Saga - 1998, Blaðsíða 295

RITFREGNIR
293
Vínlandsgátunni getur eftir sem áður átt von á spurningum frá lesendum
um aðferðir: Hver eru markmið „kortlagningarinnar" og hvernig ætlar
hann að meta hvort þeim hafi verið náð? Hvernig á að skera úr um hvort
ein kortlagning sé betri en önnur, eða er það kannski óþarfi? Er kortlagn-
lngin ef til vill eingöngu líkan sem þarf aðeins að vera sjálfu sér sam-
kvaemt en síðan gætu verið til mörg önnur líkön „jafngild"? Þessar spurn-
lngar leita ekki síst á hugann vegna ósamkvæmninnar í lýsingum sem
áður var nefnd. Hvort verður þá þyngra á metunum að halda sem mestu
Wnra samræmi í frásögninni eða að finna samræmi einstakra sundur-
lausra atriða við einhvern veruleika á einhverjum stað? Þetta skýrist von-
andi nánar af dæmum hér á eftir.
Páll Bergþórsson svarar ekki spurningum af þessu tagi beinum orðum
1 bók sinni. Hins vegar svarar haim að minnsta kosti nokkrum þeirra
öbeint á ýmsum stöðum. Nokkuð skortir þó á innbyrðis samræmi í þess-
urn svörum hans frá einum stað til annars í bókinni, trúlega meðal annars
Vegna þess að spurningarnar hafa ekki legið ljóst fyrir í hugskoti höfund-
ar- Með fyrirvara um þetta ósamræmi virðist Páll nánast gefa sér það að
ferðirnar og persónurnar hafi tilheyrt ríki veruleikans. Ferð sem kennd er
v'ð einn og sama leiðtoga í báðum sögunum sé því „sama ferðin", eins og
§ e8gst kemur fram í fróðlegri töflu á bls. 106. Þannig gleymist fyrrnefnt
'nnra ósamræmi í hverri frásögn um sig, misgengi milli lýsinga á „sömu"
ferð og á hinn bóginn líkingin í einstökum atriðum milli ferða sem teljast
"Uusmunandi" samkvæmt þessari aðferð.
Hins vegar er að vísu ekki laust við að höfundur slái úr og í þegar á
reynir í kortlagningu hverrar ferðar um sig. í fyrsta kaflanum nefnir hann
þannig og ræðir yfirleitt aðeins eitt svar við hverri spurningu um leið og
stað. Sjálfsagt er slíkt fullnægjandi fyrir marga lesendur en sannfærir hins
Vegar varla marga í hópi fræðimanna. Á hinn bóginn dregur hann úr
þessu þegar kemur að „Helstu ályktunum" í bókarlok því að þar notar
ann orð eins og „líklega" eða „sennilega" í svörum sínum við nær öllum
þessum spurningum (um 29 sinnum á sjö blaðsíðum, bls. 199-205). En
vað sem lfður aðferðafræðilegum pælingum sýnir Páll oft og tíðum bæði
ræðilega dirfsku, glöggskyggni og útsjónarsemi í ýmsum ábendingum
s'num um staði og leiðir. Einna best hittir hann í mark þegar hann bend-
Ir a Bay of Fundy eða Fundyflóa sem Straumsfjörð í ferðalýsingu Karls-
þ® emu hvort þessi ábending hefur komið fram áður
s- 66). I þessum flóa verða sjávarföll blátt áfram einna mest á jörðinni
°g sér þess stað í ýmsu náttúrufari. Fáir aðrir staðir á jarðríki verðskulda
remur nafnið „Straumsfjörður".
Pegar Páll sagði frá hugmyndum sínum á fundi í Sagnfræðingafélaginu
"rir nokkrum árum Iagði hann megináherslu á ferðasögu Karlsefnis í Ei-
s sögu; hún væri rækilegust og trúverðugust. Það kemur því svolítið