Morgunblaðið - 07.11.2009, Blaðsíða 16

16 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. NÓVEMBER 2009
Eftir Önund Pál Ragnarsson
onundur@mbl.is
Á NÆSTU mánuðum munu hér á
landi fara fram mestu afskriftir á lán-
um, í hlutfalli við stærð hagkerfis,
sem um getur í sögu vestrænna hag-
kerfa. Þetta sagði Gylfi Magnússon,
efnahags- og viðskiptaráðherra, á Al-
þingi í gær. Líklega tapast fjór- til
fimmföld landsframleiðsla í þessum
afskriftum, að hans sögn.
Hann minnti þó á að megnið af
þessum afskriftum lendir á erlendum
kröfuhöfum bankanna, þótt einnig
verði þungar búsifjar hjá Íslend-
ingum vegna þeirra. Gylfi var að
svara fyrirspurn frá Guðlaugi Þór
Þórðarsyni, þingmanni Sjálfstæð-
isflokksins, um afskriftir skulda og
samkeppnisstöðu fyrirtækja utan
dagskrár á þinginu.
Guðlaugur Þór sagði að íslensk
fyrirtæki skulduðu tólf til fjórtán
þúsund milljarða króna. Framundan
séu mestu eignatilfærslur í Íslands-
sögunni. „Hverjir munu sitja uppi
með eignirnar og hvernig verður
borgað fyrir þær? Hverjir munu
hagnast á uppsveiflu sem verður á
næstu árum, nema stjórnvöldum tak-
ist gersamlega að klúðra málum,“
spurði Guðlaugur Þór.
Spurt um gegnsæi
Guðlaugur Þór spurði meðal ann-
ars hvort ráðherrann teldi að sam-
keppnissjónarmiða hefði verið gætt
hingað til við fjárhagslega endur-
skipulagningu fyrirtækja, nægilegt
gegnsæi hefði verið viðhaft og hvort
viðmið um afkomu eigenda fyrirtækj-
anna, um það hvort þeir fái að halda
fyrirtækjunum, væru nógu gegnsæ.
Gylfi sagði að allir bankarnir hefðu
nú sett sér verklagsreglur um þessi
mál. Hann teldi þær vera skyn-
samlegar en einnig þyrfti að liggja
fyrir að farið væri eftir þeim reglum.
Þess vegna hafi verið ákveðið að
skipa sérstaka nefnd sem á að fylgj-
ast með þessum málum. ,,Ekki er
rétt að ég sem ráðherra gefi út ein-
hverja línu fyrir hana hér, með því að
lýsa því yfir hér og nú hver eigi að
verða niðurstaðan úr slíkri rann-
sókn,“ sagði Gylfi.
„Þessi endurskipulagning verður
að langmestu leyti unnin í bönk-
unum. Það stendur upp á löggjafann
að búa til ramma sem bankarnir
starfa innan, gera kröfur til bank-
anna um gegnsæi verkferla og slíkt.
Það hefur verið gert. Einn liður í því
var að skipa nefnd,“ sagði Gylfi þegar
Guðlaugur Þór hafði gagnrýnt hann
fyrir að svara ekki spurningum sín-
um.
Ekki handstýrt ferli
„Nú er þessi rammi kominn og eft-
irlitið er til staðar. Þetta er held ég
eins og það á að vera. Auðvitað getur
komið upp misferli og þá á að draga
það fram í dagsljósið. En það á ekki
að handstýra þessu ferli, ekki úr söl-
um Alþingis eða annars staðar. Það
væri versta leiðin,“ sagði Gylfi.
Fleiri þingmenn tóku til máls í
þessari utandagskrárumræðu um af-
skriftir skulda og samkeppnisstöðu
fyrirtækja.
 Megnið af afskriftunum lendir á erlendum kröfuhöfum bankanna, segir viðskiptaráðherra
 Mestu eignatilfærslur í Íslandssögunni eru framundan, segir Guðlaugur Þór Þórðarson
Miklar afskriftir framundan
Morgunblaðið/Kristinn
Á Alþingi Viðskiptaráðherra
fjallaði um afskriftir í gær.
