Saga - 1998, Blaðsíða 329

RITFREGNIR
327
ferðafræði nokkurra fræðigreina við að nálgast efnivið sinn og er það
óneitanlega einn styrkur þessarar bókar. Honum tekst vel að líta á efnið
frá sjónarhóli fornleifafræði, þjóðháttafræði, textafræði og byggingarsögu
og beita mismunandi aðferðum án þess að lesandinn tapi sjónar af heild-
armyndinni. Hann fer allt frá sérhæfðum lýsingum á tæknilegum bygg-
ingarsögulegum fyrirbærum til stórra stökka í menningarsögulegri þróun
við Norður-Atlantshaf.
Höfundur fjallar á gagnrýninn hátt um fyrri rannsóknir og túlkanir á
byggingarsögu Færeyja, allt frá rannsóknum Daniels Bruuns í byrjun ald-
ar og til seinni tíma. Hann er aðferðafræðilega meðvitaður og gagnrýnir
viðhorf þeirra sem aðhyllst hafa sjónarmið sem byggjast á að líta á breyt-
lrigar á húsagerð og samfélagi sem þróun frá einu stigi til annars, frá ein-
faldri húsagerð til flóknari og þróaðri húsagerðar (evolutionistisk forklar-
Jng). Ut frá þessum sjónarhóli hafa breytingar á færeyskri húsagerð verið
túlkaðar á þann veg að á miðöldum hafi byggingarnar að meginhluta
til verið úr torfi og grjóti, úr byggingarefni sem nóg var til af, og að litl-
um hluta úr tré. Með tímanum hafi timburnotkun aukist og aðgangur að
timbri, rekavið eða verslunarvið, verið ákvarðandi þáttur fyrir það hvern-
'g húsagerð Færeyja þróaðist. Þar af leiðandi hafi bætt verslunartengsl á
18. öld einnig verið afgerandi í að skýra breytingar sem þá urðu. Þjóðhátta-
fræðingar og aðrir sem rannsökuðu menningarsögu fyrr á þessari öld not-
uðu líka oft þá aðferð að greina menninguna niður í einstök fyrirbæri og
rannsaka þau hvert fyrir sig (diffusionistisk forklaring). í báðum tilfellum
var verið að leita eftir löngum þróunarlínum menningarsögunnar. Á síð-
ustu áratugum hafa einnig verið gerðar rannsóknir á færeyskum byggð-
um sem ganga út frá fúnksjónalískum sjónarmiðum, þar sem litið er á
byggðina sem heild og hvernig samspilið er innan hennar. Þá er oft litið
framhjá breytingum í tíma, samfélögin skoðuð sem „hefðbundin" og leif-
ar eftir tímalausa fortíð. í þessari bók er skrifað gegn ofangreindum við-
horfum og skýringa á breytingum í byggingarsögu leitað annars staðar.
Eins og titill bókarinnar gefur til kynna skoðar Bjarne Stoklund bygg-
'ngarsöguna í menningarsögulegu ljósi. Aðferð hans byggist á að fjalla ít-
arlega um húsið Har frammi, greina það byggingarsögulega og leita skýr-
'nga á þeim fyrirbærum sem hann finnur. Hann les húsið og spyr sig
hvaða menningarsögu það beri með sér í tíma og rúmi. Hann rannsakar
húsagerðina eins og hún er í varðveittum byggingum 19. aldar og vinnur
S1g afturábak með vangaveltum um samfellu og breytingar.
Andstætt því sem áður hefur verið haldið fram er skoðun hans sú að
hið „hefðbundna" færeyska hús sé frá elstu tímum í grundvallaratriðum
hmburhús, þar sem líka er notað torf og grjót við bygginguna. Tréverkið
se þar að auki mjög vandað og handverkið líkist mest byggingarlagi mið-