Saga - 1998, Qupperneq 302

300
RITFREGNIR
sumar konungasögur endurspegli fyrst og fremst þá mynd sem konung-
ur sjálfur vildi draga upp og sú mynd getur verið allt önnur en viðhorf Is-
lendinga. Svo er auðvitað spurning hvort viðhorf Islendinga voru ekki
ólík eftir stöðu þeirra. Ríkti sama viðhorf til konungsvalds meðal höfð-
ingja og stórbænda? Var viðhorf almúgafólks kannski eitthvað allt annað?
Hugmyndir Ármanns um „konungsmetnað" Haukdæla og Oddaverja
(bls. 293-98) eru allrar athygli verðar. Hann nær þó aldrei verulegum tök-
um á þessu efni þar sem hann bindur sig við umfjöllun um hugmynda-
fræði. Forsendur konungdóms eru auðvitað ekki nema að litlu leyti hug-
myndafræðilegar. Þær eru aðallega spurning um vald, hagsmuni og fylgi'
spekt. Hugmyndafræðin er varla annað en kremið ofan á kökunni. Þetta
er reyndar helsti gallinn á bókinni. Höfundur bindur sig við hugmynda-
umfjöllun án verulegra tengsla við efnahagslegar, félagslegar og pólitísk-
ar kringumstæður. Konungsvaldið virðist því svífa einhvers staðar á milh
himins og jarðar, milli guðs og manna, og það má vel vera að þannig hafi
konungar miðalda viljað líta á það. Fyrir jarðbundna nútímamenn er su
mynd þó algerlega ófullnægjandi. Segja má að Ármanni takist nokkuð vel
að sýna þessa mynd en gallinn er sá að fátt bendir til annars en að hann
trúi henni sjálfur.
I heild má segja að bókin sé ágætt yfirlit yfir þá konungsmynd sem birt-
ist í konungasögum. Bókin hefði þó orðið mun áhugaverðari ef höfundur
hefði reynt að greina ekki aðeins hugmyndasöguleg tengsl þeirrar kon-
ungsmyndar heldur einnig hvernig hún skírskotar til hins raunverulega
valdakerfis.
Axel Kristinsson
Vilborg Auður ísleifsdóttir: SIÐBREYTINGIN Á ÍS-
LANDI 1537-1565. BYLTINGIN AÐ OFAN. Hið ís-
lenska bókmenntafélag. Reykjavík 1997. 393 bls-
Myndir og kort, mynda- og heimildaskrá, nafna- og
atriðisorðaskrá
Bók þessi er doktorsritgerð höfundar frá þýskum háskóla, Johann Guten-
berg háskólanum í Mainz. Hún kom út á þýsku 1995. Bókin skiptist í sjo
eða átta kafla, eftir því hvort farið er eftir efnisyfirliti eða meginmáli, þar
hefur slæðst inn einhver villa, sennilega í efnisyfirliti. Að efni til er bókm
þó þrískipt. Fyrst er fjallað um aðdraganda og bakgrunn siðbreytingar'
innar í Danaveldi og á íslandi í tveimur köflum, þessu næst eru atburðir
siðbreytingar raktir í tveimur köflum og að lokum eru áhrif hennar met'
in í afgangi bókarinnar.