SunnudagsMogginn - 21.08.2011, Blaðsíða 4

4 21. ágúst 2011
Þegar al-Qaeda lét til skarar skríða 11. september
2001 voru Bandaríkin eina heimsveldið, sterkefnuð
með algera yfirburði í herafla. Nú eru Bandaríkin
skuldum hlaðin. Næstum þrjú þúsund manns létust í
árásinni og tilfinning óöryggis greip um sig í Banda-
ríkjunum.
„Bin Laden vann einn stóran sigur,“ segir Julian
Zelizer, sérfræðingur í stjórnmálasögu við Princeton-
háskóla, í fréttaskýringu AFP. „Sem hryðjuverk, ein-
faldlega á forsendum glæpsins, tókst það. Milljón
göt í bandarísku þjóðaröryggi voru afhjúpuð, sálrænt
var þetta hrikalegt fyrir þjóðina og hrikalegt vegna
mannslífanna, sem glötuðust.“
David Rothkopf, sem er við Carnegie-stofnunina
um alþjóðlegar friðarrannsóknir, er meðal þeirra sem
telja að hin umsvifalausa yfirlýsing um stríð gegn
hryðjuverkum hafi haft afleiðingar, sem ollu Banda-
ríkjunum meira tjóni en árásirnar sjálfar.
„Skelfing, ofurviðbrögð … gildismati okkar stofn-
að í voða …,“ segir hann við AFP. „Það er markmið
hryðjuverka – gripið er til aðgerða í þeirri von að óvin-
urinn bregðist þannig við að það valdi honum meira
tjóni en hinn upphaflegi verknaður.“ Rothkopf er þó
ekki þeirrar hyggju að hnigni Bandaríkin sé það sök
bin Ladens. Aðrar ástæður liggi að baki, sem eigi sér
dýpri rætur, þar á meðal aukinn styrkur Kína, Brasilíu
og Indlands.
Skelfing, ofurviðbrögð, gildismati stefnt í voða
Myndir af bandarískum hermönnum að pynta íraska
fanga í Abu Ghraib ollu miklu uppnámi.
Reuters
Þ
egar hryðjuverkamenn láta til skarar
skríða er markmið þeirra að sýna fram á
veikleika andstæðinga sinna og kalla fram
ofurviðbrögð. Þegar útsendarar Osama
bin Laden gerðu árás á Bandaríkin 11. september
2001 tókst þeim ætlunarverk sitt svo sannarlega.
Bandaríkin brugðust hart við. Þau réðust inn í Afg-
anistan og Írak með ærnum tilkostnaði. Í fyrra náðu
Bandaríkjamenn bin Laden og skutu hann til bana.
Samtök hans, al-Kaída, eiga undir högg að sækja,
en það eiga Bandaríkjamenn líka og nú er spurt
hvort árásin muni leiða til að Bandaríkin missi
stöðu sína sem mesta stórveldi heims.
Í byrjun ágúst kom út bók eftir Ulrich Schäfer,
fréttastjóra blaðsins Süddeutsche Zeitung, sem
heitir Der Angriff – Wie der islamistische Terror
unseren Wohlstand sprengt (Árásin – hvernig
hryðjuverk íslamista hafa splundrað lífskjörum
okkar). Schäfer segir að með árásinni 11. september
hafi hafist ferli, sem átti stóran hluta í fjármála-
hruninu 2008. „[Hryðjuverkamennirnir] knúðu
iðnríkin til að lama efnahag sinn með bylgju örygg-
iskerfa og -eftirlits,“ skrifar hann í grein í Der Spie-
gel. „Þau leiddu Bandaríkin og allan hinn vestræna
heim út í fífldjarfa stefnu sem bar í sér fræ efna-
hags- og fjármálakreppunnar.“
Schäfer rekur í greininni þrjú orsakaferli, sem
hafi skipt sköpum um þróun alþjóðlegra efnahags-
mála og hrun fjármálamarkaða.
