Fréttablaðið - 24.11.2011, Blaðsíða 30

30 24. nóvember 2011 FIMMTUDAGUR
Ég er alveg undrandi á þolin-mæði fólks. Skil ekki hvernig
allt fólkið með stökkbreyttar hús-
næðisskuldir sem það varla stend-
ur undir og þarf að borga af fram
á elliár heldur ró sinni. Það er bara
eins og það hafi allt verið sett á
deyfilyf.
Hvar er reiða unga fólkið, aflið
sem breytir samfélaginu? Það ætti
að rísa upp gegn óréttlætinu og
fara í greiðsluverkfall. Það er afar
ósanngjarnt að sá sem tekur lán
eigi einn að bera kostnaðinn þegar
allar forsendur samningsins sem
gerður var í upphafi gjörbreytast,
en lánveitandinn beri engan kostn-
að. Þannig er allavega ekki samið
við þá sem skulda milljarðana,
eins og dæmin sanna. Ég skil bara
ekki í að fólk láti bjóða sér þetta.
Kannski er það vegna þess að það á
sér engan málsvara í samfélaginu.
Verkalýðshreyfingin sem hefði átt
að standa með almenningi hefur
sagt sig í flokk með fjármagnseig-
endum, til að vernda lífeyrissjóðina
og vinstri stjórnin fylgir á eftir.
Hugsunarháttur frjálshyggjunn-
ar lifir enn; auðmagnið skal fá allt
og við hin ekkert. Hvað er hægt að
gera í þessu? Aldrei hefur sá sem
hefur auðinn gefið nokkuð eftir
handa hinum af frjálsum vilja eins
og sagan sýnir. Velferðarsamfélag-
ið var byggt upp af fólkinu í verka-
lýðsfélögunum sem háði harða
baráttu fyrir öllu sem við teljum
sjálfsagt í dag, t.d. mannsæmandi
launum, 40 stunda vinnuviku, sum-
arfríum, almannatryggingum og
lífeyrissjóðunum.
Ekkert af þessu fékkst gefins
heldur var sótt með samtakamætti
launafólks í hörðum slag og með
verkföllum. Það er hverjum manni
hollt að kynna sér sögu verkalýðs-
baráttunnar á síðustu öld. Þar má
sjá hvernig við öðluðumst þessi
réttindi. Þrotlaus barátta alþýðunn-
ar undir stjórn manna, sem gáfu
alla sína ævi, alla sína krafta til að
sækja okkur réttindi.
Í dag eigum við ekkert slíkt afl,
undir vinstri stjórn. Við verðum að
gera þetta sjálf! Þegar ekkert er
hlustað á sanngjarnar kröfur fólks
um leiðréttingu skulda á það að
beita eina vopninu sem hefur dugað
í baráttunni í gegnum tíðina, verk-
fallsvopninu. Fjármagnsleigjendur
eiga að taka saman höndum og fara
í greiðsluverkfall, hætta að borga
af lánunum og krefjast þess að fjár-
magnseigendur taki sinn skerf af
hækkunum húsnæðisskuldanna.
Samtakamátturinn er sterkt
afl og ef 1.000 skuldarar taka sig
saman og hver leggur í pottinn 30
milljóna fasteignaskuld er kominn
samningamáttur upp á 30 millj-
arða. Og ef 10.000 skuldarar taka
saman höndum er kominn samn-
ingamáttur uppá 300.000 milljarða!
Ætli bankarnir og stjórnvöld væru
þá til í að ræða málin í stað þess að
kyrkja einn og einn skuldara hægt
með stuttri snöru eins og nú tíðk-
ast?
Ef fjárvaldið vill ekki semja
getur verkfallið staðið lengi en
fólk hefur bara gott af því að taka
sér nokkra mánaða eða ára frí frá
afborgunum og lifa svolítið. Auð-
vitað rekur fjárvaldið upp rama-
kvein; „Ekki hægt! Ekki svigrúm!
Bankarnir fara á hausinn! Íbúðal-
ánasjóður fer á hausinn! Lífeyris-
sjóðirnir tapa miklu og það bitnar
á gamla fólkinu. Ólöglegt! Bannað
að semja saman!“ Halló (eins og
barnabörnin mín segja) það var
hægt að fjármagna allar banka-
innistæður þeirra sem áttu peninga
í hruninu og bara spurning um póli-
tískan vilja að fjármagna lækkun
húsnæðislána.
