Morgunblaðið - 07.11.2009, Blaðsíða 47

Minningar 47
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. NÓVEMBER 2009
✝ Þorsteinn Krist-jánsson fæddist á
Hofsósi 26. ágúst
1936. Hann lést á
Heilsugæslustöð
Sauðárkróks 30. októ-
ber sl. Foreldrar hans
voru Guðrún Mundína
Steinþórsdóttir, frá
Vík í Héðinsfirði f. 9.
apríl 1902, d. 25. apríl
1958 og Kristján Júl-
íus Guðmundsson frá
Kráksstöðum í Sléttu-
hlíð í Skagafirði, f. 16.
nóvember 1897, d. 21.
apríl 1975. Systir Þorsteins var
Bjargey, f. 27. júlí 1927, d. á Dval-
ardeild Heilbrigðisstofnunarinnar
á Blönduósi 14. maí 1999.
Þorsteinn ólst upp á Hofsósi og
naut þar almennrar barnaskóla-
kennslu, en stundaði einnig nám um
tíma við unglingaskóla á staðnum.
Hann byrjaði strax sem unglingur
að vinna, fyrst á sumrin við Frysti-
húsið á Hofsósi, undir handleiðslu
hins mæta verkstjóra Björns
Björnssonar og síðar mörg haust í
Sláturhúsinu á Hofsósi, þar sem
hann vann við kjötfrystingu og ým-
is önnur störf. Þorsteinn vann sem
verkstjóri við Fiskimjölsverksmiðj-
una á Hofsósi frá 1959 til 1986, en
þá var verksmiðjan lögð niður. Þá
hóf hann störf við Hljóðkútaverk-
smiðjuna Stuðlaberg
á Hofsósi og vann þar
til ársins 2003, er
hann náði eftirlauna-
aldri og heilsa hans
farin að bila.
Þorsteinn var
greindur maður og
víðlesinn. Hann las
mikið og hafði
ánægju af því allt til
æviloka. Hann var
handlaginn vel,
áhugasamur um vélar
og allt það sem að
þeim laut. Fljótur að
sjá ef eitthvað var að og úrræða-
góður ef til viðgerða kom á þeim og
hjálpaði æði oft ýmsum í þeim efn-
um.
Þeir feðgar héldu saman heimili
eftir lát Guðrúnar móður hans, en
þegar faðir hans lést flutti Þor-
steinn að Brekku til Margrétar föð-
ursystur sinnar og Jakobs sonar
hennar. Þorsteinn reyndist Mar-
gréti sérstaklega vel alla tíð og
hvað best er heilsu hennar fór að
hraka, en hún dó 1. febrúar 1987.
Eftir það bjuggu þeir frændur Þor-
steinn og Jakob að Brekku og
studdu hvor annan við matseld og
búskap er árin færðust yfir. Þor-
steinn verður jarðsunginn frá Hofs-
óskirkju í dag, 7. nóvember, og
hefst athöfnin kl. 14.
Þorsteinn frændi minn sem við
kveðjum í dag, fæddist í litlum bæ
með því ótrúlega nafni Berlín er
stóð syðst við botn Naustavíkur við
Hofsós. Hann ólst upp við venjuleg
sveitastörf en fór ungur að vinna
önnur þau störf sem buðust. Örlög-
in höguðu því þannig að hann fór
ekki í framhaldsnám, þrátt fyrir
góða greind, en las mikið alla tíð.
Það kom fljótt í ljós að drengurinn
hafði mikinn áhuga á vélum og
hafði ótrúlega góðan skilning á öllu
sem þeim viðkom. Á fermingarári
sínu lagði hann fyrir vatni inn í bæ
foreldra sinna. Frændur hans
hjálpuðu honum við moksturinn, en
teikningar gerði hann sjálfur. Þang-
að til hafði Guðrún móðir hans
þurft að bera allt vatn úr brunni
inn í bæ til matar og þvotta. Þor-
steinn var hennar hald og traust í
erfiðri lífsbaráttu fátæks bænda-
fólks.
