SunnudagsMogginn - 17.01.2010, Blaðsíða 52

52 17. janúar 2010
F
urðulegt var að sjá ljósmyndina í
Morgunblaðinu þar sem Grön-
dalshús sveiflast í böndum yfir
Vesturgötu. Voru þetta ekki
mistök? Var það ekki örugglega stein-
kumbaldinn á milli Gröndalshúss og
Vesturgötu sem átti að víkja? Til að opna
síðdegissólinni leið að glugganum þar sem
Benedikt Gröndal sat fyrir innan, hvít-
hærður með hvítt yfirskegg, skrifaði og
teiknaði myndir af krossfiskum og fugl-
um. Og til að opna gestum leið að safninu
sem ætti að opna um Gröndal í húsinu þar
sem hann bjó, hugsaði, skrifaði og orti, og
tók á móti merkum gestum.
En kannski voru engin mistök gerð. Í
myndatextanum segir að með stálbitum,
sem Gröndalshús hvílir á þar sem það
svífur um, sé það 33 tonn af þyngd. 33
tonn af óvenjulegu húsi – en hver er vikt
sögunnar?
Í þessu húsi við Vesturgötu skrifaði
Benedikt Gröndal sum sín merkustu verk.
Til dæmis „Dægradvöl“ og greinina
„Reykjavík um aldamótin 1900“. Þar lýsir
hann á ógleymanlegan hátt bæj-
arbragnum og umhverfinu.
Í „Dægradvöl“ rekur Gröndal hvernig
það kom til að hann keypti þetta hús, nr.
16 við Vesturgötu, hinn 11. júní árið 1888.
Hafði húsið þá staðið í eyði í þrjá eða fjóra
mánuði „og var óálitlegt að utan, en ann-
ars vel byggt, og ekki nema 5 ára gamalt...
nokkuð margar rúður voru brotnar, lík-
lega af götustrákum, þar sem enginn
hafði verið til að gæta hússins svo langan
tíma. Varð það þá úr, að ég keypti húsið
fyrir 2500 kr., en virðingin var 4670
krónur. Engin lóð fylgdi húsinu nema
gangstígur fyrir framan það, stétt við
vesturgaflinn og lítill blettur við aust-
urgaflinn.“
Gröndal gekk í að „dubba húsið upp,
mála það utan, gera nýtt herbergi í því,
þar sem áður hafði verið smiðja o.s.frv.
Voru menn þá hissa, hvað húsið varð allt
álitlegra, og vildu sumir þá kaupa það...
Hef ég síðan búið í þessu húsi.“
Voru menn ekkert hissa núna, að sjá
hvað húsið var álitlegt þar sem það sveif
yfir Vesturgötu, öll þessi 33 tonn og sag-
an?
Velunnarar sögu Gröndals, og húss
hans þar með, hafa á síðustu árum ítrekað
vakið máls á því að þarna mætti gera for-
vitnilegt safn. Kveikt hefur verið á kyndl-
um við Vesturgötuna og lesið upp úr
verkum skáldsins við húsvegginn. Mynd-
listarmaður sýndi eftirlíkingu hússins á
Feneyjatvíæringnum. Rætt var um mögu-
leikana. Það var til lítils. Rétt eins og gert
var við gömul hús á meintum nýliðnum
góðæristímum, þá sveif Gröndalshús
nefnilega vestur í Örfirisey, þar sem Þór-
bergur stundaði sjóböð fyrrum. Hvert
þessi 33 tonn fara þaðan? Þeirri spurningu
er ósvarað.
33 tonn
af húsi
og sögu
Orðanna
hljóðan
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Á
hugavert uppgjör við bók-
menntasögu 20. aldar er að
finna í skemmtilegri bók sem
ber hið einfalda heiti Books,
og Cassell í Bretlandi gefur út. Þar leggja
30 alþjóðlegir bókmenntagagnrýnendur,
háskólamenn, verðlaunahöfundar, skáld
og sérfræðingar hönd á plóginn og velja
merkustu bækur, höfunda og skáld-
sagnapersónur 20. aldar.
Það hlýtur að gleðja íslenska bók-
menntamenn að Halldór Laxness er tal-
inn meðal merkustu rithöfunda ald-
arinnar og sagt er að persónur hans kalli
á samúð lesenda um leið og kaldhæðn-
isleg fyndni einkenni þær.
Merkar dægurhetjur
Góður hluti bókarinnar fjallar um það
sem álitsgjöfum þykir vera áhrifamestu
skáldsagnapersónur 20. aldar. Þar vekur
hið ósnobbaða viðhorf álitsgjafanna
nokkra athygli því þeir viðurkenna hik-
laust áhrifamátt svokallaðra afþreying-
arbókmennta á menningu og hug-
myndafræði 20. aldar. Þannig ratar
Drakúla á listann, enda hefur hann ein-
stakt lag á að rísa upp og minna á sig.
