SunnudagsMogginn - 14.11.2010, Qupperneq 44

44 14. nóvember 2010
H
in vísindaskáldsögulega Metropolis, eftir
Þjóðverjann Fritz Lang (1890-1976), er eitt
umræddasta og eftirapaðasta stórvirki frá
tímum þöglu myndanna. Þetta margslungna
tímamótaverk sem breytti kvikmyndasögunni, hefur
orðið æ leyndardómsfyllra með hverju árinu sem líður.
Það stafar að hluta til af því að myndin hefur ekki verið
sýnd í þeirri lengd sem leikstjórinn ákvað allt frá frum-
sýningunni í Berlín árið 1927. Þýska kvikmyndaverið
UFA stytti þessa metnaðarfullu líkingafantasíu Langs
skömmu eftir að hún var sett í dreifingu og bandaríska
útgáfan (sem var dreift af Paramount), var stytt um
klukkustund til viðbótar, endurskrifuð á afgerandi hátt
og textaspjöldunum breytt frá frumgerð leikstjórans.
Alla tíð síðan hafa nýir filmubútar verið að koma fram í
dagsljósið og nýjar endurbættar útgáfur, þannig að
myndin hefur verið að „yngjast“ með árunum.
Árið 2008 fannst í Buenos Aires Museo del Cine, lítið
stytt og heillegt eintak og „ný“ Metropolis var sett sam-
an úr þessari gersemi og var prufukeyrð í vetur á kvik-
myndahátíðinni í Berlín. Þessi útgáfa „í fullri lengd“, er
25 mínútum lengri en síðasta endurreisn, sem er frá
2001, og mun standa New York-búum til boða næstu
vikurnar. Um helgina verður hún gefin út á DVD og
Blue-ray. Myndin er sýnd í hinu sögufræga og ald-
urhnigna Zigfield-kvikmyndahúsi, sem enn stendur
óbreytt í hjarta leikhúshverfisins á Manhattan og vand-
fundinn heppilegri staður til að hýsa verkið – opnað á
sama ári og upprunaleg útgáfa Langs var frumsýnd.
Nýjasta útgáfan var unnin af F.W. Murnau-stofn-
uninni í Þýskalandi og þykir ganga kraftaverki næst
hvað útlitið snertir, þó greina megi óhjákvæmilegar,
nettar skeytingar og annmarka á eintakinu. 16 mm
rammarnir eru mattari og upprunalegri en aðrir hlutar
myndarinnar og þeim sýnilegir sem séð hafa eldri út-
gáfur verksins. Ber flestum saman um að sjónræna upp-
lifunin sé til muna heilsteyptari og komi enn betur til
skila margbrotinni sögunni og undirstriki meginboð-
skapinn. Nýjasta útgáfan býður jafnframt upp á aukna
innsýn í sköpunarheim snillingsins.
Háleitur andi Metropolis er ekkert nýnæmi þeim sem
séð hafa eldri útgáfurnar og muna hvernig verksmiðjan
gleypir og losar sig við verkalýðinn og upphafningu
hinnar goðumlíku Maríu, vélmennisins og kyntáknsins,
sem er leikið af Weimar-stjörnunni Birgitte Helm.
Snilligáfa leikstjórans er sögð komast einstaklega vel
til skila í nokkrum nýjum atriðum. Yfirbragðið und-
arlega grimmt og tilfinningaþrungið og mun þessi útgáfa
meistaraverksins bæta umtalsvert við hástemmt dram-
að, en meðal atriðanna sem fundust eru snilldarlega
sviðsett átök og upphlaup.
Þó svo að Metropolis sé löngum talin með horn-
steinum vísindaskáldsögulegra kvikmynda þá hefur hún
alltaf verið annað og meira en kvíðaþrungin og íhugul
rannsókn á ómennskum afleiðingum tæknivæðing-
arinnar. Hin sérstaka og félagslega flækja sem ríkir í
hinni ímynduðu stórborg, helst í hendur við sál-
fræðilegan margbreytileika aðalpersónanna. Einkum
feðganna Johns og Freders, svo ekki sé minnst á Rotw-
ang, uppfinningamanninn hatursfulla.
Megináherslur Metropolis eru óbreyttar, jafnvel enn
beinskeyttari. Vandamálið, rætur Metropolis, er ekki
græðgi vélbúnaðar iðnaðarkerfisins, heldur hinn rudda-
legi ójöfnuður sem knýr hann áfram. Verkamennirnir
strita í myrkrinu undir yfirborðinu á meðan börn for-
réttindastéttarinnar ærslast yfir höfðum þeirra. Útlit
Metropolis er táknrænt og glæsilegt í öllum sínum ex-
pressjónisma, en það sem hún afhjúpar er jafn ógeðfellt
og raunsætt og árið 1927.
Metropolis er margslungið tímamótaverk sem breytti kvikmyndasögunni.