Steini virtist hafa sérgáfu varð-
andi allt sem snerti vélar og vél-
fræði. Hann þurfti ekki annað en að
líta á tæki, þá var hann búinn að
átta sig á smíði þess og jafnvel
finna leið til viðgerðar, ef um bilun
var að ræða. Hann var einn þeirra
manna sem lögðu gjörva hönd á
margt og varð enginn svikinn af
vinnu hans. Hann lagði metnað sinn
í að skila góðu verki, var vinnu-
þjarkur og allt sem hann gerði var
traust og vandað. Steini frændi var
ekki allra og sérlundaður var hann.
En hann var vinur vina sinna og
traustur sem klettur. Ef hann lofaði
einhverju var það sama og gert. En
þrjóskur var hann og stóð fastur á
sínu.
Fyrir átta árum síðan fórum við
Steini í dagsferð um Skagafjörð og
áttum saman indælan dag og fannst
mér sem ég kynntist Steina frænda
mínum þá fyrst í raun og veru.
Þegar við kvöddumst, þakkaði hann
mér fyrir daginn og sagði að þetta
hefði verið sá besti afmælisdagur
sem hann hefði átt hingað til. Hann
átti þá 65 ára afmæli þennan dag,
en lét engan vita. Fimm árum síðar
héldum við upp á 70 ára afmæli
hans á sama hátt, nema að þá
keyrðum við fyrir Skaga og héldum
tveggja manna veislu um kvöldið í
Hótel Varmahlíð. Þá ákváðum við
að á næsta stórafmæli hans mynd-
um við stefna að álíka afmælis-
veislu, en nú hafa örlögin séð fyrir
því að sú ferð verður ekki farin.
Þó Steini frændi væri ekki í sam-
bandi við okkur daglega, þá fylgdist
hann vel með sínu frændfólki, en
hélt sig ávallt til hlés. Hann gladd-
ist þegar vel gekk hjá öldnum sem
ungum og fann til með þeim á sorg-
arstundum.
Eldri sonur minn Gylfi og fjöl-
skylda senda kveðjur frá Dan-
mörku þar sem þau eru búsett. Ás-
laug Gunnsteinsdóttir og fjölskylda
senda sínar bestu samúðarkveðjur,
en hún getur ekki mætt við jarð-
arför
Steina vegna veikinda. Systir
hennar Steinunn og fjölskylda sem
búsett er í Danmörku senda einnig
kveðjur.
Við frænkur og frændur Þor-
steins í móðurætt sendum bestu
kveðjur og þakklæti til frændfólks
hans á Hofsósi. Sérstakar þakkir
sendum við Jakobi og Einari ásamt
fjölskyldum, fyrir þá aðstoð og vin-
áttu sem þau hafa sýnt honum í
gegnum árin og þá ekki síst er ald-
ur færðist yfir og heilsu hans fór að
hraka.
Hugheilar þakkir til allra þeirra
er önnuðust Steina í veikindum
hans.
Kristjana H. Guðmundsdóttir.
Þorsteinn Kristjánsson
Við erum á leið til
Akraness með Akra-
borginni. Líklega er
þetta árið 1962. Við
Helga eigum að koma
fram á tónleikum ásamt fleiri nem-
endum Tónlistarskólans í Reykjavík.
Ég spila Scherzo Tarantelle eftir H.
Wieniawsky en Helga Ítalskan kons-
ert eftir Johann Sebastian Bach, á
flygil.
Við erum báðar Ingólfsdætur,
margir telja okkur systur, allt fram á
þennan dag.
Um 1970 að loknu framhaldsnámi
erlendis tókum við upp þráðinn að
nýju. Þá tengdumst við böndum sem
enst hafa allt lífið, böndum vináttu og
mikils samstarfs, byggð á gagn-
kvæmri virðingu og metnaði.