Mannætan Hannibal Lecter fær líka um
sig sérstakan kafla. Þarna er einnig Sher-
lock Holmes, sem hefur fyrir löngu öðl-
ast sjálfstætt líf, og enn berast til hans
bréf stíluð á heimilisfang hans, 221B Ba-
ker Street í London, þar sem bréfritarar
óska eftir aðstoð hans við að leysa hin
ýmsu mál. Hercule Poirot fær einnig
nafn sitt letrað í þessa bók enda komst
andlátsfrétt hans á forsíðu New York
Times. Það mun vera í eina skiptið sem
dagblað hefur birt forsíðufrétt um andlát
sögupersónu. Önnur sögupersóna
Agöthu Christie, Miss Marple, kemst
einnig í bókina og sömuleiðis hinn góð-
kunni Rebus sem Ian Rankin hefur gert
ódauðlegan. Og James Bond, frægasti
spæjari heims, er vitanlega á sínum stað.
Scarlett O’Hara, kvenhetjan úr Á
hverfanda hveli, er ógleymanleg og
Bridget Jones er næstum jafn fræg. Þær
eru þarna báðar og svo vitaskuld hinn
óviðjafnanlegi Jeeves, sköpunarverk
P.G. Wodehouse.
Fyrsta ofurhetjan
Persónur barnabóka eru fjölmargar tald-
ar meðal lykilpersóna bókmenntasög-
unnar. Þar ber að nefna Pétur Pan, sem
neitar að verða fullorðinn. Svo skiptir
engu þótt einhverjir hæðist að bjartsýni
Pollýönnu, hún er af álitsgjöfunum talin
meðal áhrifamestu persóna bókmennta-
sögunnar. Og það á sömuleiðis við um
Mary Poppins. Lína langsokkur, sem gat
séð um sig sjálf, fær þá umsögn í bókinni
að hún sé sönn femínistahetja og kemst
auðveldlega á lista yfir áhrifamiklar
skáldsagnapersónur. Harry Potter
gleymist vitanlega ekki.
Ekki má svo heldur gleyma Tarzan
sem var kannski fyrsta ofurhetja 20. ald-
arinnar. Bærinn Tarzana í Kaliforníu
heitir eftir honum og er einn af örfáum
bæjum í heiminum sem kenndur er við
skáldsagnapersónu. Zorro, verndari
hinna fátæku, kemst sömuleiðis á
listann.
Táningur og góðmenni
Fjölmargar sögupersónur svokallaðra
fagurbókmennta fá umfjöllun í bókinni.
Þar má nefna Jósef K úr Réttarhöldunum
eftir Kafka, Lennie úr Mýs og menn eftir
Steinbeck og Briony Tallis úr hinni stór-
kostlegu skáldsögu Ians McEwans, Frið-
þægingu.
Ekki er hægt að taka saman bók eins
og þessa án þess að nefna frægasta táning
bókmenntasögunnar, Holden Caulfield
úr Bjargvættinum í grasinu. Þar er líka
eitt mesta góðmennið sem ratað hefur í
skáldsögu, Atticus Finch úr To Kill a
Mockingbird eftir Harper Lee, en sið-
ferðisstyrkur lögfræðingsins hættir aldr-
ei að vekja aðdáun þeirra sem lesa bók-
ina. Hin alræmda Lolita fær sína
umfjöllun en hún var sköpunarverk Vla-
dimirs Nabokovs og þótti svo siðlaus að
íbúar bæjarins Lolita í Texas íhuguðu að
breyta nafni bæjarins eftir útkomu bók-
arinnar.
Nathan Zuckerman, persónan sem
Philip Roth hefur notað margoft í skáld-
sögum sínum, er nefndur til sögu og Co-
leman Silk út The Human Stain eftir
sama höfund kemst einnig á blað.
Ótal fleiri persónur koma við sögu í
stórskemmtilegri bók en við lestur
hennar rifjast upp orð Oscars Wilde sem
sagði að eftir lestur góðra skáldsagna
fyndist manni að eina raunverulega
fólkið væri það sem hefði aldrei verið til.
Tarzan í góðum félagsskap Talinns vinar sína. Hann var fyrsta ofurhetja 20. aldar.
Skáldsagnapersónur 20. aldar
Alþjóðlegir bókamenn
hafa valið merkustu
skáldsagnapersónur
20. aldar. Þar er komið
víða við og persónu-
galleríið er sannarlega
litríkt. Allir ættu þar að
finna æskuhetjur sínar.
Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrun@mbl.is
Bækur