Morgunblaðið - 16.12.2009, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER 2009
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Engum kem-ur í hug aðverkefni
stjórnvalda séu
auðveld um þessar
mundir. Þvert á
móti blasir við að
þau eru bæði afar snúin og flók-
in. Sú staða kallar almennt á
stuðning og samúð með þeim
sem fást við vandann. En erfið
úrlausnarefni eru þó ekki af-
sökun fyrir menn sem taka í
tímahraki og þrengingum al-
rangar ákvarðanir. Sú er ein-
mitt raunin núna.
Heilbrigður stjórnmálalegur
ágreiningur ríkir hér á landi
eins og annars staðar í lýðræð-
isríkjum um hvort fyrirferð rík-
isins eigi að vera hófleg í tilveru
þjóðarinnar eða umfangsmikil.
Margir trúa því að réttlæti
verði fremur fyrir borð borið ef
aðrir eigi að tryggja það en öfl-
ugt og helst alsjáandi ríkisvald.
Jafnmargir eða fleiri eru al-
gjörlega öndverðrar skoðunar.
Aukið traust á almenningi sjálf-
um sé heillavænlegra í öllum
efnum en hvers konar ofstjórn.
Um slík mál takast menn á og
að einhverju leyti fást úrslit um
álitaefnin í reglubundnum
kosningum til Alþingis og sveit-
arstjórna. Öll er sú skipan upp
á það allra besta.
Svo eru önnur álitaefni, þar
sem ekki er hægt að færa fram
lífsskoðanir og klassíska mæla
pólitískra átaka til að nálgast
niðurstöðuna. Þess
háttar dæmi sjáum
við einmitt núna.
Þá er með vísun til
„hrunsins“ og í
skjóli þess ákveðið
að hringla gjör-
samlega með íslenska skatt-
kerfið um leið og ríkissjóður
sækir sér stóraukið fé til að-
þrengds almennings. Gefa má
sér að réttkjörinn meirihluti
Alþingis sé um þessar mundir
þess fýsandi að hækka skatta.
Það hefur hann lengi gefið til
kynna og er því sjálfum sér
samkvæmur. En hvers vegna
þarf hann að stórskemma skil-
virkt og einfalt skattkerfið í
leiðinni? Skattkerfi sem fjöl-
margar ríkisstjórnir með öfl-
ugum stuðningi á Alþingi hafa
verið að einfalda skipulega á
liðnum árum. Flestir borgarar
landsins eru ábyrgðarfullir og
reiða fram skattgreiðslur sínar
möglunarlaust, einkum ef þeir
finna að reynt sé að gæta þar
hófs. Þær greiðslur eru þó
sjálfsagt ekki helsti gleðigjafi
tilveru þeirra. En þeir kunna
örugglega ekki vel að meta,
þegar yfirvöld landsins hækka
skatta úr hófi, vegna þrekleysis
til sparnaðar í útgjöldum, og
bæta svo gráu ofan á svart með
því að gera skattkerfið í leið-
inni flókið og ógegnsætt á nýj-
an leik. Þeim mun flestum
þykja það hið mesta óþurft-
arverk.
Þótt menn vilji
hækka skatta er
óþarft að eyðileggja
skilvirkt skattkerfi.}
Skattar hækkaðir og
skattkerfið skaðað
Ríkisstjórninsitur nú undir
harðri gagnrýni
Alþýðusambands
Íslands vegna
skorts á samráði
og samvinnu við
aðila vinnumarkaðarins. Þessi
gagnrýni kemur meðal annars
fram í umsögn ASÍ um eitt af
frumvörpum ríkisstjórn-
arinnar þar sem segir að sam-
ráð hafi tíðkast um langt ára-
bil.
Önnur sams konar gagnrýni
kemur fram í skrifum forseta
Alþýðusambandsins, Gylfa
Arnbjörnssonar. Hann segir
það „alveg með ólíkindum að
oddvitar ríkisstjórnarinnar
skuli ekki hafa kynnt lands-
mönnum þau áform sín að af-
nema þau ákvæði tekjuskatts-
laganna að persónuafsláttur
fylgi verðlagi – að ríkisstjórnin
ætli sér að afnema verðtrygg-
ingu persónuafsláttar. Að
sama skapi kemur það fólki í
opna skjöldu að ríkisstjórnin
ætli sér einhliða að fella niður
sérstaka umsamda 3.000 króna
hækkun persónu-
afsláttar í árs-
byrjun 2011, án
nokkurs samráðs
eða samtals við
sinn viðsemjanda.
Að mínu viti er hér
um grófa rangfærslu að ræða
við kynningu á stefnu rík-
isstjórnarinnar – það hefði
aldeilis verið talið frétt til
næsta bæjar ef oddvitar rík-
isstjórnarinnar hefðu komið
hreint fram og upplýst þjóðina
að það væri stefna hennar í
skattamálum að afnema verð-
tryggingu persónuafsláttar og
standa ekki við gerða samn-
inga!“
Morgunblaðið hefur bent á
að pukur og leyndarhyggja
hafi verið einkennandi fyrir
störf þessarar ríkisstjórnar og
að kynning á fyrirhuguðum
skattahækkunum hafi verið
villandi. Gagnrýni Alþýðu-
sambandsins kemur því ekki á
óvart. Sú harka sem fram kem-
ur í gagnrýninni er hins vegar
nokkuð sem ríkisstjórnin hlýt-
ur að hafa áhyggjur af.