Helga helgaði sig þá semballeik og
vildi áköf kynna tónlist barokktím-
ans. Stofnuðum við nokkrir vinir því
Barokkkvintettinn eða Barokkkvint-
ett Helgu Ingólfsdóttur.
Seinna ákváðum við að stækka
hópinn til að takast á við fjölbreyttari
tónlist, bæði nýja og gamla. Þetta var
kveikjan að stofnun Kammersveitar
Reykjavíkur 1974. Fyrir stofnun
Kammersveitarinnar fór Barokk-
kvintettinn í mikla ferð um hálft Ís-
land. Leigð var lítil rúta fyrir semb-
alinn, hin hljóðfærin og okkur fimm.
Við Helga deildum herbergi og
gleymi ég aldrei kvöldi á Egilsstaða-
búinu, þar sem við ræddum eilífðar-
Helga Ingólfsdóttir
✝ Helga Ingólfs-dóttir fæddist í
Reykjavík 25. janúar
1942. Hún lést á
Landspítalanum 21.
október 2009 og var
jarðsungin í Hall-
grímskirkju í Reykja-
vík 2. nóvember.
málin fram á nótt.
Vorum við báðar
vissar um að við
myndum ekki eiga
langa ævi. Nú stend
ég í þeim sporum að
kveðja Helgu allt of
snemma.
Sumarið 1974 tók
Kammersveitin til
starfa, 12 manna
hópur góðra vina.
Strax á fyrsta starfs-
árinu, vorið 1975, lék
Helga Brandenborg-
arkonsert nr. V eftir
Johann Sebastian Bach. Hann er tal-
inn til stærstu verka semballeikara.
Auk fjölmargra annarra konserta,
bæði eftir barokktónskáld og 20. ald-
ar tónskáld, spilaði Helga þennan
Brandenborgarkonsert þrisvar sinn-
um með Kammersveitinni, síðast
1998 á 25 ára afmæli Kammersveit-
arinnar. Brandenborgarkonsertarnir
voru hljóðritaðir og hlaut upptakan
Íslensku tónlistarverðlaunin 2003.
Kammersveitin varð samstarfs-
vettvangur okkar Helgu alla tíð, þótt
hún spilaði ekki mikið með síðustu ár-
in.
Fljótlega eftir stofnun Kammer-
sveitarinnar hóf Helga ásamt Manu-
elu Wiesler Sumartónleika í Skál-
holti, sem með árunum urðu að
þjóðkunnri stofnun. Þar rættist
draumur Helgu um barokkhljóðfæri
við hlið sembalsins, þegar Bachsveit-
in í Skálholti var stofnuð á 10 ára af-
mæli Sumartónleikanna. Til þátttöku
í Bachsveitinni kynnti ég mér bar-
okkfiðluna og fórum við Helga saman
á barokkráðstefnu í Oxford haustið
1987. Þetta eru ógleymanlegir dagar,
tónleikar, opnir spilatímar og fyrir-
lestrar frá morgni til kvölds.
Samstarfið í Bachsveitinni og árleg
sumardvöl í Skálholti var einstök
upplifun. Úr Bachsveitinni spratt
Skálholtskvartettinn undir leiðsögn
Jaaps Schröders. Helga var á tónleik-
um kvartettsins í Skálholti í sumar
þar sem við lékum Dauðann og stúlk-
una eftir Schubert. Var gott að ræða
við Helgu daginn eftir tónleikana og
finna hve vel hún hafði notið þeirra.
Einstök umhyggja Þorkels gerði
Helgu kleift að heimsækja Skálholt í
sumar. Hann hefur verið henni stoð
og stytta í lífi og starfi. Þorkell smíð-
aði fyrsta sembalinn hennar og tók
þátt í tónleikahaldi af lífi og sál. Hús
þeirra var ávallt opið fyrir æfingar,
nú síðast á Strönd á Álftanesi, þar
sem þau bjuggu sér sérstakt og ein-
staklega fallegt heimili með þremur
sembölum í stofu og forvitnum selum
á tjörn.
