Saga - 1998, Qupperneq 299

RITFREGNIR
297
Ármann Jakobsson: í LEIT AÐ KONUNGI. KON-
UNGSMYND ÍSLENSKRA KONUNGASAGNA. Há-
skólaútgáfan. Reykjavík 1997.377 bls. Útdráttur á ensku.
Nafnaskrá.
Sagnfræðingi, sem falið er að skrifa um bókmenntasögurit, er nokkur
vandi á höndum þar sem bókmenntasaga er utan við hefðbundið svið
sagnfræðinga. Engu að síður má segja að hún sé ein grein sagnfræði -
nánar tiltekið, ein grein hugmyndasögu. Það á sérstaklega við um rit Ár-
manns Jakobssonar þar sem konungasögur er notaðar til að varpa ljósi á
hugmyndir manna um konunga og konungsvald á 12. og 13. öld. Það
hggur því beinast við að fjalla um bókina eins og um hvert annað sagn-
fræðirit.
Ekki er vert að fjalla mikið um frágang og framsetningu enda er það
flest í góðu lagi. Þó eru þar nokkrir gallar sem rétt er að benda á. Mark-
mið rannsóknarinnar er sett fram í formála (bls. 8) en ekki í inngangi eins
°g venja er - en ekki er það nein dauðasynd.
Verra er að nokkrir hnökrar eru á heimildavísunum. Höfundur beitir
þeirri aðferð að vísa innan sviga í meginmáli í þær heimildir sem hann
notar mest, sem eru útgáfur konungasagnanna. Þar notar hann skamm-
stafanir (t.d. Msk. fyrir Morkinskinnu) og þyrfti merking þeirra að vera að-
gengileg í heimildaskrá. Svo er þó ekki. Að vísu telur hann upp helstu
skammstafanir í formála en hvorki er það rétti staðurinn fyrir slíka skrá
né er hún tæmandi. Þar vantar t.d. heimild sem hann skammstafar
-Odd". og á víst að vera Ólafs saga Tryggvasonar eftir Odd munk Snorra-
son. Auk þess er ein heimildin (HARN), sem nefnd er í formála, ekki finn-
anleg í heimildaskrá.
Annar galli á heimildavísunum höfundar er að hann sleppir iðulega að
vísa í heimildir við hvert atriði sem fram kemur en safnar þeim saman í
e>na neðanmálsgrein sem er tengd við næstu greinaskil. Þar kemur þá
löng súpa af heimildavísunum í belg og biðu og lesandinn á í mestu erf-
iðleikum með að vita hvaða heimild á við hvaða atriði í textanum. Ýmsir
aðrir fræðimenn beita þessari aðferð en hún gerir lesanda mjög erfitt fyr-
lr að sannreyna heimildir höfundar og það er víst áreiðanlega ekki til-
gangurinn.
Meinleg villa er á bls. 252. Þar er sagnaritarinn Ammíanus Marsellínus
(4. öld e. Kr.) sagður kristinn. Hann var reyndar heiðinn og meira að segja
sérstakur aðdáandi Júlíanuss guðníðings. Sem betur fer hefur undirritað-
Ur ekki rekist á fleiri staðreyndavillur af þessu tagi í bókinni.
Sumar athugasemdir höfundar um þjóðfélagsþróun á 12. og 13. öld
(bls. 299) eru byggðar á vanþekkingu. Hann fullyrðir án fyrirvara að á
landnámsöld hafi verið fámenn höfðingjastétt í landinu en þorri lands-