Fréttablaðið - 15.10.2011, Qupperneq 18

18 15. október 2011 LAUGARDAGUR
Í nýlegri grein setur Þorvald-ur Gylfason fram rangfærslur
í minn garð. Þar er því haldið
fram að svokölluð rannsóknar-
nefnd Alþingis (RNA) hafi talið
að kanna þyrfti hvort ég, sem for-
stöðumaður Fjármálaeftirlitsins,
(ásamt ráðherrum og seðlabanka-
stjórum) hefði gerzt brotlegur við
lög með því að vanrækja skyldur
mínar. Þetta er rangt eins og þeir
vita sem lesið hafa skýrslu RNA.
Ekkert refsivert
Eitt af verkefnum RNA var að
„gera ráðstafanir til þess að hlut-
aðeigandi yfirvöld fjalli um mál
þar sem grunur vaknar við rann-
sókn nefndarinnar um refsiverða
háttsemi eða brot á starfsskyldum
og gera jafnframt grein fyrir þeim
málum í skýrslu til Alþingis“ (6. tl.
1. mgr. 1. gr. laga 142/2008).
Í skýrslu RNA er því hvergi
haldið fram að ég hafi sýnt af mér
refsiverða háttsemi eða ástæða sé
til þess að rannsaka slíkt. Í sam-
ræmi við það sendi RNA enga til-
kynningu til ríkissaksóknara, eins
og nefndin hefði annars átt að gera
(1. mgr. 14. gr. laga um nefndina).
Hin pólitíska „Þingmannanefnd
til að fjalla um skýrslu rannsókn-
arnefndar Alþingis“ gerði tilraun
til fá ákæruvaldið til að taka upp
slíkt mál gegn mér og fyrrum
bankastjórum Seðlabankans. Nið-
urstaða ríkissaksóknara var ein-
föld; ekkert tilefni var til saka-
málarannsóknar.
Engin brot á starfsskyldum
RNA bar að tilkynna sérstaklega
ef nefndin hefði talið að ég hefði
brotið starfsskyldur, skv. lögum
um opinbera starfsmenn eða
öðrum lögum sem giltu um störf
mín fyrir hrun. (2.mgr. 14. gr. og 6.
tl. 1. mgr. 1. gr. laga um nefndina).
Í skýrslu RNA er hvergi minnst á
slíka tilkynningu varðandi mig.
Sagði nefndin ekki „vanræksla“?
Einstaklingarnir þrír í RNA fundu
mér til foráttu að hafa ekki komið
á „nægilega traustu skipulagi á
daglega starfsemi stofnunarinnar“
þannig að mál gætu gengið hraðar
og árangursríkar fyrir sig. Þetta
var fellt undir nýja og afturvirka
skilgreiningu á hugtakinu „van-
ræksla“ samkvæmt lögum um
nefndina sjálfa. Niðurstaðan var
ekki rökstudd með neinum sam-
anburði við innlendar eða erlend-
ar stofnanir – enda óhagkvæmt
fyrir RNA.
Ég hef andmælt niðurstöðu þre-
menninganna og bent á uppbygg-
ingu Fjármálaeftirlitsins á þeim
þremur árum sem ég var forstjóri
fram að hruni. Jafnframt hefði
Fjármálaeftirlitið ekki getað fram-
kvæmt neyðarlögin á árangurs-
ríkan hátt ef skipulagið hefði ekki
verið traust.
Reynslan sýnir götótta niður-
stöðu þremenninganna. Í kafla
21.5.5. (um mig) í skýrslunni eru
tilgreind sérstaklega tvö dæmi um
mál sem hefðu átt að ganga hraðar
til álagningar viðurlaga. Nú, þrem-
ur árum eftir hrun, er öðru mál-
anna lokið án tilefnis til aðgerða og
hinu málinu hefur ekki lokið með
neinum aðgerðum stjórnvalda.
Þessu til viðbótar eru nú liðnir
um 1.100 dagar frá bankahruni og
sérstakar rannsóknir á afbrotum
í aðdraganda hrunsins hafa staðið
yfir í þrjú ár (frá miðjum október
2008). Ekki ein ákæra hefur verið
gefin út vegna starfsemi stóru
bankanna þriggja. Mál eru oftast
flóknari en álitsgjafar og eftir-á-
nefndir halda, auk þess sem óvönd-
uð frumrannsókn getur skaðað
málatilbúnað á öllum stigum.
