Morgunblaðið - 19.12.2009, Page 36

36 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. DESEMBER 2009
ALVEG er búið að
eyðileggja það að vera
á Alþingi og tala stórt.
Hér áður fyrr voru
þingmenn heppnir að
geta farið í pontu og
nefnt tölur í milljónum
þegar talað var um
fjármál ríkisins, tölur
sem voru með sex núll-
um. Þeir sem gátu
nefnt tölurnar rétt með
sex núllum voru mjög
flottir enda var á þeim tíma talað um
milljónamæringa um þá Íslendinga
sem voru ríkir og gátu slegið um sig.
Nú er öldin önnur. Nú er eingöngu
talað um milljarðamæringa og nú
verða þingmenn að geta talað í
hundruðum milljarða eða jafnvel
hærri tölum, stundum í þúsundum
milljarða eða tölum sem innihalda ell-
efu til tólf núll. Þessu fylgir mikil
virðing.
Þessi ofvöxtur í núllunum er lík-
lega í takt við hvernig íslensku stjórn-
arfari hrakar og hvernig íslenska
efnahagskerfið hefur allt hrunið og
fallið þrátt fyrir ítarlegt eftirlit Al-
þingis og allra þeirra eftirlitsstofn-
anna sem Alþingi hefur samþykkt að
störfuðu í landinu til að líta eftir öllu
saman.
Þessi fjölgun á núllum er um 100%
aukning á skömmum tíma og virðist
vera ágætur mælikvarði á getu ís-
lenska stjórnkerfisins til að ráða við
að stjórna landinu. Því fleiri núll því
minna getur kerfið stjórnað. Þetta er
eins og með byggingakranana í bygg-
ingabólunni, því fleiri bygg-
ingakranar því hraðar rústaði bygg-
ingabólan hagkerfinu. Hús voru
byggð hratt sem enginn vildi kaupa.
Það er því spurning hvort ekki
væri heppilegt að hafa nýja og ein-
falda viðmiðun eins konar ÞensluHá-
spennuStuðul (ÞHS) um ástand sam-
félagsins sem væri fjöldi
byggingakrana á höfuðborgarsvæð-
inu og fjöldi núlla sem stjórn-
málamenn þurfa að nota í tali sínu.
Því fleiri byggingakranar og því fleiri
núll í stóru tölunum þeirra, því meiri
hætta á að allt hrynji.
Stjórnmálamenn gætu til dæmis
margfaldað fjölda núlla í sínum stóru
tölum sinnum fjölda byggingakrana
og þá kæmi út ÞHS sem gæti leið-
beint þeim í framtíðinni. Hér áður
fyrr voru núllin á stóru tölunum al-
gengt mest sex í stóru tölunum og
byggingakranar á höfuðborgarsvæð-
inu líklega um 20 þannig að 6 x 20 =
120 ÞHS einingar.
Núna í þenslunni voru núllin orðin
algengt um tíu til ellefu eftir því hvort
menn töluðu um tugi eða hundruðir
milljarða og byggingakranar voru
nokkur hundruð, segjum 300 á höf-
uðborgarsvæðinu þannig að nýi ÞHS
stuðullinn er þá 10 x 300 = 3000 ein-
ingar sem er um 25 sinnum aukning
eða 2500% aukning á ÞHS. Það var
sem sagt farið að sjóða á katlinum
sem bræddi úr sér.
Í dag er enn aukning á núllum
stjórnmálamanna þar sem þeir tala
nú um þúsundir milljarða svona ann-
að slagið en byggingakranar eru nán-
ast horfnir. ÞHS er því nánast núll
sem er þá líklega orðið hættumerki í
hina áttina. Það verða að vera bygg-
ingakranar til að eitthvað sé gert í
samfélaginu.
Til að viðhalda gamla ÞHS upp á ca
120 einingar þá verða nú að vera
minnst 10 byggingakranar í notkun á
höfuðborgarsvæðinu til að ástandið í
ÞHS verði eins og það var.
