Saga - 1998, Page 330

328
RITFREGNIR
aldastafkirkna. Samkvæmt því hafi handverk og tækni sem hætt hafi ver-
ið að nota víðast annarsstaðar á norðurslóðum haldist í færeyskri húsa-
gerð. Bjálkahús hafi þó líka verið til, en í litlum mæli.
Stoklund beitir aðferðum textafræðinnar við rannsóknir á nöfnum á
húshlutum eða herbergjum og beinir sérstaklega athyglinni að reykstof-
um (roykstova) og glerstofum (glasstova). í eldri rannsóknum hefur oft
verið litið svo á að glerstofan (með glugga, trégólfi, trélofti og bfleggjara-
ofni) hafi tekið við af reykstofunni (gluggalaus með moldargólfi, þakljóra
og eldstæði) og aðalbreytingarnar átt sér stað á 18. öld. Hann gengur út
frá heitunum sem notuð voru á hverjum tíma, en á annan hátt en áður var
gert í rannsóknum á byggingarsögu. í stað þess að leggja áherslu á upp-
runa og upprunalega merkingu hugtakanna, leitast hann við að greina
mörk hugtakanna sem notuð eru um einstaka húshluta. Niðurstaða hans
er sú að þær nýjungar sem fólust í breytingum á lýsingu og upphitun og
komu með glerstofunni hafi orðið í Evrópu á 16. öld og borist til Færeyja
í lok 16. aldar eða byrjun 17. aldar þegar mikil tengsl voru við Noreg-
Glerstofan hafi því ekki tekið við af reykstofunni heldur verið viðbót i
færeyskum húsum. Þá hafi reykstofuhugtakið líka fyrst komið fram i
heimildum til aðgreiningar frá hinni stofunni. Glerstofunum hafi hins
vegar fjölgað mikið á 18. öld með bættri afkomu íbúanna á þeim tíma.
Fyrirbærið stofu rekur Stoklund síðan til 12. aldar með því að rekja sig
í gegnum fornleifafræðilegt efni og gerir samanburðarrannsóknir a
nokkrum svæðum á norðurslóð. Líkindi séu mikil í húsagerð í víkinga-
aldar- og miðaldabyggðum allt frá Grænlandi til Noregs og eyjanna við
Skotland. Þessi munur hafi síðan aukist eftir að kom fram á 16. og 17. öld
og þessi svæði einangrast meira. Þannig hafi miðaldastafbyggingar hald-
ið velli í Færeyjum á meðan t.d. gangabærinn hafi orðið meginbyggingar-
formið á íslandi eftir að miðöldum lauk.
í lok bókarinnar dregur höfundur upp langar þróunarlínur í menning-
arsögu svæðisins við norðanvert Atlantshaf. Um 1900 hafi færeyska íbúð-
arhúsið verið orðið mjög sérstakt í samanburði við varðveittan bygging'
ararf í nágrannalöndunum. En þegar litið sé aftur til miðalda hafi Fær-
eyjahúsið verið hluti af norrænu menningarsvæði í víðara samhengi-
Hann leggur áherslu á að skoða breytingar síðasta árþúsundsins með
hliðsjón af pólitískum og efnahagslegum breytingum og færeysku híbýl-
in í ljósi þeirra. Hann túlkar menningarsögu þessa svæðis á þann veg að
hægfara breyting hafi orðið á svæðinu frá því að vera nokkuð miðlægt og
tengt Evrópu í áttina að því að verða jaðarsvæði. Á tímum víkingaferða
og landnáms á norðurslóð fram undir 1050 hafi húsagerðin á stóru svæði
verið keimlík. Tímabilið 1050-1350 hafi einkennst af auknum evrópskum
áhrifum, sem m.a. hafi komið fram í nýjungum í húsagerð. Frá 1350 og
fram til 1600 hafi menningartengsl svæðisins við Evrópu minnkað og