Saga - 1975, Blaðsíða 61

INNILOKUN EÐA OPINGÁTT 55
markaðrar jarðræktar". Þarf engan að undra þótt ýmsa
munaði í annað eins og þetta — í landi þar sem hagnýting
raforku var á algeru frumstigi, samgönguleysið yfirþyrm-
andi og áburður allsendis ónógur. Allt voru þetta gæði
sem menn gjarnan vildu verða aðnjótandi, en um hitt
greindi menn á, hvort frumvarpið benti á beztu leiðina til
að öðlast þau og hvort þau væru vægu eða dýru verði
keypt.
Einhverjum kann að koma spánskt fyrir sjónir að
áform um virkjun Sogsfossa til stóriðjurekstrar skuli
tengjast með þessum hætti hugmyndinni um lagningu
jánibrautar frá Reykjavík austur á Suðurlandsundirlendi.
Ekki verður séð að lagning járnbrautar á þessari leið hafi
verið nein forsenda þess að félagið gæti hrundið áform-
um sínum í framkvæmd, þótt augljóst sé að gera þyrfti
verulegar samgöngubætur á Suðurlandi í tengslum við
virkj unarframkvæmdir í Soginu. Ekki var ætlunin að
reisa verksmiðjurnar við aflstöðina, heldur í Reykjavík
eða annarri höfn og átti að leiða orkuna þangað. Lagn-
iug járnbrautar á þessari leið hafði verið á dagskrá um
alllangt skeið og hafði áhugi á slíkri framkvæmd farið
vaxandi árin næst á undan. Alþingi hafði haft járnbrautar-
málið til meðferðar hvað eftir annað frá því að fyrst var
bryddað upp á því árið 1895.29) Síðast hafði járnbrautar-
málið verið til meðferðar á alþingi 1913 að frumkvæði
Hannesar Hafstein, sem þá var ráðherra hið síðara sinn-
ið.so) Forráðamönnum fossafélagsins var að sjálfsögðu
fullkunnugt um þann áhuga sem uppi var um framgang
járnbrautarmálsins. Það þarf því ekki að koma á óvart
að þeir reyna að virkja þennan áhuga í þágu meginmark-
uiiða félagsins. Þetta varð bezt gert með því að tengja
~°) Agnar Kl. Jónsson: Stjórnarráð íslands II. Kaflinn „Járnbraut-
ir og fossamál.“
3o) Kristján Albertsson: Hannes Hafstein. Ævisaga II, 2, bls.
230—232.