Saga - 1998, Qupperneq 335

RITFREGNIR
333
seminni gangandi með erfiðismunum í rúmt ár. Mönnum sýndist sitt
hverjum um þetta fyrirtæki. Auk Ottós voru forystumenn þess Lárus Jó-
hannesson lögfræðingur og fleiri sem tengdust íhaldsflokknum, forvera
Sjálfstæðisflokksins. Við stofnun útvarpsins þakkaði Magnús Guðmunds-
son ráðherra forgöngumönnum málsins fyrirhöfn og fjárframlög sem þeir
hefðu lagt á sig, „því jeg er þess fullviss, að það hafa þeir frekar gert af
áhuga fyrir málinu en af gróðravon." Jónas Jónsson frá Hriflu sagði hins
vegar síðar að einkaútvarpið hefði átt að vera gróðavegur fyrir fjárbralls-
menn: „Þessi tilraun var átak hinna menningarjausu um mál, sem þeir
réðu ekki við".
Þegar til stykkisins kom voru hins vegar bæði vinstri menn og hægri
menn innilega sammála um að ríkisvaldinu bæri að standa fyrir útvarps-
rekstri. Þrátt fyrir ófrjótt karp og tómlæti á síðustu öld má segja að íslend-
ingar hafi reynt að bæta fyrir seinaganginn á þessari öld - öld hraðans og
útvarpsins. Þannig hófst útvarpsrekstur hér um svipað leyti og í ná-
grannalöndunum, fyrir tilstuðlan ríkisins. Frá öndverðu varð sú sérstaða
að auglýsingar voru heimilaðar hérlendis meðan hliðstæðar stofnanir
armars staðar á Norðurlöndum héldu sig utan þess markaðar. Landfræði-
legar ástæður áttu sinn þátt í þessu en ástæða er til að velta fyrir sér hvort
og þá hvaða afleiðingar auglýsingar hafa haft á Ríkisútvarpið.
Það verður lesanda sögu þessarar að umhugsunarefni hversu dreifbýl-
isáherslur eru þungar frá byrjun í öllu tilliti varðandi Ríkisútvarpið.
Framsóknarflokkurinn var um þessar mundir í miklum valdablóma ( eins
og stundum oftar á öldinni) og réð ráðningu fyrsta útvarpsstjórans. Þeg-
ar deilt var á embættisveitingu Jónasar Þorbergssonar útvarpsstjóra sagði
Jónas Jónsson frá Hriflu að nafni hans hefði yfirburði yfir aðra umsækj-
endur vegna þekkingar hans á högum fólks í dreifbýli! Það er líka kald-
hæðnislegt að eini meðmælandi með ráðningu Jónasar í útvarpsráði var
Helgi Hjörvar, sá er eldaði grátt silfur við hann í áratugi eins og þjóð-
kunnugt er og Gunnar greinir vendilega frá. Það var svo til að kóróna
þá kaldhæðni síðar, að ári eftir að Helgi hafði krafist afsagnar Jónasar
lagði Jónas til að Helgi yrði ráðinn skrifstofustjóri útvarpsráðs árið 1935.
Reyndar virtust þeir félagar gera hvor öðrum illmögulegt að starfa að vel-
ferð stofnunarinnar langtímum saman.
Það er margt forvitnilegt sem Gunnar dregur fram í sögu sinni og þá
líka ýmislegt sem nútímamenn furða sig á. Með útvarpinu gengu menn til
móts við hið ókunna. Sigurður Nordal sagði í byrjun útvarpsrekstrar-
‘ns að „alltof margir af oss [bera] þess menjar, að oss hefir verið kennt að
skrifa, en engin rækt verið lögð við að kenna oss að tala." Pálma Hann-
essyni varð þetta sama að umhugsunarefni áratug síðar er hann sagði:
'/••.vér erum enn svo skammt kornnir í því, að gera oss grein fyrir þeirri
sérstöku tækni í máli og framsetningu, sem útvarpið krefst. - Mér virðist