SunnudagsMogginn - 17.01.2010, Blaðsíða 31

17. janúar 2010 31
F
all þeirrar kynslóðar, sem þú tilheyrðir, var slíkt sem við þekkjum, vegna þess að
menn létu hollustu of lengi standa í vegi fyrir því hugmyndalega uppgjöri sem
kall tímans krafðist,“ skrifaði Kjartan Ólafsson í grein sem birtist í Þjóðviljanum
1984 í tilefni af sextugsafmæli Inga R. Helgasonar, fyrrverandi framkvæmdastjóra
Sósíalistaflokksins.
„Þegar brýn þörf kallaði á djúptæka, vægðarlausa endurskoðun og nýtt brautryðj-
endastarf, þá dvöldum við of lengi sem sporgöngumenn og urðum kynslóð án skýrrar póli-
tískrar sjálfsmyndar, sögulega séð.“
Kjartan var framkvæmdastjóri Sósíalistaflokksins, varaformaður Alþýðubandalagsins og í
tvígang ritstjóri Þjóðviljans. Nú um áramótin var veittur aðgangur á Þjóðskjalasafni Íslands
að ljósritum að skjölum, sem Kjartan sótti til Berlínar um samskipti Íslendinga við Austur-
Þýskaland. Í þessum skjölum kemur ef til vill fátt fram, sem sagnfræðingar hafa ekki þegar
flett hulunni af, en þau eru hluti af bakgrunni þeirra orða, sem höfð eru eftir Kjartani hér í
upphafi, og opna glugga inn í horfinn tíma. Skjölin eru skoðuð í Sunndagsmogganum í dag.
Einn af forystumönnum verkalýðshreyfingarinnar líkti afleiðingum bankahrunsins við
móðuharðindin, eins og frægt er orðið. Þegar lesin er lýsing á móðuharðindunum í kjölfar
Skaftárelda, í nýútkominni bók um þorrann, blasir auðvitað við hversu fjarstæðukennt það
er:
„Saman fóru eldar og ísar, samfelld ótíð, kuldi og úrkoma fram á haust 1785. Fátækt var
mikil og almenn og íslensk yfirvöld voru skeytingarlaus gagnvart örlögum fátæklinga.
Verðfall varð á íslenskum útflutningsvörum, verslunarfyrirkomulagið var slæmt. Vandræð-
in jukust svo enn frekar er miklir jarðskjálftar gengu yfir Suðurland í ágúst 1784 og 1793.
Seint á árinu 1785 barst svo bólusótt til landsins sem herjaði á landsmenn næsta ár. Talið er
að um 1.500 manns hafi dáið af völdum hennar.“
Íslendingar hafa þraukað fyrr.
Og taktvísinni hefur ekki alltaf verið fyrir að fara í íslensku samfélagi, eins og sést á fyrstu
matreiðslubókinni sem kom út á Íslandi, en það var árið 1800, skömmu eftir mesta harð-
indaskeið í sögu þjóðarinnar, og nefndist það „Einfalt matreiðsluvasakver fyrir heldri
manna húsfreyjur“.
Ragnhildur Gísladóttir og Steinunn Þorvaldsdóttir, sem skrifa bókina um þorrann, Vel-
kominn þorri, og rætt er við í Sunnudagsmogganum, rifja upp útgáfu matreiðslubókar-
innar, sem sögð var eftir Mörtu Maríu Stephensen, en er talin að einhverju leyti eftir mág
hennar, Magnús Stephensen.
„Í þessu bágborna ástandi skrifaði Magnús matreiðslubók, þar sem ekkert er til sparað,
réttirnir eru með jurtum og saffran, dýrasta kryddi veraldar, rjóma og rúsínum,“ segir
Steinunn. „En gerður var greinarmunur á heldra fólki og undirfólki, sem gat valið sér slétta
og óvandaða kjötsúpu, auðvitað með lakara hráefni.“
Í bókinni um þorrann kemur fram að Halldór S. Gröndal, veitingamaður á Naustinu, hafði
frumkvæði að því að bjóða upp á þorramat um miðja síðustu öld. Og þar með varð til
skemmtileg hefð í íslenskri menningu. Forvitnilegt verður að sjá hvort Ragnhildi og Stein-
unni tekst ætlunarverk sitt, að færa þorrann inn á íslensk heimili, ekki aðeins matinn, held-
ur einnig skreytingar, tísku og söng.
Gluggi inn í horfinn tíma
„Ég og Didda erum kannski ekkert
mjög holdmiklar.“
Álfrún Örnólfsdóttir leikkona sem sat fyrir í þýska
tímaritinu Brigitte ásamt skáldkonunni Diddu. Rit-
ið hefur verið gagnrýnt fyrir að velja ekki nægilega
„venjulegar“ konur.
