Morgunblaðið - 19.12.2009, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 2009
Hag-fræði-kenning
J.M. Keynes um
aukin ríkisútgjöld
spratt upp úr
Kreppunni miklu á
fjórða áratug lið-
innar aldar og naut vinsælda
um áratugaskeið. Kenningin
gengur í stuttu máli út á að til
að komast út úr kreppu eigi
ríkið að auka útgjöld og þannig
neyslu í samfélaginu.
Vinsældir kenningar Keynes
hafa dvínað á síðustu tveimur
til þremur áratugum, meðal
annars vegna þess að umsvif
hins opinbera hafa – að hluta til
vegna kenningarinnar – aukist
verulega frá því hún var sett
fram.
Með kreppunni sem nú geng-
ur yfir heimsbyggðina eru þeir
til sem horfa aftur til þessarar
kenningar og halda að í henni
sé lausnina að finna. Kenning
Keynes gengur þó óvíða aftur
með jafnýktum hætti og í frum-
varpi til laga um tekjuöflun
ríkisins, sem fjármálaráðherra
lagði fram á dögunum. Þar seg-
ir: „Ríkisútgjöld sem fjár-
mögnuð eru með sköttum hafa,
þvert ofan í það sem oft er
haldið fram, örvandi áhrif á
hagkerfið, einkum þegar það
einkennist af skorti á eft-
irspurn þótt þau áhrif séu
minni en þegar um lántökur er
að ræða. Sá misskilningur virð-
ist algengur að skattheimta
samfara útgjaldaaukningu
dragi úr eftirspurn í hagkerf-
inu og leiði til samdráttar. Í
reynd er því öfugt farið.“
Kenning Keynes byggðist á
því að tekin væru lán eða pen-
ingar prentaðir til að örva hag-
kerfið út úr kreppu, en jafnvel
sú kenning er vafasöm, til
lengdar að minnsta kosti. Hér
er gengið miklu lengra og því
haldið fram að skattheimta
verki örvandi á efnahagslífið,
sem er vissulega
djörf hugmynd en
að sama skapi
óraunsæ.
Skattahækkanir
fjármálaráðherra
batna ekkert þó að
hann reyni að gefa
þeim fræðilegan blæ. Hyggju-
vitið hlýtur að segja mönnum
að ríkið getur ekki búið til
verðmæti með því að taka pen-
inga af almenningi, en vilji
menn ekki láta hyggjuvitið
nægja má horfa til nýlegra
rannsókna.
Hinn kunni hagfræðipró-
fessor N. Gregory Mankiw rit-
aði fyrir rúmri viku grein í The
New York Times þar sem hann
benti á að reynt hefði verið að
hleypa lífi í hagkerfið með út-
gjaldaaukningu án þess árang-
urs sem vænst hefði verið. Far-
sælla væri að beita skatta-
lækkunum í þessu sambandi og
vísaði hann í ýmsar nýlegar
rannsóknir máli sínu til stuðn-
ings. Ein þeirra sýndi til að
mynda að í gegnum tíðina hefði
hver dalur sem skattar hefðu
verið lækkaðir um skilað þrem-
ur dölum til baka í aukinni
landsframleiðslu, sem væri
mun meira en áður hefði verið
talið. Önnur rannsókn sýndi að
þær aðgerðir til að örva efna-
hagslífið sem skilað hefðu
árangri snerust nær eingöngu
um lækkun skatta. Einkenni
misheppnuðu tilraunanna væri
að þær hefðu að mestu byggst
á auknum ríkisútgjöldum.
Helstu aðgerðir ríkis-
stjórnar Íslands, nú þegar
landið gengur í gegnum dýpstu
kreppu sem það hefur mátt
þola áratugum saman, byggj-
ast á stórfelldum skattahækk-
unum. Ekki er ofmælt, með
hliðsjón af þessum efnahags-
rannsóknum, að aðgerðir rík-
isstjórnarinnar séu mjög til
þess fallnar að auka á krepp-
una og framlengja hana.
Nýlegar rannsóknir
staðfesta að aðgerð-
ir ríkisstjórnarinnar
framlengja krepp-
una }
Kreppan framlengd
Umræður hafaorðið um þá
hugmynd iðn-
aðarráðherra að
gera sérstakan
samning við fyr-
irtæki, sem hér vill fjárfesta
um afslátt frá almennum
skattareglum til allt að tutt-
ugu ára. Þetta er gamaldags
hugmynd og ekki góð. Hún
var kannski skiljanlegt með-
an tekjuskattar á fyrirtæki á
Íslandi fóru upp í fimmtíu
prósent og skáru sig úr því
sem tíðkaðist í samkeppn-
islöndum.
Tekjuskattur á fyrirtæki
kemur ekki til fyrr en þau
eru orðin fær um að greiða
hann. Ef slíkur
skattur er svip-
aður og annars
staðar eru und-
anþágur fráleitar
og skiptir þá engu
máli hver á í hlut.