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
„ÞAÐ er ótrúlega margt líkt með þjóðarsál Íslendinga og
Malava, þó önnur þjóðin hafi verið í hópi ríkustu þjóða
heims og hin sé ein sú fátækasta. Ísland var lengi framan
af þróunarland og það er eins og Íslendingar hafi aldrei
losnað úr þeim hugsunarhætti sem einkennir fátækar
þjóðir þar sem lifað er frá degi til dags og eytt er í dag en
tekist á við hlutina á morgun í stað þess að spara og
hugsa til framtíðar,“ segir Stella Samúelsdóttir.
Hún mun ásamt Ingu Dóru Pétursdóttur, fjalla um líf
og stöðu kvenna í Malaví í UNIFEM-umræðum sem
fram fara milli kl. 13-14 í dag í húsnæði Miðstöðvar Sam-
einuðu þjóðanna að Laugavegi 42. Báðar eru þær mann-
fræðingar að mennt, Stella starfaði sem verkefnisstjóri
félagslegra verkefna hjá Þróunarsamvinnustofnun Ís-
lands (ÞSSÍ) í Malaví á árinum 2004-2009, en Inga Dóra
dvaldi í tæp tvö ár í Malaví við nám og störf.
Spurð hvað hafi komið henni mest á óvart meðan hún
dvaldi í Malaví tekur Stella fram að það hafi tekið ótrú-
lega skamman tíma að aðlagast breyttu þjóðfélagi. „Mið-
að við aðstæður kom það mér á óvart hvað fólkið var dug-
legt. Það býr alls ekki við sömu tækifæri og við, en reynir
samt alltaf sitt besta til þess að lifa mannsæmandi lífi og
á sína drauma,“ segir Stella og tekur fram að hún hafi
ekki síður þurft að aðlagast Íslandi þegar hún flutti aftur
heim eftir fimm ára dvöl. „Ég fékk alltaf meira menning-
arsjokk að koma heim til Íslands í heimsóknir á þessum
árum sem ég bjó úti, heldur en að flytjast til eins fátæk-
asta lands heims,“ segir Stella.
Síður hægt að blekkja uppfræddar konur
Í Malaví vann Stella að því á vegum ÞSSÍ að byggja
upp grunnskóla sem og fullorðinsfræðslu, en ÞSSÍ
stendur fyrir slíkri fræðslu í 94 þorpum þar í landi. Að
sögn Stellu er fullorðinsfræðslan mjög mikilvæg til þess
að sporna t.d. við ungbarnadauða, brúa menntunarbilið í
landinu og vinna gegn brottfalli barna úr grunnskólum,
sem enn er mikið í Malaví.
„Reynslan sýnir að ef þú menntar eina konu þá
menntarðu heila fjölskyldu. Vanalega eru það konurnar
sem sjá um heimilin og ala upp börnin. Þannig að ef kon-
urnar kunna að lesa og skrifa þá eru mun meiri líkur til
þess að þær sendi börn sín í skóla og styðji við bakið á
þeim í námi þeirra.“
Aðspurð hvað sé verið að kenna í fullorðinsfræðslunni
segir Stella aðalmarkmið fræðslunnar að efla konurnar á
þeirra eigin forsendum. „Þetta eru konur sem hafa mikla
reynslu og þekkingu. Það að kunna að lesa og skrifa er
ekki allt, en þær geta þó eflst í því. Sjálfar hafa þær á
orði að það sé gott að kunna að telja og reikna því þá séu
minni líkur til þess að það sé svindlað á þeim, en margar
eru þær með lítinn rekstur. Þær sem læra að lesa geta
einnig hjálpað börnum sínum með heimalærdóminn og
lesið Biblíuna. Þær vita hvert þær eru að fara þegar þær
eru að taka strætó. Það er þannig síður hægt að blekkja
þær og þær eru meðvitaðri um sína stöðu,“ segir Stella.
Menntir þú eina konu þá
menntar þú heila fjölskyldu
 Fékk menningarsjokk af að flytja aftur heim til Íslands
eftir fimm ára veru í Malaví  Margt líkt með þjóðunum
Ljósmynd/Stella Samúelsdóttir
Læra að lesa Þróunarsamvinnustofnunin stendur fyrir fullorðinsfræðslu í 94 þorpum í Afríkuríkinu Malaví.
Eftir Örn Arnarson
ornarnar@mbl.is
MÁR Guðmundsson, seðlabanka-
stjóri, telur væntingar um að hægt
verði að efna til gjaldeyrissam-
starfs við Evrópska seðlabankann
(ECB) á meðan íslenska ríkið á í
viðræðum við Evrópusambandið
um aðild óraunhæfar. Þetta kom
fram í pallborðsumræðum um ræðu
Más á morgunverðarfundi Við-
skiptaráðs í gær.