Ríkisstjórnin hefur
kallað yfir sig
mikla gagnrýni úr
öllum áttum. }
Hörð gagnrýni ASÍ
M
annanafnanefnd er líklega sú
opinbera stofnun sem hvað
minnst þakklæti fær fyrir
störf sín. Í hvert sinn sem
greint er frá úrskurðum henn-
ar fær hún yfir sig sömu gusuna af upphróp-
unum, um það hversu óþarft og skaðlegt
stjórnvald hún sé. Fleira fólk býr við sömu
kjör. Ætli bankamenn séu ekki í þessum spor-
um núna, almennt álitnir siðlausir. Oft er sagt
að iðnaðarmenn séu svikulir. Blaðamenn fá líka
stundum yfir sig gusurnar, sagðir heimskir og
latir, fylgja glæpsamlegum hagsmunaklíkum
að máli eða vera óskrifandi. Þetta gengur lík-
lega yfir allar stéttir og þeirra á milli. „Blogg-
heimar loga“ er það stundum kallað. Hver og
einn skvettir úr sínum hlandkoppi yfir næsta
mann og sendingin er látin ganga.
Baldur Sigurðsson skrifaði ágæta grein í síðasta Sunnu-
dagsmogga, undir heitinu „Smiður eða bakari“. Þar rekur
hann hvernig mannanafnanefnd er sífellt höfð fyrir rangri
sök í fjölmiðlum að hans mati og nefndinni gerðar upp
skoðanir á viðfangsefninu. Sú ímynd gefin að nefndar-
menn séu forpokaðir afturhaldsseggir sem taki geðþótta-
ákvarðanir. Undirritaður fékk eitt sinn sendingu frá
Baldri, eftir að hafa skrifað í Morgunblaðið að nöfnin sem
úrskurðað var um hefðu ekki „þótt“ samræmast reglum
um mannanöfn. Baldur hafði þá fengið stóra gusu frá
bloggsamfélaginu vegna fréttarinnar. Þá varð niðurstaðan
okkar á milli sú að nefndinni „þætti“ ekki neitt, lögin væru
skýr. Þetta væri allt klippt og skorið.
Síðan gerðist sá fáheyrði atburður að nefndin klofnaði í
afstöðu sinni til nafns. Það var nafnið Skalla-
grímur. Baldur skilaði sératkvæði í því máli og
taldi unnt að fallast á það, ólíkt meirihluta
nefndarinnar. „Ég tel samt sem áður unnt að
fallast á nafnið vegna sérstöðu þess …“ stóð í
sérálitinu. „Nöfnin Kveldúlfur og Skallagrím-
ur hafa því, að mati undirritaðs, fest sig í sessi
sem góð og gild nöfn …“ stóð þar einnig.
Nefndarmenn í mannanafnanefnd geta sem-
sagt „talið“ að hlutirnir séu með ákveðnum
hætti. Einnig geta þeir „metið“ hlutina. Hins
vegar er að sögn Baldurs rangt að halda því
fram að þeim „þyki“ eitthvað.
Staðreyndin er samt sú að þetta mat fer
fram í hverju einasta tilviki. Niðurstaðan er
bara misjafnlega augljós í upphafi. Ómögulegt
er að setja lög sem eru svo skýr að þau taki
fyrirfram á öllum mögulegum uppákomum,
það er alkunna. Ef ekkert mat væri innifalið í framkvæmd
laganna væri nóg að láta einfalt tölvuforrit fara yfir um-
sóknir, í stað sérfróðrar nefndar.
Rétt er að nefndin er á endanum bundin af lögum í flest-
um tilvikum og vinnur bæði gott og vandað starf. En lög
eru grundvölluð á skoðunum og þótta þingmanna rétt eins
og málefnalegum rökum, eðlisreglum og fleiru. Nefndin er
einfaldlega framlenging á löggjafarvaldinu, skipuð sam-
kvæmt lögum þaðan og framkvæmir vilja þess. Þess
vegna hefur sögnin „þykja“ eflaust þótt sjálfsögð í þessu
samhengi, en ekki verið ætlað að grafa undan starfsheiðri
nefndarmanna í einhverri meinfýsi. Og ef það er einhver
huggun í því, þá hata bloggarar ekki bara manna-
nafnanefnd. Þeir hata alla jafnt. onundur@mbl.is
Önundur Páll
Ragnarsson
Pistill
Ekkert koppalogn í vatnsglasinu
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Veitir vísbendingar
um stökk í þróuninni
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Þ
að lætur lítið yfir sér
hornsílið en kann engu
að síður að veita mikil-
vægar upplýsingar um
virkni gena sem síðar
kunna að gagnast við þróun úrræða
í læknisfræði.
