Morgunblaðið - 21.06.2009, Blaðsíða 49

Menning 49
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. JÚNÍ 2009
568 8000 – borgarleikhus.is –midasala@borgarleikhus.is
Söngvaseiður (Stóra sviðið)
Sannleikurinn (Stóra sviðið)
Söngvaseiður, sýningar haustsins óðum að fyllast,
tryggðu þér miða.
Við borgum ekki (Nýja sviðið)
Uppsetning Nýja Íslands.
Söngvaseiður. Sala hafin á sýningar í haust.
Djúpið (Litla sviðið)
Munið afslátt fyrir viðskiptavini Vodafone!
Lau 27/6 kl. 19:00 Fös 3/7 kl. 19:00 Lau 11/7 kl. 19:00
Sun 21/6 kl. 20:00 Ö
Fim 25/6 kl. 19:00 Ö Fös 26/6 kl. 20:00
Fös 4/9 kl. 19:00 U
Lau 5/9 kl. 19:00 Ö
Sun 6/9 kl. 19:00 Ö
Mið 9/9 kl. 19:00 U
Fim 10/9 kl. 19:00 Ö
Fös 11/9 kl. 19:00
Fös 18/9 kl. 19:00 Ö
Lau 19/9 kl. 19:00 U
Sun 20/9 kl. 14:00 Ö
Lau 26/9 kl. 14:00 Ö
Í Oran gerist ekkert og ekk-ert er að gera, eða svo lýstiCamus borginni í erindinuMínotárinn; Oran er borg
völundarhúss þar sem mínótár leið-
indanna verður manni að bana. Or-
anbúar tóku lýsingunni illa, enda er
hún önnur stærsta borg Alsír og
vegur hennar var enn meiri fyrr á
öldum.
Alsír var hluti af Frakklandi í
rúm hundrað ár og Oran ein af
þeim borgum þar sem frönsk menn-
ing var áberandi, en þar voru líka
fleiri menningarstraumar; arab-
ískir, spænskir og afrískir, aukin-
heldur sem hirðingjamenning var
áberandi. Upp úr þessum bræðingi
spratt ný gerð tónlistar á milli-
stríðsárunum, einskonar þjóðalaga-
músík sem var aðallega sungin af
konum með textum sem flestir voru
meinlausir en oftar en ekki ádeila
undir rós.
Hápólitísk músík
Í umróti sjálfstæðisbaráttu sjötta
og sjöunda áratugarins varð mús-
íkin hápólitísk, en eftir að siðprúðir
sósíalistar tóku við völdum í land-
inu á sjötta áratugnum var Alsír-
ingum kippt inn í iðnvætt borgar-
samfélag og dægurtónlistartextar
tóku mið af því, tóku að fjalla um
ýmis vandamál borgarsamfélags-
ins, aðallega hvað varðaði sam-
skipti kynjanna. Tónlistin tók líka
stakkaskiptum, inn í þjóðlegar
stemmur blandaðist vestrænt diskó
og rokk. Bræðinginn, sem spratt
fyrst fram í Oran, kölluðu menn raï,
en orðið þýðir skoðun eða álit.
Framan af voru það konur sem
sungu raï og flestar skeyttu
Cheikha framan við nafn sitt, en
ungir piltar sem tóku að syngja raï
skreyttu sig með Cheb.
Íbúar í Oran voru ekki eins
hreinlífir og í Algeirsbúar, enda
sósíalisminn og íslam ekki eins
sterkt á þeim slóðum. Ungmenni
voru og djarfari, ekki síst í textum,
því þeir fjölluðu um frjálsar ástir og
hórlíferni. Þetta varð til þess að
tónlistin var bönnuð í Alsír, meðal
annars með því að banna innflutn-
ing af óáteknum snældum, girða
fyrir spilun í útvarpi og svo má
telja. Ekki var þó bara að raï var
bannað í Alsír heldur voru raï-
tónlistarmenn svipti vegabréfum til
að koma í veg fyrir að þeir gætu
flutt spillinguna til annarra landa.