Már fékk fyrirspurn um hvort
það væri mögulegt að Seðlabankinn
gæti gert samkomulag við ECB í
anda ERM2-gjaldeyrissamstarfsins.
ERM2 er formlegt aðlögunarferli
aðildarríkja ESB sem stefna mark-
visst að upptöku evru. Það felur
meðal annars í sér að vikmörk á
gengi viðkomandi gjaldmiðils gagn-
vart evru eru varin. Vikmörkin
miðast við að gengi gjaldmiðla
mega flökta 15% til eða frá gengi
evrunnar en flest ríki hafa kosið að
setja sér þrengri mörk í aðdrag-
anda að upptöku evru. Már sagði
þennan möguleika ekki útilokaðan
en benti hinsvegar á að engin for-
dæmi væru fyrir slíku. Hann bætti
því þó við að með fullri aðild væri
ekkert sem stæði í vegi fyrir slíku
samstarfi við ECB.
Ekki mikil hætta
fólgin í inngripum
Í ræðu sinni fjallaði Már töluvert
um inngrip á gjaldeyrismarkaði.
Hann sagði að inngripin að undan-
förnu hefðu miðast við að stöðva
mögulegrar víxlverkanir gengis-
lækkunar og væntinga. Inngripin
hafa öll verið til þess að styrkja
krónuna en Már sagði að bankinn
hefði dregið mikið úr þeim að und-
anförnu. Már sagðist vera þeirrar
skoðunar að slík inngrip fælu ekki í
sér of mikla áhættu séu þau ekki of
viðamikil og nefndi í því samhengi
að lítill vafi léki á því að gengi
krónunnar væri nú fyrir neðan hið
nýja jafnvægisgengi sem hafði
myndast í framhaldi skuldsetningar
undanfarinna ára.
Hagnaðarvon í styrkingu
Mér ræddi einnig um spá Seðla-
bankans um þróun gengi krónu
gagnvart evru á næstu árum. Spáin
gerir ráð fyrir að krónan muni
halda núverandi gildi fram á næsta
ár og síðan muni það hækka þannig
að evran verði kringum 170 krónur
eftir tvö til þrjú ár.
Már sagðist vona að þetta reynd-
ist á endanum vera svartsýnisspá
og sagði ekki útilokað að gengið
myndi hækka hratt þegar það loks
taki við sér. Verði þróunin á þann
veg sagði Már að „þá þurfum við
að muna að kaupa til baka þann
gjaldeyri sem við höfum notað á
síðasta ári“ og þannig verði hægt
að hagnast á inngripunum á gjald-
eyrismarkaði á endanum.
„Verðbólgumarkmið plús“
Már vék einnig að
framtíðarfyrirkomulagi peninga-
málastefnunnar hér á landi í ræðu
sinni. Hann sagði að þegar íslenska
hagkerfið rétti úr kútnum, gjald-
eyrishöftin yrðu afnumin og pen-
ingastefnan losnaði úr „þeirri
klemmu sem peningastefnan er í
vegna skuldakreppunnar og hárrar
hlutdeildar lána í erlendri mynt“,
þá þyrfti að móta nýjan ramma fyr-
ir framkvæmd hennar. Hann sagði
aðild að myntbandalagi Evrópu
vera valkost og það muni taka
nokkurn tíma að verða að veru-
leika. Þar af leiðandi sé einhvers-
konar útgáfa af peningamálastefnu
sem tekur mið af verðbólgu og flot-
gengi æskileg. Reynsla undanfar-
inna ára sýni þó að slík stefna þurfi
að verða betur studd af ríkisfjár-
málum, reglum á fjármálamarkaði,
öflugu fjármálaeftirliti og gjaldeyr-
isforða sem byggður væri upp á
innstreymistímum og nýttur til inn-
gripa þegar í harðbakkann slær.
Þessa útfærslu kallaði Már „verð-
bólgumarkmið plús“.
Seðlabankasam-
starf óraunhæft
Morgunblaðið/Kristinn
Már Krónan kann að styrkjast hratt.
Dregið hefur úr
inngripum, sagði
seðlabankastjóri