Niðurlag
Í grein þessari hefur verið sýnt
fram á rangfærslur Þorvaldar
Gylfasonar. Þeir sem vilja stunda
málefnalega umræðu um banka-
hrunið ættu að kynna sér fleiri
en eina heimild og muna að sam-
kvæmt Hæstarétti er skýrsla RNA
ekki sönnunargagn (mál 561/2010).
Ef menn telja skýrslu RNA trúar-
rit ættu þeir a.m.k. að vitna rétt
til hennar.
Það er skoðunarefni, hvort það
standist mannréttindaákvæði um
réttláta málsmeðferð að pólitískt
skipaðar nefndir geti með aftur-
virkum skilgreiningum skaðað
mannorð einstaklinga án þess að
þeir njóti fullnægjandi réttar-
verndar. Þeim sem er umhugað
um mannréttindi og vilja rannsaka
gömul sakamál eða setja þjóðinni
nýja stjórnarskrá ættu kannski að
velta því fyrir sér.
Ísland er í heiðursæti á Bóka-messunni í Frankfurt. Það er
óhætt að segja að íslenska fram-
lagið hefur slegið rækilega í
gegn. Íslenski skálinn, sem er
mjög víðfeðmur, er rofinn af
stórum þverveggjum og upp á
þá er varpað lifandi myndum
af fólki sem situr og les. Þessi
aðferð er í senn hrífandi og
róandi. Kryddið við myndir af
lesandi fólki er gamlar hálf-
rökkvaðar íslenskar stofur með
fjölskylduljósmyndum uppi á
vegg, gömlum sófum þar sem
gestir sitja og horfa á lesturinn,
og bókaveggjum. Kirsuberið á
ísinn er hugmynd sem er full-
komlega andstæð lifandi les-
urum á veggskjáum. Það er fern-
ingslaga skáli þar sem íslenskt
landslag rennur með nýrri tækni
um útveggi, flæðir niður inn-
veggina og steypist eins og lif-
andi myndaflóð öfugu megin
við þyngdaraflið um skálaloftið.
Áhorfandinn þarf að gæta þess
að missa ekki jafnvægið því
upplifunin er eins og að fljúga
á sýndarþotu gegnum lands-
lag jökla, ólgu stórfljóta, brims
og mannlífs. Bókmenningin og
náttúruarfleifðin takast á og búa
til gerjun og skapandi kraft í
þeim sem horfir, og leiðir fram í
skilningarvit þeirra með göldr-
óttum hætti tvo frumkrafta sem
hafa gegnum aldirnar mótað
okkur sameiginlega: Tröllaukna
hamfaranáttúru og sköpun í
skriftum.
„Einstök og brilljant” hönnun
Í þýskum stórblöðum er skrifað
á forsíðum, að hugmyndin að
baki skálanum sé einstök og
brilljant. Ein forsíðan sló því
upp að hugmyndin sem íslenski
skálinn byggir á væri sú besta
sem nokkurt gestaland í heið-
urssæti hefði lagt fram. Önnur
sagði að hönnun skálans væri sú
einfaldasta og tærasta sem sést
hefði á bókamessunni í áratugi.
Sýningin er gríðarlegt framlag
til að kynna það jákvæðasta í
fari Íslands – með bókmenningu
sem dráttarklár. Það hefur tekist
með slíkum fádæmum að þessa
dagana er íslenska menningin á
öllum forsíðum, innblöðin full af
viðtölum við rithöfunda og lista-
menn, og vefmiðlar litaðir að
sama skapi.
Mörg hundruð viðtöl hafa
birst við rithöfunda og forsvars-
menn Sagenhaftes Islands, sem
þýða má sem frábæra sagna-
landið.
Tugir annarra listviðburða
sem dreifast um lengri tíma
og sáldrast um allt Þýska-
land tengjast líka þessari útrás
íslenskrar menningar. Umfjöll-
unin mun halda áfram lengi á
eftir. Þau sem hafa haldið kyndl-
inum lifandi eiga mikið hrós
skilið fyrir þrautseigjuna við að
halda heiðurssæti Íslands á lífi
gegnum bankahrunið.
Harðsnúið og samstætt lið
Stærðin á íslenska framlaginu
speglast best í þeirri staðreynd
að í tengslum við messuna eru
gefnar út yfir 200 þýðingar á
íslenskum bókum eða bókum
um Ísland. Utanríkisráðherra er
meðal verndara sýningarinnar,
óformlega að minnsta kosti, og
ég hef síðustu daga verið við-
staddur tugi atburða, sem renna
lipurt frá morgni til kvölds, þar
sem íslenskar bækur og höfund-
ar eru kynntir.
