Morgunblaðið - 28.11.2009, Blaðsíða 25

25
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. NÓVEMBER 2009
Ber er hver að baki … Ólafur Þór Hauksson, sérstakur saksóknari, fiktar hér í síma sínum, en beinir ekki vopni að baki Valtýs Sigurðssonar ríkissaksóknara eins og halda mætti. Þeir voru báðir á
fundi norrænna saksóknara, dómsmálaráðherra, Ákærendafélagsins og fleiri sem haldinn var í gær. Þar ítrekuðu Norðmenn vilja sinn til hjálpar íslensku þjóðinni og kemur ýmislegt til greina.
Golli
ÖLLUM er ljóst að draga þarf
verulega saman útgjöld hins opinbera
á þessu og næsta ári. Allar ríkis-
stofnanir verða að taka á sig niður-
skurð. Möguleikar einstakra stofnana
til hagræðingar og sparnaðar eru þó
ólíkir og skýrast að hluta af eðli þjón-
ustu og þróun fjárframlaga til þeirra
á sl. áratug. Landspítalinn hefur auk-
ið starfsemi sína árlega frá samein-
ingu Sjúkrahúss Reykjavíkur og Rík-
isspítala undir nafni Landspítala árið
2000. Þetta sýna starfsemistölur spít-
alans frá sameiningu og úttekt
Ríkisendurskoðunar frá árinu 2005.
Þjónustan hefur þó ekki aðeins aukist
ár hvert, heldur einnig batnað, sé
horft til mikilvægra gæðavísa. Tölur
OECD staðfesta t.a.m. að heilbrigðis-
þjónustan á Landspítala skilar ár-
angri á heimsmælikvarða.
Landspítalinn er ekki í aðstöðu til
að velja og hafna, hann er háskóla-
sjúkrahús sem er alltaf opið og sinnir
öllum, alltaf. Þar er einnig sinnt
flóknustu og sérhæfðustu sjúkra-
tilfellum sem og smærri og stærri
slysum á hverjum tíma. Á meðfylgj-
andi grafi, sem byggir á tölum frá
Hagstofunni, sést að þrátt fyrir að út-
gjöld til heilbrigðismála hafi aukist
um nærri 16% frá 2001, hafa framlög
til Landspítalans farið lækkandi allt
frá árinu 2003 og var sú lækkun raun-
ar áberandi mikil árið 2008.
Á árinu 2008 náði Landspítalinn að
hagræða um 500 milljónir í rekstri, að
teknu tilliti til gengisbreytinga, um-
fram forsendur fjárlaga. Dráttar-
vextir sem greiða þarf birgjum nema
einnig háum fjárhæðum. Nú í ár var
sparnaðarkrafan til spítalans rúm-
lega 2.900 milljónir. Með samstilltu
átaki starfsmanna og stjórnenda
stefnir í að spítalinn nái að hagræða
og spara um 2.600 milljónir þegar
tekið hefur verið tillit til gengisbreyt-
inga umfram forsendur fjárlaga. Enn
gera gengisáhrif rekstur spítalans
erfiðan og er áætlað að gengistap
Landspítalans í ár nemi um 900 millj-
ónum króna.
Þrátt fyrir þennan mikla sparnað
hefur starfsfólki tekist að halda uppi
góðri þjónustu, öryggi sjúklinga hef-
ur verið tryggt og biðlistar eftir þjón-
ustu hafa að mestu horfið. Lykill
þessa árangurs er
dugnaður, metnaður og
samheldni starfsfólks á
tímum þrenginga eftir
góðæri sem tölurnar
sýna að Landspítalinn
naut mun síður en aðrir
þættir opinberrar heil-
brigðisþjónustu.
Nú er komið að
vatnaskilum á Land-
spítalanum. Samkvæmt
því frumvarpi til fjár-
laga sem nú liggur fyrir
Alþingi er spítalanum
enn gert að taka á sig afar háa sparn-
aðarkröfu, kröfu sem nemur 3.200
milljónum (9%) miðað við rekstur árs-
ins 2009.
Það er ljóst að slíkar upphæðir
verður ekki unnt að spara eftir það
sem á undan er gengið nema með því
að gera breytingar á þjónustu spít-
alans. Ein leið er að færa sem mest af
starfseminni yfir á dagvinnutíma.
Slík breyting gerir meiri kröfur til
sjúklinga og leggur meiri byrðar á að-
standendur en landsmenn hafa búið
við síðastliðna einn til tvo áratugi.
Einnig verður nauðsynlegt að minnka
talsvert framboð á skurðstofum. Það
mun að líkindum leiða til þess að bið-
listar skapist á ný, með tilheyrandi
óhagræði og óþægindum fyrir sjúk-
linga og aðstandendur þeirra.
Landspítalinn veigrar sér ekki við
að taka þátt í áframhaldandi sparn-
aði. Niðurskurður á fjárframlögum í
mörg undangengin ár
samhliða sívaxandi
starfsemi, takmarkar
mjög svigrúm spítalans
til enn frekari hagræð-
ingar.
Að líkindum er þetta
svigrúm nú mun minna
en víðast hvar annars
staðar í opinberum
rekstri. Starfsmenn
Landspítala munu þó
sem fyrr leggja sig alla
fram við að veita sem
mesta og besta þjón-
ustu á næsta ári í þeim aðstæðum
sem fjárlög búa þeim og sjúklingum
spítalans. Landspítalinn er og verður
spítali allra landsmanna og helsta ör-
yggisnet bráðveikra, slasaðra og al-
varlega veikra einstaklinga á Íslandi.