Endurbætt
og endurfædd
Metropolis
Meistaraverk Fritz Lang frá 1927 er nú loks sýni-
legt í grennd við upprunalega lengd – 83 árum
eftir frumsýninguna í Berlín 1927.
Sæbjörn Valdimarsson saebjorn@heimsnet.is
’
Ber flestum saman um að sjón-
ræna upplifunin sé til muna
heilsteyptari og komi enn betur
til skila margbrotinni sögunni og
undirstriki meginboðskapinn.
Stafræna tæknin hefur galopnað kvik-
myndahúsin til allra átta, með því að
nýta tilkomu hennar, netsins, gervi-
tunglasendinga og annarrar hátækni er
að hefjast bylting sem við sjáum ekki fyr-
ir endann á.
Það voru Sambíóin sem riðu á vaðið
þegar þeir hófu óperu- og leikhússýn-
ingar utan úr heimi á síðasta ári. Þeir
renndu blint í sjóinn en tilraunin tókst
með þeim ágætum að þær eru orðnar
fastur liður í starfseminni. Gestum
stendur til boða að kaupa afsláttarpassa á
sýningarnar eða á einstakar sýningar en
sætin eru númeruð líkt og tíðkaðist fram
eftir síðustu öld.
Með tilkomu digitalsins í kvikmynda-
húsum þá eru einnig að bætast við ým-
iskonar viðburðir og raunhæft að sýna
eina til tvær sýningar á efni sem myndi
annars ekki bera sig í sýningum í kvik-
myndahúsi vegna kostnaðar við filmupr-
intin. Bíóin gerðu m.a tilraun fyrir
skömmu að sýna gamla tónlistarmynd
með Rolling Stones og þá voru sýndir
tónleikar með Bon Jovi núna í vikunni.
Undirstaðan er og verður leikrit í The
National Theatre í London og óperu-
uppfærslur frá The Metropolitan óp-
erunni í New York. Þetta er mikilvæg og
athyglisverð viðbót við hinar hefð-
bundnu kvikmyndasýningar bíóanna og
hafa gestir tekið því fegins hendi að fá að
njóta þess sem er að gerast í frægustu
leikhúsum og óperuhúsum heimsborg-
anna. Næstu óperusýningar Sambíónna
verða sem hér segir:
Í kvöld (13.11.), verður sýnt frá Met-
ropolitan-óperunni, hin gamansama
Don Pasquale eftir Gaetano Donizetti, en
hún var fyrst flutt árið 1843 í Comédie-
Italienne í París. Anna Netrebko er mætt
aftur með frábæra túlkun á Norinu í
þessum fágaða gamanleik í bel canto-
fagursöngstílnum. Mótleikarar hennar
eru Matthew Polenzani, Mariusz Kwie-
cien og John Del Carlo í titilhlutverkinu.
Tónlistarstjóri er James Levine.
11. 12.: Don Carlos eftir Verdi.
Það er enginn annar en breski sviðs- og
kvikmyndaleikstjórinn Nicholas Hytner
(The Madness of King George, The Hi-
story Boys), sem stýrir þessari nýju upp-
færslu á Don Carlos. Hytner þreytir
frumraun sína fyrir Metropolitan með
þessari dýpstu, fallegustu og metn-
aðarfyllstu óperu Verdis. Roberto Alagna
fer fyrir leikhópnum en Ferruccio Furl-
anetto, Marina Poplavskaya, Anna
Smirnova og Simon Keenlyside fara
einnig með stór hlutverk. Yannick Nézet-
Séguin stjórnar hljómsveitinni eftir
glæsilega frammistöðu í Carmen.
8.01. 2011, er komið að La Fanciulla
del West, eftir Puccini.
Þessi ópera Puccinis úr villta vestrinu
var heimsfrumsýnd í Metropolitan árið
1910 og verður nú sett upp aftur í tilefni
aldarafmælisins. Bandaríska dívan Debo-
rah Voigt fer með hlutverk „stúlkunnar
frá gyllta vestrinu“ og hitt aðalhlutverkið
er í höndum Marcellos Giordani. Hljóm-
sveitarstjórinn er Nicola Luisotti.
Á meðal viðburða sem hafa verið sýnd-
ir í beinni útsendingu yfir gervihnött eru
tónleikar með söngvaranum Robbie
Williams, hljómsveitinni Metallica, að
ógleymdu kvöldi þar sem flutt voru verk
eftir meistara Ludwig van Beethoven.
Beinar útsendingar af fótboltaleikjum
og aðrir viðburðir úr íþróttaheiminum
eiga greiða leið inn á hvíta tjaldið, mögu-
leikarnir eru nánast ótæmandi.
saebjorn@heimsnet.is
Kvikmyndafréttir
Tækifærin skapast með tækninni
Anna Netrebko í essinu sínu. Jon Bon Jovi hress að vanda.
Kvikmyndir