan
er orðin léleg, ég verð að segja það,
þegar ég kemst ekki einu sinni út á
golfvöll! Ég hætti í fyrrahaust. Það
er beinþynning sem hrjáir mig og all-
ur fjandinn. Maður fær þetta bara yf-
ir sig óumbeðið!“
Hann hallar sér fram og segir með
áherslu: „En það er enginn vafi að ég
hef haldið þetta út út af íþróttunum –
ég byrjaði ungur í íþróttum.“
Gísla er margt til lista lagt, en
arkitektúrinn hefur alltaf verið í for-
grunni. „Líka af því að það gerði mér
kleift að hjálpa mörgum,“ segir hann.
„Húsnæðisvandræðin voru mikil um
tíma, byggingarframkvæmdir höfðu
stöðvast í seinna stríði og þess vegna
var fólk knúið til að flytja í herskál-
ana þegar þeir losnuðu í lok stríðsins.
Ég kom að því að byggja 560 íbúðir
fyrir fólkið í bröggunum, það var
skemmtilegt verk og maður var
virkilega að hjálpa fólki. Ég teiknaði
144 raðhús, sem voru eins lítil og
hægt var að hugsa sér, tvær hæðir og
kjallari, alls 100 fm sem nýttust vel,
og þar bjuggu yfirleitt 6-8 manna
fjölskyldur. Þetta var stærsta átakið
í að útrýma braggahverfunum og það
tók um 4-5 ár, en búið var í um 600
bröggum þegar mest var. Fólk fékk
um 70% af húsnæðisverðinu lánað
strax, svo var því bjargað um 20 þús-
und og það gat yfirleitt unnið sér inn
10 þúsund í vinnu við framkvæmd-
ina. Þetta var mikið afrek, bæði hjá
stjórnmálamönnum og borgarstjórn,
að leysa þennan vanda.“
Hann brosir.
„Þá voru þeir ekki eins vondir í
skapinu og núna, pólitíkusarnir. Það
stóðu hér um bil allir flokkar að
þessu, Sjálfstæðisflokkurinn í farar-
broddi, bæði í þinginu og í borgar-
stjórn. Ólafur Thors var forsætisráð-
herra og Gunnar Thoroddsen
borgarstjóri. Ég var sjálfur þátttak-
andi í pólitíkinni, sat lengi í borgar-
stjórn, þar af sem forseti borgar-
stjórnar fjögur síðustu árin.“
Petsamóförin
En teiknistofan var alltaf aðal-
verkefni Gísla. „Það gekk nokkuð
vel, ég hafði góða félaga með mér,
stofnaði hana með Sigvalda Thordar-
son árið 1940 eftir að við komum
heim með Esjunni.“
– Það hefur staðið tæpt?
„Það var hrikalegt. Ég átti aðeins
eftir lokaprófin þegar stríðið skall á,
hafði sagt upp íbúðinni og ætlaði
heim 9. apríl árið 1940. Það stóð svo
til að fara utan um haustið til að ljúka
námi. En allt annað varð fyrir mér.
Þjóðverjar hertóku Danmörku 9.
apríl. Ég átti að mæta klukkan tíu
um morguninn um borð í Gullfoss,
hafði pakkað öllu í koffort, en um
miðja nóttina byrjar þessi þvæla og
læti. Svo gafst kóngurinn upp klukk-
an hálftólf. Það þýddi ekkert annað –
annars hefði orðið blóðbað. Fyrir vik-
ið komst ég ekki heim fyrr en 25.
september og var eiginlega á götunni
í Danmörku fram að því.
Ég bjó hjá kunningja mínum
fyrstu dagana, á meðan sendiherr-
ann Sveinn Björnsson reyndi að
lóðsa Gullfoss, en það gekk aldrei, því
Þjóðverjar tóku skipið strax hernámi
og fóru að nota það. Þar með var það
búið. Og það var ekki fyrr en 25.
september sem tókst að semja um að
Esjan fengi að sækja 350 manns. En
ekki til Kaupmannahafnar, nei, nei!