Markmið okkar er að starfa af metn-
aði og vera í fremstu röð í heilbrigð-
isþjónustu, menntun heilbrigðisstétta
og í vísindastarfi.
Eftir Björn Zoëga
» Það er ljóst að slíkar
upphæðir verður
ekki unnt að spara eftir
það sem á undan er
gengið nema með því að
gera breytingar á
þjónustu spítalans.
Björn Zoëga
Höfundur er forstjóri Landspítalans.
Landspítalinn – kreppan
gerir erfiða stöðu verri
Á EVRÓPSKA
efnahagssvæðinu
(EEA) hefur kerfi
verið komið á til
þess að tryggja inni-
stæður í bönkum
eftir forskrift
Evrópusambandsins
eins og alkunna er.
Á þessu kerfi eru
þrír veigamiklir gall-
ar. Þótt kerfið hafi
verið eflt með nýrri tilskipun
áskilur það einungis lágmarks-
tryggingu innistæðna og inni-
stæður sumra aðila má undan-
skilja tryggingu. Þá er kerfið
ekki eitt samræmt kerfi fyrir allt
efnahagssvæðið heldur eru sér-
sjóðir í hverju landi þannig að
dreifing áhættu er slæm. Loks
eru innborganir í sjóðina ekki
það miklar að þeir hafi byggt
upp nægjanlegar inneignir til
þess að standa straum af meiri-
háttar skakkaföllum.
Tryggingarsjóður innistæðu-
eigenda í Bretlandi (FSCS) er
ekki mjög frábrugðinn þeim ís-
lenska í þessu efni þótt hann sé
mun stöndugri og sinni einnig
öðrum verkefnum. Í ársskýrslu
sjóðsins fyrir rekstrarárið, sem
endaði 31. mars 2009, kemur
fram að sjóðurinn þurfti að taka
lán hjá Englandsbanka til þess
að standa undir útgreiðslum.
Lánakjör breska sjóðsins eru þó
mun hagstæðari en þau kjör sem
Bretar bjóða þeim íslenska. Á
bls. 95 í ársskýrslunni kemur
fram að lánakjör breska sjóðsins
séu 12 mánaða LIBOR vextir
með 30 punkta álagi. LIBOR
stendur fyrir London InterBank
Offered Rates, þ.e. vexti sem
bjóðast í lánum til mislangs tíma
milli banka í London í helstu
gjaldmiðlum. Vextir á breskum
pundum til tólf mánaða hafa t.d.
verið um 1,2% síðustu daga. Að
viðbættu álaginu, 0,30%, eru
vaxtakjör sjóðsins þannig 1,5% á
ári. Sambærilegir vextir fyrir lán
í evrum eru aðeins hærri en
munurinn er óverulegur.
Munur á þessum lánakjörum
og þeim sem íslenski sjóðurinn
nýtur með ríkisábyrgð er hins
vegar verulegur. Vextir af Ice-
save láninu, sem nú
er til umræðu, eru
5,5%. Þessir vextir
taka fullt mið af
slæmu mati á láns-
hæfi Íslands en
minna fer fyrir tilliti
til sanngirni máls.
Vextirnir eru fastir
allan lánstímann
sem gerir nákvæman
samanburð við
breytilega vexti
erfiðari fyrir allan
lánstímann, einnig vegna þess að
fjárhæð lánsins, þar til afborg-
anir hefjast, ræðst einnig af inn-
heimtum úr búi Landsbankans.
Hitt er ljóst að 4% er mikill
munur og hann skiptir mestu
máli fyrstu ár lánstímans þegar
fjárhæð lánsins er hæst. Ef ein-
ungis er litið til eins árs er 4%
vaxtamunur af ráðgerðu láni 28
milljarðar og 890 milljónir á nú-
verandi gengi sem samsvarar
90.000 krónum í vaxtakostnað á
ári á hvern Íslending miðað við
að þeir séu 320.000. Þetta eru
miklar álögur, 360.000 krónur á
fjögurra manna fjölskyldu, og
geta orðið þess valdandi að ein-
hverjir greiði Icesave atkvæði
sitt með fótunum og flytji af
landi brott.
Daniel Gros hagfræðingur
vakti athygli á þessum vaxtamun
milli tryggingasjóðanna eins og
Morgunblaðið sagði frá 23. nóv-
ember sl. Ekki fékk hann miklar
þakkir fyrir fremur en ýmsir
aðrir útlendingar sem hafa reynt
að taka upp hanskann fyrir þjóð-
ina og tala máli hennar. Fjár-
málaráðherra sagði t.d. á Alþingi
að sér þætti „ekki mikið til álits
Gros koma“ og sagði að „spurn-
ingar vöknuðu um hvort það
borgi sig að hafa hagfræðinginn
Daniel Gros í bankaráði Seðla-
bankans“. Laun heimsins virðast
vera sem fyrr, vanþakklæti.
Vanþakklæti
Eftir Árna
Árnason
Árni Árnason
» Lánakjör breska
sjóðsins eru mun
hagstæðari en þau kjör
sem Bretar bjóða þeim
íslenska.
Höfundur er rekstrarhagfræðingur.