Ríkisvaldið á að stuðla að
því að erlendum fjárfestum
þyki fýsilegt að festa fé sitt
hér á landi. Við þurfum mjög
á því að halda um þessar
mundir. Það gera yfirvöldin
best með því að forðast þær
öfgar í skattheimtu sem nú
er stefnt að. Þau geta ekki
leyft sér að kyrkja íslensk
fyrirtæki með skattaálögum
og bjóða aðkomumönnum allt
önnur og betri kjör.
Úreltar hugmyndir
um stuðning við er-
lenda fjárfesta }
Iðnaðarráðherra á röngu róli P
abbi, mér finnst að þú eigir að biðja
um ný föt í jólagjöf. Þú ert alltaf í
þeim sömu, sagði elsta dóttir mín
á dögunum. Sú í miðjunni hafði
orð á þessu skömmu áður. Það
skal játað að mér brá álíka mikið og þegar ég
las í haust að Geri Halliwell, einn gullbarkanna
úr Spice Girls, hefði mætt til góðgerðar-
samkomu í Lundúnum í sama kjól og hún
klæddist við Óskarsverðlaunaafhendinguna
sjö árum áður.
Aumingja konan, hugsaði ég með mér, í til-
felli Halliwell. Líklega hart í ári hjá henni.
Aumingja stúlkan, hugsaði ég með mér, eft-
ir athugasemdir dætranna. Skyldi kvenpen-
ingurinn allur verða eins með aldrinum?
Konum ber að vera snyrtilegar, helst fínar,
en slíkt skiptir minna máli í okkar tilfellum.
Sá grunur læddist að mér að móðir dætra minna hefði
loks látið verða af því að læra búktal og leyndist á bak við
næsta stól en svo var ekki.
Þetta er nefnilega ekki í fyrsta skipti sem málið ber á
góma á heimilinu. Þáverandi unnusta mín, núverandi eig-
inkona, kunni aldrei að meta víðu smekkbuxurnar úr
gallaefninu sem ég átti á unglingsárunum og hafði keypt
mér í ferðinni til London. Henni féll heldur ekki sérlega
vel sjöttubekkjarúlpan mín frá því í menntaskóla.
Ég gæti nefnt köflóttu skyrturnar, brúnu peysurnar,
axlaböndin og rúllukragabolina.
Nú á ég ekki lengur nema einn bandamann í fjölskyld-
unni varðandi fatasmekk. Yngsta dóttirin er
enn nógu ung – en hver veit hve lengi?
„Elskan mín, ég á tvennar buxur og er aldr-
ei nema viku í einu í hvorum. Í mesta lagi hálf-
an mánuð. Og það sést aldrei blettur í þessum
skyrtum. Ekki nema ég fari úr peysunni.“
Báðar hristu höfuðið. Og hafa vonandi kíkt
umsvifalaust í bókatíðindin.
Ég man í svipinn eftir einni flík sem ég
ákvað sjálfur að kaupa mér og konan mín var
sérlega hrifin af.
Þetta var sumarið eftir að ég gerðist laun-
þegi fyrir alvöru. Gekk þá inn í fínustu herra-
fataverslunina í miðborginni, benti án nokk-
urra málalenginga á ljósbrúnan frakka úr
kasmírull og sagði: „Ég ætla að fá einn
svona.“
Verslunareigandinn, þekktur smekkmaður, leit undr-
andi á piltinn og spurði: „Veistu hvað hann kostar?“
„Já.“
Það var svona um það bil jafnmikið og ég hafði í laun á
mánuði. En við brostum bæði út að eyrum, unnustan og
ég, þegar ég spígsporaði um í nýja frakkanum. Hún vildi,
og vill enn, hafa kallinn snyrtilegan.
Það fylgdi fréttinni um Halliwell að kjóllinn færi henni
öllu betur í haust en á Óskarshátíðinni um árið. Hún fyllti
betur út í hann núna.
Ég held að frakkinn sé niðri í geymslu. Kannski ég
pakki honum inn og merki mér, með innilegum jólakveðj-
um, frá eiginkonu og dætrum. skapti@mbl.is
Skapti
Hallgrímsson
Pistill
Frá eiginkonu og dætrum?
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Þjófnaður í Ausch-
witz vekur óhug
FRÉTTASKÝRING
Eftir Karl Blöndal
kbl@mbl.is
Þ
jófnaður á skiltinu með
áletruninni Arbeit
macht frei úr gereyðing-
arbúðum nasista í
Auschwitz í Póllandi hef-
ur vakið hörð viðbrögð. Ekkert er
enn vitað hvað þjófunum gekk til
þótt pólska lögreglan hafi leitt get-
um að því að einkasafnari eða hópur
einstaklinga kunni að hafa pantað
skiltið, en verknaðurinn hefur verið
fordæmdur harkalega.