Fyrst nefnir hann ódýrt fjármagn og hvernig
dollurum og evrum hafi verið dælt út til að halda
hjólum efnahagslífsins gangandi eftir 11. sept-
ember. Seðlabankar um allan heim lækkuðu vexti
meira en gerst hafði í áratugi. Þetta kynti undir
húsnæðismarkaðnum og jók áhættusækni vog-
unarsjóða og fjárfestingarbanka. „Án tilræðanna 11.
september hefði svo mikið ódýrt fé aldrei staðið til
boða svo lengi, án hinna ódýru peninga hefðu
Bandaríkjamenn aldrei lifað á lánum af slíku
áhyggjuleysi,“ skrifar hann. „Og við hvert tilræði
eða tilraun til árásar í kjölfarið jókst óöryggið í al-
þjóðlegum viðskiptum – og þar með nauðsyn þess
að halda í þá stefnu að bjóða upp á ódýrt fé.“
Næst nefnir Schäfer hækkun olíuverðs. Allt frá
2002 þegar George W. Bush, þáverandi Bandaríkja-
forseti, hélt ræðuna um öxulveldi hins illa hefur ol-
íuverð hækkað jafnt og þétt. Að baki liggja hryðju-
verk, stríðin í Afganistan og Írak og óttinn við
frekari átök og uppnám í arabaheiminum.
„Hagfræðingar tala um hryðjuverkaálag, sem við
höfum þurft að borga upp frá því,“ skrifar hann.
„Þessi undirliggjandi hótun ýtti undir þá bylgju
spákaupmennsku sem fram til sumarsins 2008
knúði olíuverðið ofar en áður hafði þekkst. Þessi
verðhækkun – ekki bara bankakreppan – átti einn-
ig þátt í því að alþjóðahagkerfið hrundi haustið
2008.“
Schäfer segir að þriðja tengingin milli hryðju-
verka og fjármálakreppunnar sé hin hömlulausa
skuldasöfnun, sem stjórn Bandaríkjanna steypti sér
í eftir 11. september 2001. „Á fyrsta embættisári
George W. Bush náði stjórnin að vera með afgang á
fjárlögum, en eftir árásirnar á New York og Wash-
ington tók hún linnulaus lán til þess að borga fyrir
stríðið gegn hryðjuverkum: hernaðaríhlutunina í
Afganistan og Írak, hinar hörðu öryggisráðstafanir
heima fyrir og hina risavöxnu fjármálaáætlun, sem
Bandaríkin beittu til að verjast yfirvofandi sam-
drætti. Bush tvöfaldaði útgjöld til varnamála, hann
safnaði í valdatíð sinni jafnmiklum nýjum skuldum
og allir 42 forsetar Bandaríkjanna á undan honum
samanlagt. Í tíð Baracks Obama hafa skuldirnar
haldið áfram að þenjast út.“
Schäfer segir að vitaskuld hafi bin Laden ekki
getað séð allt þetta fyrir, en það sé ekki lykilatriðið
heldur að hann hafi ætlað að valda Bandaríkjunum
efnahagslegu tjóni og Vesturlönd muni gjalda dýru
verði.
Færa má rök að því að hryðjuverkin í Bandaríkjunum 11. september
2001 eigi sinn þátt í yfirstandandi efnahagshremmingum.
Reuters
Afleiðingar 11.
september
Kippti Osama bin Laden fótun-
um undan Bandaríkjunum?
Vikuspegill
Karl Blöndal kbl@mbl.is
Lehman Brothers þótti of stórt fjármálafyrirtæki til að
fara á hausinn, en þegar á hólminn var komið var fyr-
irtækið of stórt til að hægt væri að bjarga því.
Hægt er að meta áhrif Osam-
as bin Ladens og hryðjuverka-
samtakanna al-Qaeda með
ýmsum hætti. Víst er þó að
hugmynd bin Ladens um al-
þjóðlegt heilagt stríð varð ekki
að veruleika og uppreisnirnar
í arabaheiminum gefa til
kynna að múslímar hafni
margir hugmyndafræði hans. Osama bin Laden
Reuters
Hugmyndum
hafnað
Skólaferðir - Óvissuferðir - Starfsmannaferðir
Hvað langar ykkur að gera?
Hafðu samband og við sérsníðum
ferð fyrir þinn hóp.
Guðmundur Tyrfingsson ehf
gt@gtbus.is www.gtbus.is
S. 482-1210