Það eru nokkrir kranar í notkun en
það vantar líklega um þrjá til fimm
byggingarkrana núna til að ná jafn-
vægi. Um leið og stjórnmálamenn-
irnir geta hætt að tala um svona stór-
ar og háar tölur þá verður óhætt að
fjölga byggingakrönum og atvinnu-
lífið getur aftur farið að snúast án
þess að það hrynji í leiðinni.
Frestun IceSave þýðir að þegar sú
umræða byrjar aftur þá
verða tíu til ellefu núll í
umræðunni og þá má
bara nota u.þ.b. tíu til
ellefu byggingakrana til
að þjóðfélagið hrynji
ekki aftur ef þessi
áhugaverða nálgun
gengur eftir.
Með þessu ÞHS-kerfi
er hægt að loka öllum
eftirlitsstofnunum rík-
isins sem hvort sem er
hafa ekki virkað og hafa
einn sendisvein til að
fara um bæinn og telja bygg-
ingakranana. Hægt væri að biðja til
dæmis dyravörð alþingis að telja núll-
in í umræðunni í þinginu og marg-
falda með fjölda byggingakrana sinn-
um fjölda núlla sem eru í stærstu
tölum alþingismanna og passa að út-
koman fari ekki yfir 120 ÞHS ein-
ingar. Þannig er unnt að halda öllu
samfélaginu í skefjum með mjög ein-
földum og ódýrum aðferðum.
Hvað á þrjúhundruðþúsund manna
þjóð að vera með eftirlitsstofnanir
sem gætu þjónað milljónaþjóðum og
sem hvort sem er hafa ekki getað litið
eftir efnahagskerfi þessarar litlu ey-
þjóðar? Nei, taka þetta bara út og
setja peningana í eitthvað annað þarf-
ara og nota bara ÞHS.
Það má einnig árangurstengja allt
starf í stjórnsýslunni sem er hálf löm-
uð eða ónýt og þarf að endurskoða og
skera niður og útiloka ekkert. Ekki
útiloka neinn niðurskurð á þeim bæ
frekar en í öðru sem ríkið er að eyða
peningunum í. Málið er í höndum
fólksins sem er jú að kjósa fólk til að
starfa í þessari stjórnsýslu. En er það
svo?
Í dag er mikið talað um að stjórn-
málamenn séu enn að ráða vini og
vildarmenn inn í stjórnkerfið ná-
kvæmlega eins og hrunflokkarnir
gerðu sem voru hraktir frá völdum
fyrir stuttu eftir langvarandi stjórn-
arsetu og stóðu fyrir hruni á sam-
félaginu eftir að þeir einkavæddu
bankana sem bólgnuðu út í að vera
um eða yfir áttfaldur ríkissjóður.
Eftirlitskerfi ríkisins var þá ein-
göngu mannað af vinum og vild-
armönnum æðstu manna og vöruðu
ekki við neinu sem tryggði algert
hrun.
Mikið talað
– lítið hugsað?
Eftir Sigurð
Sigurðsson
Sigurður
Sigurðsson
»Um leið og stjórn-
málamennirnir
hætta að tala í stórum
tölum þá verður óhætt
að fjölga byggingakrön-
um og atvinnulífið getur
aftur farið að snúast
Höfundur er Cand. Phil.
byggingaverkfræðingur.
MARGUR þurfti
ekki að bíða rað-
bókmennta um banka-
hrunið til að deila þeirri
skoðun að leið Seðla-
bankans til að bregðast
við lausafjárkrísu
bankanna með yfirtöku
Glitnis ætti fremur
skylt við tilræði en
björgun. Og eins og
plott í góðri glæpasögu sem fer úr-
skeiðis, þá er setning neyðarlaganna
sem fylgdi í kjölfarið augljóslega
þessu marki brennd, a.m.k. þegar
áhrif þeirra á hinn almenna skuldara í
landinu er skoðuð.