Á níunda áratugnum var banninu
loks aflétt og þá blómstraði list-
formið sem aldrei fyrr, ekki síst
fyrir tilstilli listamanna eins og
Khaled Brahim sem tók sér lista-
mannsnafnið Cheb Khaled.
Að miklu leyti spuni
Framan af var raï að miklu leyti
spuni; upptökustjóri / taktsmiður
valdi hraðann á taktmæli og síðan
spann söngvarinn yfir hann laglínu
og texta sem varð til á staðnum að
miklu leyti. Að því loknu bætir upp-
tökustjórinn síðan við hljóðfæra-
slætti eins og honum sýnist fara
best. Eins og getið er þóttu textarn-
ir oft heldur blautlegir og ekki
bætti úr skák að sungið var op-
inskátt um áfengisneyslu og
óhlýðni við foreldra og yfirvöld.
Allt ýtti þetta undir gríðarlegar
vinsældir tónlistarformsins meðal
ungs fólks, en jók líka andúð
rétttrúaðra, bæði sósíalista og ísl-
amista.
Viðsjár milli þeirra síðarnefndu
og stjórnvalda jukust á áttunda
áratugnum og fram á þann níunda,
en þá tóku íslamistar að myrða
listamenn sem þeim þótti ósiðlegir.
Raï-tónlistarmenn fengu að kenna á
þeirri morðherferð, bæði söngv-
arar og upptökustjórar og smám
saman hrökkluðust þeir úr landi,
flestir í Frakklands.
Margar metsöluplötur
Khaled stofnaði fyrstu hljómsveit
sína, Stjörnurnar fimm, fjórtán ára
gamall og gaf fyrstu smáskífuna út
sama ár. Hann var því orðinn nokk-
uð þekktur sem tónlistarmaður
þegar hann sneri sér frá hefðbund-
inni arabískri dægurtónlist og að
raï í upphafi níunda áratugarins.
Hann var búinn að senda frá sér
fjölmagra snældur áður en fyrsta
breiðskífan, Hada Raykoum, kom
út 1985 og sló í gegn utan Alsír, en
hún var gefin út bæði vestan hafs
og austan.
Fleiri metsöluplötur fylgdu í kjöl-
farið, en engin vakti þó meiri at-
hygli en platan Khaled, sem kom út
1992, en á henni var hann búinn að
sleppa Cheb-forskeytinu og tónlist-
in orðin vestrænni og því auðveld-
ari fyrir vestræn eyru. Það skilaði
líka þessum fína árangri, því lagið
„Didi“ varð fyrsta lagið með arab-
ískum texta sem komst á toppinn á
franska vinsældalistanum. Næsta
plata, N’ssi N’ssi, gekk líka vel, en
eftir það fór heldur að halla undan
færi hvað vinsældirnar varðar.
Safnskífa með bestu lögum hans
kom fyrir tveimur árum og svo
sneri hann aftur í sviðsljósið með
plötunni Liberté sem kom út í síð-
ustu viku.
Þó platan nýja heiti frönsku nafni
heyrist á henni að Khaled er að
leita aftur í tímann og þá ekki bara
með því að taka aftur upp Cheb
framan við nafnið, skífan er skrifuð
á Cheb Khaled, „Khaled unga“,
heldur leitar hann líka fanga í for-
tíðinni. Á plötunni er þannig laga-
tvennan Maoula (Raikoum) og
Raikoum sem vísa í lagið sem kom
komum á kortið, Hada Raikoum –
hér í hraðri útgáfu og kraftmikilli
með óvenjulegum kvennakór, blás-
arasveit og skældum rafgítar. Al-
þjóðlegt konunglegt fjör.
Alþjóðlegt fjör
Alsírski tónlistar-
maðurinn Cheb Kha-
led snýr aftur í sviðs-
ljósið með breiðskífu
þar sem hann horfir
um öxl.
