Saga - 1998, Qupperneq 20

18
SVERRIR JAKOBSSON
sitja sumir þeir menn er kennimenn hafa barið, suma sært en
suma drepið", en það voru skýlaus brot gegn guðsfriði. Bannaði
hann kennimönnum að standa í málaferlum og sveitardrætti og
fyrirskipaði þeim að vera vægir við ólærða.
Þeim mun meir skyldu kennimenn við sjá til slíks að haga
er hvorumtveggja má koma til eilífra meina, því að hver er
sá í guðs banni og páfans er misþyrmir kennimanni með
heiftugri hendi og má hvergi lausn taka um dráp eða af-
högg kennimanns eða munks, nema þar sem pápinn er, en
af oss fyri sár og lost eða bardaga.
Biskupum skipaði hann að sjá til að þeir sem fellt hefðu sjálfa sig
í bann með þessu athæfi kæmust ekki upp með að hunsa það. Vís-
aði hann af því tilefni til hlýðnisskyldu biskupa.30 Ekki hættu
kennimenn að standa í málaferlum þrátt fyrir þessi tilmæli. Páll
Sölvason, prestur í Reykholti, átti í deilum við Hvamm-Sturlu árið
1181 og leitaði á náðir Þorláks biskups, sem ráðlagði honum að
bera vopn og verja hendur sínar. „Og svo gerði Páll. En þó lágu
honum oft eftir vopnin, þá er hann gekk frá kirkju og sýndist það
í því að hann var óvanur vopn að bera."31 Dæmi Páls Sölvasonar
sýnir að banni erkibiskups við vopnaburði klerka var ekki ævin-
lega hlítt, en auðvitað er hér um undantekningartilvik að ræða.
Páll tók upp vopnaburð vegna ráðs biskups og sagan leggur á-
herslu á að hann var óvanur því.
A þessum tíma voru deilur milli Sverris konungs í Noregi og
kirkjunnar manna og tóku klerkar óspart þátt í herferðum gegn
mönnum konungs. Þetta bannaði páfi í bréfi frá 1189 og var það
bann ítrekað 1194 og 1198. Var þeim hótað embættismissi sem ekki
hlýddu.32 Árið 1189 sendir Eiríkur erkibiskup ívarsson biskupun-
um Þorláki og Brandi bréf þar sem hann minnir þá á að þeir eigi
„guði hlýðni að veita og hinum helga Petro og mér" og skipar
þeim að leita á fund sinn fremur en að láta höfðingja vaða yfir sig.
Hann ítrekar að
kennimenn beri eigi vopn og skulu vera friðsamir við
ólærða menn, því að ólærðir menn sæta miklum stórmæl-
um ef þeir vinna á kennimönnum, og taki eigi þær sakir
30 D.I. I, bls. 221-23.
31 Sturlunga saga, bls. 98.
32 Guðrún Ása Grímsdóttir, „Um afskipti erkibiskupa", bls. 47.