Í skjóli laganna og í skjóli nætur
var ætlunin að róa þjóðarskútunni út
úr erlendu skuldafeni, en eftir að
þóttafullt andlit breska forsætisráð-
herrans, Mr. Gordon Brown, birtist
eins og vofa við sjóndeildarhringinn,
steytti fleyið fljótlega á borgar-Ice-
(save)-jaka.
Þegar lögin voru samþykkt, í ein-
um grænum mótatkvæðalaust, virðist
sem þingmenn allir hafi verið með
hugann við eigin innistæðureikninga.
Þessi vanhugsaði gjörningur kall-
aði yfir þjóðina bresk hryðjuverkalög
sem hinn drambsama breska vand-
lætingarsegg brast kjark til að beita
gegn útibúi bandaríska risabankans
Lehman Brothers við fall hans
skömmu áður. Neyðarlögin fólu í sér
að íslenskir innlánseigendur yrðu
með allt sitt á þurru en innlánseig-
endur útibúa á erlendri grundu
skyldu að mestu éta það sem úti frysi.
Að mati Breta og Brussel var þetta
brot á reglum EES sem Ísland hafði
undirgengist. „Þökk“ sé Jóni nokkr-
um Baldvin!
Ríkisstjórn og Alþingi, ásamt
Kastljóss-yfirlýsingaglöðum seðla-
bankastjóra sem gaf taktinn, gáfu hér
með krataforingjanum breska, í löð-
urmannlegri viðleitni hans til að
hysja upp um sig buxurnar gagnvart
eigin kjósendum, átyllu til að grípa til
nefndra hryðjuverkalaga, sem kné-
settu þar með Kaupþing að bragði.
Þessi framvinda eyðilagði í einu vet-
fangi orðspor Íslands erlendis, geir-
negldi fyrir erlendan
lánamarkað og of-
urfelldi íslensku krón-
una.
Hinir svokölluðu Ice-
Save-samningar, sem
verðskulda nafnið
„tungukoss dauðans“ og
sem stjórnvöld ætluðu
að kokgleypa og berja í
gegnum þingið, þó þeir
fælu í sér efnahagslegt
fullveldisafsal, minna á
hina illræmdu Versala-
samninga sem þröngvað
var upp á Þjóðverja eftir fyrri heims-
styrjöld og kostuðu nýja heimsstyrj-
öld.
Með setningu og útfærslu neyð-
arlaganna var þegnum þessa lands
mismunað herfilega. Ég endurtek:
Þegnum þessa lands!
Vitaskuld gufuðu allar innistæður
upp eins og dögg fyrir sólu við fall
bankanna, en með setningu neyð-
arlaganna fengu innistæðueigendur
allt tryggt í topp sem ella hefðu ekki
fengið krónu umfram 3 milljónir úr
tryggingasjóðnum. Og allir þeir sem
voru búnir að umbreyta krónuinn-
istæðum sínum í erlendan gjaldeyri í
tæka tíð fengu glæstan happdrætt-
isvinning við ofurfall krónunnar, enda
líka ríkistryggðir í topp með hinum
nýju lögum.
Flumbrugjörningar stjórnvalda til
að bregðast við mestu efnahags-
hamförum heimsins á síðari tímum
(sennilega svarandi til tveggja stafa
tölu á Richterkvarða) opinberast á
heimavelli í því að byrðunum hefur
verið varpað á illa setta skuldara á
meðan ríkari hluti þjóðarinnar er
með sitt á þurru í krafti neyðarlag-
anna.
Stjórnvöld hafa ekki látið hér við
sitja heldur keypt ónýta pappíra pen-
ingamarkaðssjóða (líklega þriggja
stafa tala í milljörðum).
Velta á við hverjum steini segja
talsmenn ríkisstjórnarinnar og af-
létta bankaleynd að mestu. Með leyfi
að spyrja, má vænta þess að hinir
löngu, dýru og sívaxandi rannsókn-
ararmar Evu Joly (sem haldið er uppi
af skattgreiðendum) nái inn á inni-
stæðureikninga allra þeirra sem um
þessi neyðarlög véluðu? Hverjir
græddu mest á lögunum?