Arbeit macht frei stóð yfir inn-
gangi í fangabúðirnar og merkir að
vinnan geri menn frjálsa eins og til
að gefa til kynna að um vinnubúðir
væri að ræða. Inntak þessara orða
er í hrópandi mótsögn við þann
hrylling, sem fór fram í búðunum.
Talið er að þar hafi 1,1 milljón
manna verið myrt og ein milljón
þeirra hafi verið gyðingar frá Pól-
landi og öðrum löndum á valdi nas-
ista í seinni heimsstyrjöldinni. Lang-
flestir létu lífið í gasklefum
fangabúðanna.
„Alþjóðlegu tákni fyrir kaldrana-
legan hugsunarhátt böðla Hitlers og
píslarvætti fórnarlamba þeirra hefur
verið stolið,“ sagði Lech Kaczynski,
forseti Póllands, í gær.
Shimon Peres, forseti Ísraels,
sagði að verknaðurinn væri alvarlegt
áfall fyrir borgara Ísraels og sam-
félag gyðinga um allan heim. „Skiltið
hefur djúpa, sögulega merkingu fyr-
ir gyðinga og aðra sem tákn fyrir þá
rúmlega milljón manna, sem létu líf-
ið í Auschwitz,“ var haft eftir Peres.
Vilja eyðileggja söguna
„Með því að taka þetta sögulega
tákn vildu sökudólgarnir eyðileggja
söguna,“ sagði Raphael Esrail, for-
seti samtaka einstaklinga, sem voru
fluttir til Auschwitz, í Frakklandi.
„Þeir frömdu þennan afbrigðilega
verknað til að endurlífga nas-
ismann.“
Avner Shalev, stjórnandi Yad
Vashem-helfararminnisvarðans í
Ísrael, sagði að stuldurinn væri
„stríðsyfirlýsing“.
Minningin vanhelguð
Jerzy Buzek, forseti Evrópu-
þingsins og fyrrverandi þingmaður á
pólska þinginu, sagði að minning
fórnarlamba Auschwitz hefði verið
vanhelguð: „Auschwitz var vett-
vangur ólýsanlegs glæps. Hryllilegri
mannlegri þjáningu var valdið þar.
Þess vegna ætti að virða frið þessa
staðar með mjög sérstökum hætti.“
Pólska lögreglan telur að þjóf-
arnir hafi að minnsta kosti verið þrír
og þeir hafi látið til skarar skríða
snemma í gærmorgun. Talsmaður
safnsins í Auschwitz sagði að þjóf-
arnir hefðu verið vel undirbúnir,
hefðu vitað hvernig komast ætti inn
á svæðið og fjarlægja skiltið.
Lögregla notaði hunda til að rekja
slóð þjófanna og komst að því að þeir
hefðu komist í gegnum gat á girð-
ingu og þar hefði væntanlega sendi-
bíll beðið þeirra.
Mikið á að leggja upp úr að end-
urheimta skiltið. Fé hefur verið lagt
til höfuðs þjófunum og lögregla
stendur víða vakt í nágrenninu og
fylgist með umferð.
Í Auschwitz hefur verið safn frá
lokum heimsstyrjaldarinnar síðari.
Þetta er í fyrsta skipti sem framinn
hefur verið þjófnaður í safninu.
Reuters
Þjófnaður Skiltinu með áletruninni Arbeit macht frei í Auschwitz var stolið
í gærmorgun. Eftirlíking af stolna skiltinu var strax sett upp.
Yfirskriftin Arbeit macht frei yfir
gereyðingarbúðunum í Ausch-
witz bar vitni lítilsvirðingu nas-
ista fyrir fórnarlömbum sínum
og kaldranalegum hugsunar-
hætti. Skiltinu var stolið í gær.
YFIRSKRIFTINA Arbeit macht
frei var að finna í mörgum fanga-
búðum nasista þótt hún sé yf-
irleitt tengd við Auschwitz.
Pólskir fangar í Auschwitz voru
látnir smíða skiltið úr málmi og
sagt er að þeir hafi komið dul-
búnum mótmælum á framfæri
með því að láta bókstafinn B snúa
öfugt. Orðin eru úr titli skáld-
sögu rithöfundarins og málvís-
indamannsins Lorenz Diefen-
bachs frá 1873. Þar kemur agi
vinnunnar svikara á beinu braut-
ina á ný. Fyrirskipun var gefin
um að reisa fangabúðir í bænum
Oswiecim í apríl 1940 og tveimur
mánuðum síðar komu fyrstu
fangarnir til Auschwitz. Eftir
Wannsee-ráðstefnuna í janúar
1942 þar sem nasistar tóku
ákvörðun um „lokalausnina“ –
helför gyðinga – varð Auschwitz
að miðstöð fjöldamorðanna. Í jan-
úar 1945 frelsaði rússneski her-
inn síðustu fangana þar.
MANNKYN
ÁMINNT
››