Allt gengur snurðulaust undir
vökulu auga Halldórs Guð-
mundssonar bókmenntafræð-
ings, sem er framkvæmdastjóri
Íslands á messunni. Hann hefur
með sér harðsnúið og samstætt
lið, miklu fámennara en fyrri
stórþjóðir sem nutu sama heið-
urssess og við á þessari messu,
en nýtur vissulega liðsauka úr
sendiráði okkar í Þýskalandi.
Ekki má heldur gleyma fram-
lagi þeirra sem bjuggu til holl-
vinabandalag um Ísland. Holl-
vinabandalagið og Halldór eiga
sérstakt lof skilið fyrir dæmafáa
hörku í peningaslætti úr einka-
geiranum hér í Þýskalandi.
Hann reiddi af höndum ríflega
130 milljónir ofan á framlag rík-
isstjórnarinnar. Þeir sem halda
að Ísland eigi ekki vini í Evrópu
þekkja ekki þel hinna þýsku.
Þeim þykir undurvænt um
Ísland, og gleðjast einlæglega
yfir velgengni okkar á bóka-
messunni, og ekki síður hinu, að
við urðum ekki hungurmorða á
myrkum miðöldum.
Stökkbretti inn á ný málsvæði
Þýska málsvæðið nær yfir
hundrað milljón manns. Þar eru
flestar bækur keyptar á haus
utan Íslands, og Þjóðverjar eru
menningar- og listaþjóð fram í
þýska fingurgóma. Akurinn sem
þarna er plægður fyrir Ísland
er því frjór fyrirfram. Þegar
áburður og önnur virkt í formi
íslenskra rithöfunda og bóka er
í hann borinn þá spretta grös.
Það er því engin furða að kaup á
íslenskum bókum í Þýskalandi
slá nú öll met. Og af því ég er nú
líka útflutningsráðherra gleður
það mig mjög að kaup á samn-
ingsréttum á efni sem teng-
ist íslensku bókunum rýkur út,
enda er helmingur alls slíks sem
selt er út úr Íslandi keyptur til
Þýskalands.
Þá er sagan ekki öll. Bóka-
messan í Frankfurt er líka
stökkbretti út í annan heim
handan Atlantsála. Ég var
þannig fenginn til að opna sér-
stakan hátíðafund með Amazon
Crossing, sprota af Amazon-
netforlaginu sem við þekkjum
öll. Þar tilkynnti fyrirtækið að
það hefði ákveðið tíu íslenskar
bækur til að þýða á ensku og
selja um öfluga farvegi netfor-
lagsins.
Ísland á eftir að njóta þessa
stórmerkilega framtaks um
áraraðir í formi meiri vildar
gagnvart íslenskum vörum,
landinu, þjóðinni, auk þess sem
bókamessan mun hrinda af
stað nýrri innrás þýskra túr-
ista til guðsvorslands. Þessum
bókmenntalega trumbuslætti
undir Íslandslagi verður svo
framhaldið með því að Reykja-
vík er nú orðin bókmenningar-
borg Unesco, og var kynnt hér í
morgun með pompi og prakt af
Jóni Gnarr og hans liði.
Fyrir hönd ríkisstjórnar
Íslands færir utanríkisráðu-
neytið þeim öllum þakkarkoss
sem hönd lögðu að verki, fólk-
inu sem nefnt er hér að ofan, og
öllum hinum líka. Slík Íslands-
veisla hefur aldrei fyrr verið
haldin. Svo var hún líka hressi-
lega styrkt af Evrópusamband-
inu án þess að nokkur nefndi
aðlögun. Bestu þakkir fyrir
góða menningarveislu.
Skrifað í Frankfurt 14. októ-
ber.
Niðurstaðan var ekki rökstudd með
neinum samanburði við innlendar eða
erlendar stofnanir – enda óhagkvæmt
fyrir RNA.
Ekki má heldur gleyma framlagi þeirra
sem bjuggu til hollvinabandalag um
Ísland. Hollvinabandalagið og Hall-
dór eiga sérstakt lof skilið fyrir dæmafáa hörku í
peningaslætti úr einkageiranum hér í Þýskalandi.
Einstök Íslandsveisla
í Frankfurt
Rangfærslur Þor-
valdar Gylfasonar
Rannsóknar-
nefnd Alþingis
Jónas Fr.
Jónsson
lögmaður
Menning
Össur
Skarphéðinsson
utanríkisráðherra