Þótt við Helga höfum sem ungar
konur, nóttina góðu á Egilsstaða-
búinu, efast um langlífi okkar, held ég
að við höfum samt trúað því að við
myndum sitja, gamlar konur, við
gluggann á Strönd, horfa á selina og
rifja upp góðar stundir.
Ég kveð vinkonu mína Helgu með
miklum söknuði og þakklæti fyrir
vináttu, sem aldrei bar skugga á.
Við Björn, Sigríður Sól og Bjarni
Benedikt vottum Þorkeli og öðrum
nánum ættingjum okkar dýpstu sam-
úð.
Rut Ingólfsdóttir.
Kveðja frá Skálholti
Vel man ég fyrstu fréttir af því að
efna ætti til sumartónleika í Skál-
holtskirkju. Þetta þótti mörgum frá-
leit hugmynd. Á þeim tíma var fátt að
frétta um starf í Skálholti þó að alltaf
væri staðurinn nokkuð fjölsóttur sem
sögu- og helgistaður. Tónleikahaldið
hófst samt fyrir frumkvæði Helgu
Ingólfsdóttur semballeikara, og er
skemmst frá því að segja, að fyrir
mikið og óeigingjarnt starf Helgu
hafa Sumartónleikar í Skálholts-
kirkju orðið að markverðri menning-
arstofnun meðal þjóðarinnar. Ekki
ætla ég að telja hér upp þá fjölmörgu
tónlistarmenn sem hún gegnum árin
fékk til liðs við sig, en henni var gefið
að geta gert þetta tónleikahald að
eins konar hugsjón meðal margra.
Þau hjónin séra Guðmundur Óli
Ólafsson og frú Anna Magnúsdóttir
reyndust traustir bakhjarlar þessa
starfs meðan þeirra naut við og
minntist Helga þeirra ávallt með
virðingu og þökk. Eftir að ég kom
hingað gætti Helga þess ávallt að við
heimafólk fylgdumst vel með áform-
um hennar. Þá kynntumst við því hve
þetta verkefni var henni hjartfólgið
um leið og hún umgekkst annað starf
hér á staðnum af tillitssemi. Vel mátti
greina að staðurinn var henni kær og
vildi hún veg hans sem mestan.
Helga Ingólfsdóttir var sístarfandi
og skipuleg í störfum sínum. Ákveðin
var hún og fylgin sér í að koma fram
því sem hún tók sér fyrir hendur.
Raunar undraðist maður oft hve mik-
ið hún færðist í fang. Aldrei kastaði
hún höndum til þess sem unnið var
heldur skyldi allt vera vandað. Hún
var metnaðarfullur tónlistarmaður,
sem náði miklum árangri, eins og
lengi verður ljóst af mörgum góðum
upptökum af semballeik hennar. Um
leið og hún var skapmikil og einbeitt
var hún nokkuð viðkvæm og eflaust
auðsærð, en einnig afar trygglynd og
holl þeim sem hún starfaði með. Með-
al þess sem einkenndi hana í viðkynn-
ingu var hve orðvör hún var og um-
talsfróm og framkoman fáguð. Eitt
sinn hitti ég tryggan tónleikagest eft-
ir tónleika á kirkjutröppunum og hún
sagði við mig þessi orð: „Nú er sum-
arið alveg komið.“ Þessi tilfinning
greip okkur hér í Skálholti um árabil
þegar Helga birtist hér með sitt fólk.
Því er hennar líka minnst hér af inni-
legu þakklæti fyrir hennar dýra
framlag til uppbyggingar staðarins.
Vegna heilsubrests hætti Helga ný-
lega öllum störfum varðandi Sumar-
tónleikana. Þau þáttaskil voru mér
dálítið kvíðvænleg, en áfram fann
maður að starfið naut styrks af henni
og að hún vakti yfir framgangi Sum-
arónleikanna. Það var líka gott að
finna hvernig hún gladdist yfir því
framhaldi sem orðið hefur.
