Saga - 1998, Side 356

354
RITFREGNIR
landsins hve íslendingar voru langt á eftir öðrum þjóðum í sumu þannig
að „dugnaður fólksins nýtur sín ekki" (bls. 172). Hann hnýtir aftur á móti
alloft í Dani búsetta á íslandi, finnst þeir einangraðir og fordómafullir í
garð þjóðarinnar (t.d. á bls. 176).
í íslandsferð 1858 er að finna mikinn fróðleik um ísland og íslendinga
um miðja 19. öld og ófáa gullmola, það er að segja frásagnir af minnis-
stæðum atvikum. Við erum minnt á fjárkláðann sem geisaði á þessum
árum en „á hverjum degi ferðarinnar barst hann í tal með einum eða öðr-
um hætti" (bls. 48). Við kynnumst ótal einstaklingum sem Maurer hitti og
sumar mannlýsingarnar eru mjög eftirminnilegar. Lýsingin á séra Skúla
Gíslasyni á Stóra-Núpi, samveru og samræðum þeirra Maurers er til að
mynda einkar hugnæm (bls. 96-106). Maurer var greinilega aufúsugestur
hvar sem hann kom og hann virðist hafa haft gott lag á því að umgangast
fólk eins og eftirfarandi setning er til marks um: „Ég veit ekki hvernig á
því stóð að fólkið, sem var svo dult í innbyrðis samskiptum, skyldi sýna
mér svo mikið traust og greina mér frá margs kyns leyndarmálum" (bls.
273). Það eru þessar lýsingar á fólki og samskiptum Maurers við það sem
gefa bókinni mest gildi. Mjög forvitnilegt er að fylgjast með því hvernig
hann verður sér úti um þjóðsögur og annan fróðleik af munni alþýðu-
fólks. Frásögnin af því hvernig gömul kona fór með fyrir hann kvæðið um
Friðrik Barbarossa er til dæmis ógleymanleg (bls. 197). Hann var sífellt á
höttunum eftir sögum og lýsir því stoltur hvernig sagnasafnið eykst jafnt
og þétt. Góður dagur var þegar „uppskeran" var „ríkuleg". „Segi svo ein-
hver að ísland sé fátækt að þjóðsögum og þjóðlegum fróðleik" (bls. 190).
Stundum reynir frásögnin reyndar á þolrif lesandans, einkum þegar
Maurer endursegir og fjallar um fornsögur og fleira. Á einum stað er til að
mynda ríflega 20 blaðsíðna umfjöllun um æðarvarp og nýtingu á æðar-
dúni (bls. 237-58). Það eru þessir útúrdúrar sem minnst erindi eiga við
lesendur nú enda eru þeir oftast hafðir með smáu letri. Stundum er eins
og nákvæmni hans og fróðleiksfýsn beri hann ofurliði og ef til vill er þetta
skýringin á því hvers vegna verkið hefur ekki fengist útgefið í Þýskalandi.
Ferðalýsing Konrads Maurers er þó auðvitað ekki síst heimild um hann
sjálfan. Við kynnumst á þessum blöðum ákaflega alþýðlegum og geð-
þekkum manni, hleypidómalausum íslandsvini sem fer hvergi í mann-
greinarálit og sem er óbilandi í áhuga sínum á landi og þjóð, óþreytandi í
að safna sögum, afla sér fróðleiks um menningu þjóðarinnar og landsins
gagn og nauðsynjar. Greinilegt er að honum leið vel á íslandi, hann naut
ferðarinnar og hún var honum „stórkostleg reynsla" eins og Kurt Schier
orðar það (bls. xxiv).
Konrad Maurer vann drjúgt starf í þágu íslands og íslenskra fræða og
hann á skilið að íslendingar haldi minningu hans á loft. Væntanlega verð-
ur fljótlega gefin út dagbók hans úr íslandsferðinni en Kurt Schier hefur