Saga - 1998, Qupperneq 21

FRIÐARVIÐLEITNI KIRKJUNNAR Á 13. ÖLD
19
óskyldar á hendur sér er þeir skulu annað tveggja með odd
eða egg sækja. Taki þær einar og þó skyldar sakir á hendur
sér að ekki þurfi vopn við.33
Ahrifa frá þessu banni gætir árið 1198, þegar Vigfús Önundarson
telst illa fallinn til að vega menn „er hann var prestur".34 Árið 1190
sendir erkibiskup bréf til biskupa og helstu stórmenna íslenskra
°g ítrekar bann við að nauðga konum og særa lærða menn eða
ftiunka. Hann bendir og á að hið sama gildi um menn sem „grand
veita manni innan kirkju eða kirkjugarðs með heiftugri hendi".
Biskup leggur fram raunhæfa tillögu til að draga úr ofbeldi gegn
klerkum, „að vígja eigi þá menn er goðorð hafa, nema þeir selji
UPP það nafn þangað sem fallið þykir".35 Forsenda þess að koma
a friðhelgi presta var að goðar væru ekki prestar. Hlutverk þeirra
var að taka þátt í deilum og þeir gátu því ekki verið friðhelgir. Is-
lendingar voru síður en svo ráðnir í að hafa erkibiskups boðskap
að engu. Eftir 1190 voru goðar ekki vígðir til prests. Bein tengsl
Prestastéttarinnar við höfðingjastétt landsins voru rofin og prest-
ar gátu í auknum mæli dregið sig út úr veraldarvafstri. Bann við
v°pnaburði klerka gerði þá meinlausari en óvígða menn og gerði
Það að verkum, ásamt friðhelgi klerka, að þeir urðu ákjósanlegir
boðberar friðar og sátta. Guðrún Ása Grímsdóttir telur líklegt „að
t'annið um vopnaburð kennimanna hafi stuðlað að því að kenni-
^ónnum var falið sáttahlutverk á hendur og er því líklegt að þetta
bann hafi verið haldið í heiðri að einhverju leyti á 13. öld."36 Hér
er komin ein skýring á vinsældum kennimanna sem milligöngu-
nianna. Önnur er vitaskuld staða þeirra sem fulltrúa kirkju, griða
°8 friðar. Athyglisvert er að seinasti prestvígði höfðinginn sem
Vltað er um, Þorvaldur Gissurarson, var maður sátta í skærum
öfðingja f upphafi þrettándu aldar.37
Árið 1191 var Helgi Halldórsson prestur veginn af Ingimundi
Smið sem síðan leitaði á náðir Brands biskups. Biskup brást hart
Vlð í fyrstu, neitaði að skrifta honum og taldi réttast að hann væri
ö't'pinn, en hjálpaði honum þó að lokum. Glæpur Ingimundar var
33 D.I. I, bls. 285-89.
34 Sturlunga saga, bls. 159.
35 D.I. I, bls. 290-91.
^ C’vðrún Ása Grímsdóttir, „Um afskipti erkibiskupa", bls. 55.
7 Sturlunga saga, bls. 253, 296, 345-46.