Það var til nyrstu hafnar í Finnlandi,
Ivano.
Eftir allan þennan tíma var lagt á
ráðin um þriggja daga akstur með
350 manns. En þegar við komum til
Stokkhólms barst okkur skeyti frá
Íslandi um að búið væri að hertaka
Esjuna, taka hana inn til Þránd-
heims. Við urðum því innlyksa í
Stokkhólmi og lögðum undir okkur
þrjú hótel. Við vorum þó komin úr
stríðshringiðunni. Eftir tólf daga
barst skeyti um að Esjan fengi að
sækja okkur. Þá brunuðum við af
stað til Norður-Finnlands, tveggja
sólarhringa keyrsla, allir himinglaðir
og haldin veisla þegar við komum um
borð. En þegar höfðum siglt hálfan
dag, vorum norðan við Noreg og ætl-
uðum að taka kúrsinn vestur fyrir Ís-
land, þá barst skeyti til skipstjórans.
Okkur var gert að sigla til Englands í
Morgunblaðið/Kristinn
Arkitektinn Gísli Halldórsson hefur hannað margar af kunnustu byggingum Reykjavíkur, en einnig beitt sér í stjórnmálum og í þágu íþróttahreyfingarinnar.
Þá voru þeir ekki eins vondir
í skapinu, pólitíkusarnir
Gísli Halldórsson arkitekt hefur teiknað margar af
þekktustu byggingum borgarinnar og beitt sér
fyrir ýmsum nýjungum í borgarskipulagi og arki-
tektúr. Hann hefur einnig tekið þátt í borgarpólitík
og verið afreksmaður í íþróttum, svo fátt eitt sé
talið. Hér eru fáein spor hans rakin.
‘‘SVO TÓK VIÐ YFIR-HEYRSLA Í NORÐUR-SKOTLANDI. VIÐ FENG-UM HÁLFGERÐAN
ÞURRAKOST OG VORUM
HÖNDLUÐ EINS OG
ÓVINIR.
„ÞAÐ er þó nokkuð af teikningum í
bókinni sem enginn hefur séð áður,“
segir Margrét Leifsdóttir um nýút-
komna bók sem hún ritstýrði með
verkum Gísla Halldórssonar arki-
tekts. Margrét er sonardóttir Gísla,
líka arkitekt og býr í fallegu húsi
sem Gísli teiknaði við Tómasarhaga
31.
„Bókin gefur yfirlit yfir þær fjöl-
mörgu byggingar sem Gísli hefur
komið að um ævina og í henni koma
mörg frumgögn fram í dagsljósið.“
Að sögn Margrétar urðu Gísli og
Sigvaldi að gera hlé á námi rétt áð-
ur en kom að lokaprófi frá listahá-
skólanum í Kaupmannahöfn vegna
heimsstyrjaldarinnar síðari. At-
vinnuástandið hér heima var ekki
blómlegt og því reyndist erfitt að fá
vinnu, þannig að þeir stofnuðu sína
eigin teiknistofu.
„Þeir fóru ótroðnar slóðir að því
leyti, að þeir höfðu sjálfir frum-
kvæði að verkefnum til að byrja
með og mynduðu byggingarfélög
með fjárfestum og byggingarmeist-
urum. Á þann hátt voru t.d. raðhús
við Miklubraut og fjölbýlishús við
Hringbraut byggð. Þetta eru fyrstu
raðhúsin sem byggð eru á Íslandi.“
Fjölmörg nýmæli eru í hönnunar-
verkefnum Gísla, sem lagði til dæm-
is mikið upp úr listaverkum á bygg-
ingum og sést það vel á tollhúsinu
og stúkunni við Laugardalsvöll.
„Það listaverk er í geymslu, en
verður vonandi sett upp á nýju stúk-
una.“
Gísli kom einnig nálægt sundlaug
Vesturbæjar. „Afi stóð fyrir því að
stofna söfnunarnefnd til að fjár-
magna sundlaugina,“ segir Margrét
brosandi. „Hann kom svo að hönnun
Fiskabúrið
endurreist?