Málið varðar tjáningu gensins
Pitx 1 sem stýrir myndun kviðgadda
á hornsílum, en þeir geta verið þeim
mikilvægt varnartæki gagnvart rán-
dýrum. Sama gen er að finna í öðr-
um hryggdýrum – þ.m.t. í mönnum
– en eins og sýnt er á kortinu hér til
hliðar leiðir það til myndunar aftur-
lappa á músum, þegar það er virkt.
Hornsíli eru ekki bundin við Ís-
land en það sem gerir stofninn í
Vífilsstaðavatni sérstakan er að
hann er í hópi aðeins fimm til sex
hornsílastofna þar sem genið er
óvirkt og sílin því án kviðgadda.
Og til að auka á sérstöðu stofns-
ins í vatninu er hann fjarskyldastur
og á margan hátt frábrugðnastur
hinum stofnunum á svæðum í
Alaska, Noregi, Skotlandi og í
Bresku-Kólumbíu í Kanada.
Sérstaða Vífilsstaðavatns
Það er af þessum sökum sem
stofninn er einkar ákjósanlegur til
erfðafræðirannsókna en það var árið
2003 sem vísindamaðurinn Bjarni
Jónsson (sjá ramma) uppgötvaði að
í Vífilsstaðavatni væri að finna stofn
þar sem genið væri óvirkt.
Árið áður höfðu vísindamenn við
Stanford-háskóla í Kaliforníu, einn
virtasta háskóla Bandaríkjanna, haf-
ið kortlagningu mikilvægra gena
sem og virkni þeirra í hryggdýrum.
Meðal vísindamanna sem komu
að rannsókninni í Kaliforníu var
David Kingsley, en hann var í hópi
erfðafræðinga sem urðu fyrstir til
að kortleggja erfðamengi mannsins.
Bjarni segir að þegar gaddalausu
sílin fundust í Vífilsstaðavatni hafi
umfangsmikil rannsókn á erfðum
gaddaleysis verið hafin.
Sílin sem hann hafi fundið í vatn-
inu hafi reynst eiga eftir að gegna
þýðingarmiklu hlutverki við lausn
þeirrar gátu hvers vegna kviðgadd-
ar komu fram í sumum sílum en
ekki öðrum. Niðurstaðan hafi verið
að áðurnefnt gen stýri myndunni.
Fjallað um málið í Science
Rannsóknirnar hafa vakið heims-
athygli en það var árið 2004 sem að
vísindaritið Nature birti grein eftir
hópinn þar sem sýnt var fram á að
kviðgaddaleysið kortleggst á áð-
urnefnt gen, Pitx 1. Hópurinn fékk
síðan birta grein í nýjasta hefti vís-
indaritsins Science þar sem upp-
götvunin var sett í stærra samhengi
og tjáning gensins skýrð betur og
hvernig hafa má áhrif á það.
Aðspurður hvers vegna uppgötv-
unin geti varpað ljósi á þróun
hryggdýra bendir Bjarni á að tján-
ing gensins í ákveðnum vef geti leitt
til mikillar breytingar á útliti dýra.
Það renni stoðum undir þá kenn-
ingu að þróun í dýraríkinu verði í
stökkum, svo sem þegar hvalir töp-
uðu fótunum. Þessar genabreyt-
ingar geti verið afturvirkar.
Genið sem hefur áhrif á vöxt útlima
Mús
Hornsíli
Hægri Vinstri
Hægri Vinstri
Villt mús með
afturlappir
Slökkt á tjáningu
gensins
Ósamhverfa í
virkri tjáningu
gensins Pitx 1
Ósamhverfa í
virkri tjáningu
gensins Pitx 1
Hornsíli með
kviðgadda
Slökkt á tjáningu
gensins
Íslenskir vísindamenn hafa í
samvinnu við læknadeild hins
virta Stanford-háskóla í Banda-
ríkjunum rannsakað sérstakt af-
brigði af hornsíli en það er talið
varpa ljósi á þróun hryggdýra.
Bjarni lauk stúdentsprófi frá Fjöl-
brautaskóla Norðurlands vestra á
Sauðárkróki en þaðan hélt hann í
Háskóla Íslands þar sem hann út-
skrifaðist sem sagnfræðingur með
viðskiptafræði sem hliðargrein.
Hann hélt svo vestur um haf og
lauk meistaraprófi í fiskifræði, með
áherslu á þróunarvistfræði, við
Oregon State University á vestur-
strönd Bandaríkjanna.
Bjarni er nú sviðsstjóri nýsköp-
unar- og þróunarsviðs Veiðimála-
stofnunar en hann hefur unnið að
rannsókninni sem hér er gerð að
umtalsefni frá árinu 2002.
Vísindamennirnir Eik Elfars-
dóttir og Karl Bjarnason hafa unn-
ið að rannsókninni með Bjarna, en
hann fann sílin í Vífilsstaðavatni við
útikennslu með grunnskólabörnum
í Garðabæ.
FÓR TIL
OREGON
››