Hvaðan eiga svo þessar svimandi
upphæðir, hundruð ef ekki þúsund
milljarða, að koma til að standa undir
áfyllingunni á hálftóma reikninga
innistæðueigenda? Jú, (rétt til getið!)
að stórum hluta frá skattgreiðendum.
Þeir sem skulda, hvort sem það eru
verðtryggð lán eða gjaldeyrislán,
sitja ekki bara uppi með tröllaukna
hækkun skulda, heldur er þeim gert í
formi aukinnar skattbyrði að borga
að stórum hluta útlagðan kostnað rík-
issjóðs til innistæðueigenda og eig-
enda peningamarkaðsbréfa. Tillögur
hafa komið fram á Alþingi um að skil-
greina aðstoð við skuldara sem fé-
lagslega aðstoð. Ef slíkt yrði gert þá
hlýtur sú klásúla í neyðarlögunum
sem kveður á um 100% tryggingu
innistæðueigenda að rata beint í
heimsmetabók Guinness yfir fé-
lagslega aðstoð.
Það er svo kapítuli út af fyrir sig að
eftir „Hrunið“ er litið á tómhenta
gjaldþrota hluthafa nánast sem
holdsveika, enda ekki einu sinni rætt
um aðstoð við þá þó svo að stjórnvöld
hafi hvatt allan almenning á sínum
tíma til að kaupa hlutabréf í bönkum
og hvaðeina og veitt skattaafslátt út á
slíka „dyggð“.
Sitjandi ríkisstjórn er uppfull af
fagurgala um að mismuna ekki þegn-
unum við að standa undir byrðunum.
Allir verði að standa saman, heitir
það. Þetta virðast algjörlega inni-
stæðulausir þrasar.
Hver kanínan rekur aðra sem rík-
isstjórnin dregur upp úr hatti sínum í
sjónhverfingaleiknum „að jafna byrð-
arnar“. Á móti nýboðuðum lækk-
unum höfuðstóla íbúðalána koma
stórfelldar vaxtahækkanir og allt í
þeim dúr.
Tungukoss dauðans
Eftir Daníel
Sigurðsson » ... eftir að þóttafullt
andlit breska for-
sætisráðherrans birtist
eins og vofa við sjón-
deildarhringinn, steytti
fleyið fljótlega á borgar-
Ice-(save)-jaka.
Daníel
Sigurðsson
Höfundur er sjálfstætt starfandi
véltæknifræðingur.
MORGUNBLAÐIÐ birtir alla út-
gáfudaga aðsendar umræðugreinar
frá lesendum. Blaðið áskilur sér rétt
til að hafna greinum, stytta texta í
samráði við höfunda og ákveða hvort
grein birtist í umræðunni, í bréfum
til blaðsins eða á vefnum mbl.is.
Blaðið birtir ekki greinar, sem eru
skrifaðar fyrst og fremst til að
kynna starfsemi einstakra stofnana,
fyrirtækja eða samtaka eða til að
kynna viðburði, svo sem fundi og
ráðstefnur.
Innsendikerfið
Þeir sem þurfa að senda Morg-
unblaðinu greinar eru vinsamlega
beðnir að nota innsendikerfi blaðs-
ins. Formið er undir liðnum „Senda
inn efni“ ofarlega á forsíðu mbl.is.
Einnig er hægt að slá inn slóðina
www.mbl.is/sendagrein
Móttaka að-
sendra greina
SÚ VAR tíðin að
Haraldur hárfagri of-
bauð mönnum með
sköttum að sagt var.
Fóru þá margir til Ís-
lands í skattaskjólið
þar. Þótt enn sé reynt
að telja okkur hér í átt-
hagafjötrunum trú um
að við séum enn með
lægri skatta en frænd-
ur vorir þá blöskrar
mér rangfærslurnar.