Að leiðarlokum þökkum við góðum
Guði fyrir líf og starf þessarar
gengnu samferðakonu og fyrir allt
það sem hann lét henni falla í skaut af
getu og mannkostum. Góðan Guð
biðjum við svo að styrkja og hugga
eiginmanninn Þorkel. Við hér í Skál-
holti stöndum einnig í þakkarskuld
við hann. Raunar er það bæði fögur
og uppbyggileg minning sem við eig-
um um það hvernig hann reyndist
Helgu hin bjargfasta stoð og stytta í
öllu því sem við var að fást.
Sigurður Sigurðarson.
Kveðja frá Sumartónleikum í
Skálholtskirkju
Helga Ingólfsdóttir var frum-
kvöðull í mörgum skilningi. Hún kaus
að leika á hljóðfæri sem fáir þekktu á
Íslandi þegar hún var ung og skapaði
sér starfsvettvang sem framúrskar-
andi einleikari, kammertónlistarmað-
ur og kennari. En hún lét ekki þar við
sitja. Árið 1975 stofnaði hún Sumar-
tónleika í Skálholtskirkju og strax
það ár hélt hún uppi tónleikahaldi í
fimm vikur. Það má ekki gleymast að
á þessum tíma var ekki ein einasta
tónlistarhátíð á Íslandi sem starfaði
reglulega. Listahátíð í Reykjavík,
sem bauð upp á tónlistarviðburði,
hafði þá verið haldin þrisvar sinnum
en annars var slík starfsemi óplægð-
ur akur hér á landi og langt því frá að
fólk flykktist upp í sveit á sumrin til
að sækja tónleika eins og þá var orðið
algengt í Evrópu og Bandaríkjunum.
Það krafðist ómældrar þolinmæði og
þrautseigju í fjölda ára að koma há-
tíðinni á kortið. En það tókst. Helga
stjórnaði henni í 30 ár og á þeim tíma
beitti hún sér fyrst hér á landi fyrir
flutningi á barokktónlist með barokk-
hljóðfærum, m.a. með stofnun Bach-
sveitarinnar. Fyrir tilstilli Helgu varð
Skálholt að alþjóðlegri miðstöð á því
sviði með því að laða að helstu bar-
okksérfræðinga í heimi, ekki aðeins
til að láta ljós sitt skína, heldur líka til
að vinna með íslenzkum flytjendum
svo að eitthvað af reynzlu og þekk-
ingu þeirra nýttist áfram í landinu.
Hún gerði sér grein fyrir mikilvægi
þess að rækta samböndin við þessa
listamenn. Og nú er hátíðin meðal
þeirra þekktustu í Evrópu á þessu
sviði.
Helga frumflutti fjölda íslenzkra
tónverka, bæði í Skálholti og víðar, og
síðar festi hún þá hefð í sessi að hvert
sumar eru frumflutt ný íslenzk tón-
verk á Sumartónleikum. Þá hvatti
hún til og stóð fyrir rannsóknum á ís-
lenzka tónlistararfinum og gerði að
föstum lið í tónlistarstarfi í Skálholti.
Ég þakka það traust sem Helga
sýndi mér allt frá því okkar samstarf
hófst og þau mörgu tækifæri sem hún
veitti mér til að þroska tónlistarfer-
ilinn. Og þar held ég að ég tali fyrir
munn margra kollega. Hún lagði mik-
ið upp úr því að Sumartónleikar væru
vettvangur þar sem yngri tónlistar-
menn gætu tekist á við ögrandi verk-
efni og fengið tækifæri til að vinna
með og læra af frábærum listamönn-
um víðs vegar að. Það er von mín að
okkar litla þjóðfélag fái áfram að
fóstra einstaklinga eins og Helgu sem
hafa áræði og eftirfylgni til að koma
góðum og sönnum hlutum til leiðar
sem öðlast sjálfstætt líf og bera
ávöxt. Áhrif frumkvöðlastarfs Helgu
Ingólfsdóttur verða seint öll komin
fram.