„Fólk fer sér oft of geyst eftir ára-
mótin, það er ekkert launungarmál.“
Björn Leifsson, eigandi World Class, en blása
þurfti lífi í mann sem fékk hjartaáfall í ræktinni.
Allt fór vel að lokum.
„Við reynum að haga
okkur ekki eins og gelgjur á
sterum en það er einhvern
veginn þannig að þegar við
komum saman og töl-
um um Eurovision
þá verðum við
eitthvað yf-
irspenntar.“
Ragnhildur Steinunn
Jónsdóttir sem
stjórnar Söngva-
keppni Sjónvarps-
ins ásamt Evu
Maríu Jónsdóttur.
„Hollendingar sjá Icesave-málið
eingöngu út frá því sjónarmiði að
þeir vilja peningana sína aftur.“
Jan Gerritsen, blaðamaður hjá NRC Handelsblad.
„Það var rosaleg gleði í klefanum
eftir leikinn en við vorum svo þreytt-
ir að fögnuðurinn stóð stutt yfir.“
Gylfi Þór Sigurðsson, leikmaður Reading í ensku
knattspyrnunni, eftir frækilegan sigur á Liverpool
á Anfield.
„Svo lít ég auðvitað miklu betur út
eftir allar þessar æfingar.“
Hilmir Snær Guðnason en lýsið rann af honum við
æfingar á Faust í Borgarleikhúsinu.
„Þið fáið
ekki minn
stuðning
jafnvel þó að
ég heilsi ykkur
úti á götu.“
Sjónvarpsmað-
urinn
Sölvi Tryggvason er orðinn
þreyttur á ágangi frambjóðenda í
sveitarstjórnarkosningum.
Ummæli vikunnar
sér stað. Utanríkisráðherra, sem að eigin sögn hef-
ur tekið sér stutt frí sem burðardýr forsetans, hafði
haft eftir starfsbræðrum í Hollandi og Bretlandi að
synjun forseta myndi engin áhrif hafa hjá Alþjóða-
gjaldeyrissjóðnum. Nú er annað komið á daginn.
Sigmundur Davíð hefur upplýst eftir samtöl við
systurflokksformann sinn að forsætisráðherra
Finnlands virðist aldrei hafa fengið nein rök hjá
Jóhönnu Sigurðardóttur sem snertu málstað Ís-
lands. Stjórnarandstaðan verður að krefjast skýr-
inga og koma þeim á framfæri við þjóðina.
Fræðimenn hafa étið kenninguna um „mál-
skotsréttinn“ eftir forsetanum. Slíkur réttur er
ekki til. Ef svo væri að um stjórnarskrárvarinn rétt
væri að ræða sem fengi líf með synjun forseta hefði
þingið árið 2004 ekki átt annan kost en að fram-
fylgja honum. Nú eru einnig uppi hugmyndir um
að komast hjá kosningum og sömu fræðimenn sem
tala um stjórnarskrárvarinn málskotsrétt telja
þann kost jafnvel æskilegan. Þessir fræðimenn
ættu þá að hætta að japla á málskotsréttarkenn-
ingunni. Það gildir nefnilega sama reglan um hana
og kökuna. Þú getur ekki bæði átt hana og étið
hana. Ef þetta er málskotsréttur er skylt að viðhafa
þjóðaratkvæðagreiðslu, hvað sem hver vill. Ef
málið er hins vega svo vaxið eins og áður var talið,
að þingið geti leitað til þjóðarinnar til að hrinda
synjun forsetans á lögum þess, getur þingið einnig
stöðvað þann feril með því að nema lögin úr gildi.
Næsta skref
Þessu bréfi skal lokið með því að halda því fram að
efna eigi til þjóðaratkvæðagreiðslunnar. Þar eigi að
fella ólánslögin. Að þeim felldum standa eftir lög
sem samþykktu ríkisábyrgð með því skilyrði að
Bretar og Hollendingar höfnuðu ekki tilteknum
fyrirvörum. Þessum fyrirvörum var hafnað. Með
því að synja ólánslögunum frá lokadögum síðasta
árs eru því hvor tveggja lögin í raun úr gildi fallin.
Kröfugerðarþjóðirnar geta ekki samþykkt hina
gömlu fyrirvara. Viðbótarsamningarnir fólu í sér
höfnun á þeim. Þegar þetta hefur gerst er hægt að
setja niður þverpólitíska samninganefnd. Fyrr
ekki. Það væri óráð.