Útlagi Alsírski tónlistarmaðurinn Cheb Khaled, konungur raï-tónlistarinnar
TÓNLIST Á SUNNUDEGI
Árni Matthíasson
Eins og kemur fram á síðunni var níundi áratugurinn blómatími Raï-
tónlistar og þá komu út flestar þær skífur sem eitthvað er spunnið í.
Chaba Fadela – You Are Mine
Það varð allt brjálað þegar „N’sel Fik“, þú ert mín, kom út 1988, enda
syngja þau Chaba Fadela og Cheb Sahraoui mjög opinskátt um eðl-
unarfýsn og útrás hennar. Vinsælasta lag sem komið hefur út í Alsír og
hefur elst mjög vel.
Prince of Rai – Cheb Mami
Ef Khaled var kóngurinn þá var Mami sáttur við að vera prinsinn.
Cheb Khaled – Hada Raykoum
Fyrsta raï-platan sem fékk almenna dreifingu og frábær í alla staði.
Khaled í toppformi.
Khaled – Khaled
Vestrænasta plata Khaleds sem seldist meðal annars vel hér á landi.
Ýmsir – Raï Rebel
Merkileg safnplata ungra listamanna á þröskuldi frægðarinnar; Cheb
Khaled, Chaba Fadela, Chaba Zahouania, Cheb Hamid og fleiri. Hug-
myndasmiður skífunnar og upptökustjóri hennar var myrtur af ísl-
amistum 1995.
Lykilplötur
Eftir Arnar Eggert Thoroddsen
arnart@mbl.is
FREMUR lítið hefur heyrst frá
sigurvegurum Músíktilrauna þetta
árið, skagfirsku sveitinni Bróður
Svartúlfs. Í samtali við Helga Sæ-
mund Guðmundsson, hljómborðs-
leikara, kom þó fram að margt og
mikið er í farvatninu og næstu
mánuðir verða býsna pakkaðir.
Sveitin hefur nýlokið dvöl í upp-
tökuverinu Tankinum við Önund-
arfjörð á Flateyri, en dagana 11.-
18. júní var keyrð þar hljóðsmiðja
af Kraumi, tónlistarsjóði. Verkefnið
var partur af sigurlaunum Mús-
íktilrauna og þátt tóku þeir sem
skipuðu þrjú efstu sæti keppn-
innar,
Bróðir Svartúlfs, Ljósvaki og
The Vintage. Leiðbeinendur í
smiðjunni voru Mugison, Páll
Ragnar Pálsson (kenndur við
Maus) og Önundur Hafsteinn Páls-
son, eigandi Tanksins.
Að sögn Helga kláruðu Svart-
úlfsbræður eitt lag þá vikuna, „Ról-
an sveiflast enn“ og hefur því verið
póstað á myspace-setur sveit-
arinnar (www.myspace.com/
brodirsvartulfs). Í júlí heldur sveit-
in svo í Sundlaugina, hljóðver, og
tekur þar upp stuttskífu sem ráð-
gert er að gefa út í ágúst. Nokkuð
verður þá um tónleikahald í sumar,
sveitin kemur m.a. fram á tónlist-
arhátíðinni Úlfaldi úr Mýflugu á
Mývatni og í Bræðslunni á Borg-
arfirði eystri. Fleiri hljómleikar,
bæði úti á landi og í höfuðborginni
eru sömuleiðis framundan en best
er að fylgjast með framvindu mála
á áðurnefndu myspace-setri.
Allt að gerast Bróðir Svartúlfs, sigurvegari Músíktilrauna.
Bróðir Svartúlfs hugsar
sér til hreyfings
Landnámssetrið í Borgarnesi
437 1600 | landnamssetur@landnam.is
BRÁK eftir BrynhildiGuðjónsdóttur (Söguloftið)
Sun 21/6 kl. 16:00 U
Sun 12/7 kl. 16:00
Sun 26/7 kl. 16:00
Tvær Grímur 2008 - Besta leikkonan - Besta handritið
BANDIÐ BAK VIÐ EYRAÐ (HVÍTISALUR)
Fim 23/7 tónleikar kl. 21:00 Fim 30/7 tónleikar kl. 21:00