Fyrir hönd Sumartónleika í Skál-
holtskirkju færi ég Þorkeli og fjöl-
skyldum og vinum þeirra Helgu inni-
legustu samúðarkveðjur.
Sigurður Halldórsson.
Helga Ingólfsdóttir var brautryðj-
andi. Það var þó líklega ekki yfirlýst
markmið hennar, en ef til vill einmitt
þess vegna var hún það. Hún tók ást-
fóstri við sembal meðan varla nokkur
sýndi því hljóðfæri áhuga á Íslandi,
hún hóf að leika fyrir ferðamenn í
Skálholtskirkju og þannig varð til
hugtakið sumartónleikar sem nú eru
ómissandi í öllum landshlutum. Á
sumartónleikum tengdi hún saman
barokktónlist og nýsköpun sem eng-
um hafði dottið í hug, og síðast en
ekki síst tók hún upp á arma sína
gleymd og falin lög úr fornum hand-
ritum og lét búa þeim nýjan búning.
Helga var trú sannfæringu sinni og
á sinn hógværa og látlausa hátt tókst
henni að fá alla til liðs við sig. Tónlist-
arfólk í hæsta gæðaflokki kom hvað-
anæva til Skálholts og íslenskt tón-
listarfólk fékk einstök tækifæri til að
semja og iðka tónlist sína á vegum
Sumartónleikanna. Helga stuðlaði að
kaupum á barokkhljóðfærum og
þannig gat tónlistarfólk lagt sig eftir
tóntaki og tækni sem hæfði tónlist-
inni. Sumartónleikar voru hljóðritað-
ir og Helga lagði mikinn metnað í út-
gáfu geisladiska með þeirri nýsköpun
sem Sumartónleikarnir stuðluðu að.
Tónverk og hljómplötur sem þannig
urðu til hafa borið hróður íslenskrar
tónlistar víða.
Helga var kennari og túlkandi tón-
listarmaður af lífi og sál og lagði einn-
ig drjúgt af mörkum til félagsmála.
Hún sat í stjórn Félags íslenskra tón-
listarmanna um árabil og var formað-
ur félagsins 1985-1987. Það var félag-
inu mikils virði að hún þáði að verða
heiðursfélagi þess fyrir tveimur ár-
um. Helgu hlotnuðust ýmsar viður-
kenningar fyrir hljóðfæraleik sinn og
störf að Sumartónleikum í Skálholti
og hún hlaut heiðursverðlaun Ís-
lensku tónlistarverðlaunanna árið
2004.
Þar sem Helga var, þar var líka
Þorkell. Þau voru samhent í þjónust-
unni við Frú Músíku og margar
ánægjustundir voru í tengslum við
tónleika þar sem höfðingsskapur og
hjartahlýja þeirra beggja tengdu tón-
listarfólk og venslafólk þeirra
tryggðaböndum.
Helga fann hinn eina sanna stað
sem var eins og skapaður fyrir hinn
hreina tón sem hún lifði fyrir. Helga,
Manuela Wiesler og séra Guðmundur
Óli; þau voru öll einstök í ást sinni á
Skálholti, sumartónleikunum og í
auðmýktinni gagnvart mætti tónlist-
ar og trúar. Öll þrjú hafa þau nú
gengið inn í dýrð himnanna, laus við
þá þjáningu sem lífið lagði á þau und-
ir lokin. Helga fær hlýjar vinamót-
tökur og við þökkum fyrir þær gjafir
sem hún gaf okkur með trúmennsku
sinni og tónlistarflutningi.
Fyrir hönd Félags íslenskra tón-
listarmanna,
Margrét Bóasdóttir.