SunnudagsMogginn - 17.01.2010, Blaðsíða 18

18 17. janúar 2010
kvíða, og sest nú með okkur í fallegri risíbúðinni í
Vinaminni, í Mjóstræti.
„Viðhorf okkar til þorrans breyttust og fór úr því
að vera hí hí, súrsaðir hrútspungar, yfir í það að við
veltum fyrir okkur hvernig maturinn var gerður og
sækja uppskriftir, sem aldrei hafa verið birtar fyrr en
núna,“ segir Ragnhildur.
„Það eru til dæmis hvergi leiðbeiningar um það
hvernig maður hanterar punga,“ segir Steinunn.
„Það þótti svo dónalegt,“ skýtur Ragnhildur inn í.
„En við erum með ítarleg viðtöl um það við Jó-
hannes frá Múlakaffi og konu sem tekur ekta punga
og sker í gleraugu,“ heldur Steinunn áfram. „Og við
birtum myndir af pungum frá nýju sjónarhorni.“
„Það er Björk Leifsdóttir sem súrsar punga,“ segir
Ragnhildur og bendir á mynd úr bókinni máli sínu til
stuðnings. „Þarna sérðu gleraugun, tvö eistun þarna.
Það var talað um pungsneiðar, sem eru ekkert annað
en eistu.“
Ragnhildur og Steinunn bera þjóðháttadeild Þjóð-
minjasafnsins vel söguna, en þar fundu þær marg-
víslegan fróðleik um þorrann.
„Þar rákumst við meðal annars á frásögn gamallar
konu, sem sagði ekkert varið í þessar eistnaklessur
sem boðið væri upp á núna og vildi almennilega
punga,“ segir Ragnhildur.
Og kveðjan sem einn viðmælenda í bókinni fær í
upphafi þorrans frá fjölskyldunni er alltaf sú sama:
„Ertu búin að bíta í pung?“
Hoppað í annarri skálminni
En víðar var leitað fanga, svo sem í Sögu daganna
eftir Árna Björnsson. „Þar er tíundaður sá siður hús-
bóndans, að morgni fyrsta dags þorra, að hoppa í
kringum húsið í annarri skálminni og helst ekki í
nærbuxum,“ segir Steinunn.
– Er það löglegt? verður blaðamanni á að spyrja.
„Við förum ekkert út í það – aðalatriðið er að vera
þjóðlegur!“ segir Steinunn. „Og jafnvel þótt nútíma-
maðurinn sé í tímaþröng, þá á hann ekkert að láta
Þ
etta hefur verið okkar hjartans mál heil-
lengi,“ segir Steinunn Þorvaldsdóttir sem
hefur ásamt söngkonunni Ragnhildi Gísla-
dóttir gefið út bók um þorrann.
En þetta er ekki bara bók, heldur hafa þær einnig
búið til margháttað skraut til að lífga upp á skamm-
degið, frumsamið þorralög og skapað nýjan lífsstíl,
að minnsta kosti einn mánuð á ári.
Skreytingar á þorranum
Steinunn starfar við almannatengslafyrirtækið Efli,
auk þess sem hún kennir líkamsrækt hjá Dansrækt
JSB, en hefur áður gefið út bækur undir dulnefninu
Eyvör Ástmann: Kúnstina að kyssa og Gildi nærklæð-
anna.
Með Eyvöru varð til ný fræðigrein, svonefnd nær-
fræði, og bókmenntagreinin nærbækur. Og víst er að
í meðförum þeirra Steinunnar og Ragnhildar færist
viss dulúð yfir þorrann, ástleitni og munúð býr und-
ir, en að sama skapi græskulaust gaman og holl rækt
við sagnaarfinn.
Þangað eru skreytingarnar á þorranum sóttar,
hannaðar af Ragnhildi og Steinunni, stundum í sam-
starfi við aðra, en þeim er ætlað að vera sambæri-
legur burðarás fyrir þorrann og trjágreinarnar fyrir
vorið og grenið fyrir jólin. Undirstaðan er harðfisk-
urinn sem rís eins og þurrkað blóm eða grein úr vas-
anum á eldhúsborðinu þennan eftirmiðdag í janúar,
skreyting sem lyktarinnar vegna er búin til úr snæri.
Og þegar nánar er að gáð sér blaðamaður sviða-
hausa í plasthúðaða strigadúknum á borðinu, en Jón
Örn Arnarsson, eigandi fyrirtækisins Margt og
merkilegt, útfærði mynstrið í þremur borðdúkum.
Og á trogi með kertum, sem eru rauðgul eins og róf-
ustappa, hafa þorraréttirnir verið mótaðir úr trölla-
leir og málaðir eftir því.
Þannig vilja þær færa þorrann aftur inn á íslensk
heimili. „Við höfum fengið tvær blómakonur okkur
til fulltingis, Ragnhildi Fjeldsted í Dansi á rósum og
Nönnu í Breiðholtsblómum, og þær ætla að selja fyrir
okkur bækur og skreytingar. En við erum líka með
föndurleiðbeiningar í bókinni, þannig að hver getur
sett sitt mark á þorrann,“ segir Steinunn.
Það var upp úr þorraföndrinu sem hugmyndin að
bókinni kviknaði hjá Ragnhildi og Steinunni. „Þá
fórum við að velta fyrir okkur hvernig matarmenn-
ingin skapaðist,“ segir Steinunn. „Mjöl og salt var af
skornum skammti og þess vegna beittu Íslendingar
súrsunaraðferðinni og brauðið var harðfiskurinn.
Eftir því sem við köfuðum dýpra áttuðum við okkur
betur á mikilvægi þess að Íslendingar ræktuðu og
bæru virðingu fyrir sínum sérkennum.“
Hí, hí, súrsaðir hrútspungar
Ragnhildur er búin að hella upp á ljúffengt te og
kaffi, veitingarnar þannig að blaðamaður fyllist val-
Ertu búin að
bíta í pung?
Velkominn þorri nefnist bók sem Ragnhildur Gísladóttir og Stein-
unn Þorvaldsdóttir hafa sent frá sér. Segja má að það sé óður til
þorrans, sem hefst með bóndadeginum 22. janúar, og er efnivið-
urinn fjölbreyttur, allt frá skreytingum til þorralaga.
Pétur Blöndal pebl@mbl.is
Unnið með snæri til að líkja eftir harðfiski. Þorraréttir unnir úr tröllaleir, svo sem slátur og pungar. Sviðakjammar prýða borðdúkinn á þorranum.
Allt um þorra