Ég fór fyrst til Noregs fyrir tæpum
50 árum og taldist mér til að laun hér
væru þrem sinnum hærri en þar. Í
dag hefur þetta snúist við og er furðu-
legt þar sem munurinn á þjóð-
artekjum á mann er bara 20%. En
skattarnir? Fróðlegt er að bera þetta
lauslega saman í dag. Þá kemur
greinilega í ljós að Haraldur skatta-
kóngur hinn hárfagri virðist heldur
betur afturgenginn á landi hér.
Ég ber saman sömu tekjur í báðum
löndum í íslenskum krónum (reikna
22 ISK í einni norskri) og ber saman
tvo einhleypinga í báðum löndunum
árið 2009:
Noregur Ísland
Atvinnutekjur 1.933.580 1.933.580
Líteyrissjóðstekj. 3.302.048 3.302.048
Laun alls 5.235.625 5.235.625
Þetta kunna að virðast há laun hér
á landi, en norsku launin gefa há-
marks frádrátt, sem er reiknaður
36% af atvinnutekjum
og 26% af lífeyri eftir
ákveðnum reglum.
Frádráttur því 1.547.700
0
Persónufrádrátur 897.600
506.450
Lífeyrisgreiðslur 249.876
77.342
(4%)
En Norðmenn eiga
kost á meiri afslætti en
hér er tekinn með. Hins
vegar þurfa þeir að
greiða 7,8% heildar-
atvinnutekna í Lífeyrissjóð lands-
manna og 3% í sama sjóð af heildarlíf-
eyri, en þetta gerir samtals 249.876
og en hér er lágmark 4% og frádrátt-
arbært. Ekki eru lífeyrisgreiðslur í
Noregi frádráttarbærar.
Skattaprósenta 28% 37,02%
Skattar 781.209 1.403.146
(úr töflu) (að frádr.
persafsl.)
Hér eru skattarnir mun hærri (80%!)
Enginn hátekjuskattur er á svona
lágum tekjum í Noregi en hann er
annars fyrst 9% og hækkar í 12%
með tekjum..
Séu nú skatta- og lifeyrisútgjöld
einstaklinganna lögð saman fæst:
1.031.085 1.480.486
(19,7% tekna) (28,2% tekna)
Ráðstöfunartekjur:
4.207.279 3.755.137
Það er því tekið frá þeim íslenska
um 44% meira en af niðjum Haraldar
hárfagra. En ráðamenn okkar reyna
að telja okkur trú um að þetta sé bæði
best og lægst hér þrátt fyrir allt.
Þetta minnir óneitanlega á áróðurs-
aðferð Hitlers sáluga: Endurtaka
bara lygina svo oft að henni verði trú-
að! Bæði er lífeyriskerfi Norðmanna
betra en hér (enda borga þeir meira í
það en við í okkar) og skattar þar
miklu lægri þótt maður tali ekki um
tímakaupið. Almannatryggingar
frænda vorra eru miðaðar við að
greiða 60-70% síðustu launa eftir 40
ár, en hér er það smám saman að
leggja upp laupana. Þá eru þar í landi
líka lífeyrissjóðir fyrirtækja og þarf
ekki nema 30 ár til að ná því sem þarf
til að fara á 100% ellilífeyrislaun og
stundum án þess að þurfa að greiða í
þá, því atvinnurekandinn gerir það.
Lífeyrisjóðir stéttarfélaga hér á landi
voru nú víst einu sinni hugsaðir á
sama hátt til að bæta upp almanna-
tryggingarnar.
Besta lífeyris- og skattakerfi
Norðurlandanna eða hvað?
Eftir Pálma
Stefánsson » Samanburður á
sköttum einstak-
lings hér og í Noregi
með sömu árstekjur í
desember 2009 sem sýn-
ir að skattbyrðin er
meira en tvöfalt hærri
hér.
Pálmi Stefánsson
Höfundur er efnaverkfræðingur