Ef bankarnir eru búnir að nota
allt svigrúmið til skuldalækkana
til að eignast fyrirtækin í landinu
verða þeir bara að taka féð af hagn-
aði næstu ára. Kannski að hræ-
gammasjóðirnir sem eiga bankana
þurfi þá að lækka eitthvað ávöxtun-
arkröfur sínar af skuldunum okkar
sem þeir fengu á spottprís. Lífeyr-
issjóðirnir munu líklega þurfa að
lækka iðgjöld eitthvað, (þó ekki
væri nema vegna hversu miklu þeir
töpuðu á braskinu með auðfávitun-
um). það er í lagi mín vegna. Það
gengur ekki að öll unga kynslóðin
sé hneppt í fjötra, það mun draga
úr henni allan kraft og ekki verð-
ur það lífeyrissjóðunum og samfé-
laginu til góðs.
Því verður eflaust haldið fram að
greiðsluverkfall sé ólöglegt. Í því
samhengi má benda á að allar stór-
ar breytingar á samfélögum voru
ólöglegar í upphafi, þar á meðal
verkföllin og lýðræðisbyltingarn-
ar. Skortur á greiðsluvilja er eina
vopnið sem fólk hefur, það eina sem
hlustað er á, en það þýðir ekkert að
einn og einn hætti að borga, sagan
sýnir að það þarf samtakamátt. Af
hverju tekur ekki eitthvað af þessu
unga fólki sig til og notar netið til
að safna húsnæðisskuldum sínum
í pott og semur saman við fjár-
magnseigendur um sanngjarna
lækkun? Arabarnir notuðu netið
til að breyta sínu samfélagi svo við
hljótum að geta það líka.
Er búið að setja róandi
í Gvendarbrunnana?
Fjármál
Jóna
Sigurjónsdóttir
ellilífeyrisþegi
Því verður eflaust haldið fram að
greiðsluverkfall sé ólöglegt. Í því sam-
hengi má benda á að allar stórar breyt-
ingar á samfélögum voru ólöglegar í upphafi, þar á
meðal verkföllin og lýðræðisbyltingarnar.
Reyksíminn 11 ára
Á haustdögum árið 1999 var samankominn hópur eldhuga
á Heilbrigðisstofnun Þingeyinga
(HÞ) sem með krafti og dug setti
á laggirnar „Ráðgjöf í reykbind-
indi“, símaþjónustu fyrir allt
landið til að hjálpa Íslendingum
að hætta að reykja. Fyrirmynd-
in kom frá Svíþjóð, en Íslending-
urinn Ásgeir Helgason var einn
stofnenda sænska „Reyksímans“
(Sluta-röka-linjen). Ásgeir fór í
samstarf við HÞ og hjálpaði til
við að stofna íslenska „Reyksím-
ann“ sem Ráðgjöf í reykbindindi
er kölluð í daglegu tali.
Reyksíminn opnaði fyrsta virka
dag ársins 2000. Reyksíminn
hafði ekkert fast ríkisfé í upphafi,
en þjónustan var fljót að sanna
sig, enda þarf ekki að hjálpa
mörgum að hætta tóbaksnotk-
un til að sparnaður í heilbrigðis-
kerfinu verði ærinn. Reyksíminn
er því rekinn fyrir ríkisfé í dag,
en Heilbrigðisstofnun Þingeyinga
sér um framkvæmdina.
Þjónusta Reyksímans byggir
á heimasíðunni www.reyklaus.
is og símalínunni 800-6030, en
fólk hringir gjaldfrjálst í það
númer. Símaþjónustan er opin
frá kl. 17-20 alla virka daga og
eru sérþjálfaðir ráðgjafar sem
svara í símann. Fólk hringir inn
með ýmis vandamál, spurningar
og vangaveltur sem snúa að tób-
aksnotkun. Ráðgjafar bjóða þeim
sem hringja inn að koma í endur-
hringingar, en þá er skjólstæðing-
unum fylgt eftir í allt að heilt ár
eftir að þeir eru orðnir tóbaks-
lausir eða nikótínlausir.
Í upphafi Reyksímans voru það
fyrst og fremst þeir sem voru að
hætta reykingum sem hringdu
inn, síðar bættust við þeir sem
vildu losna undan nikótínlyfjun-
um og nú síðustu 2-3 árin hafa
bæst við munntóbaks-
fíklar, en það er vax-
andi hópur meðal ung-
menna og sérstaklega
meðal stráka. Munntób-
aksnotkun hefur verið
að aukast jafnt og þétt
síðustu árin og sérstak-
lega eftir að bannað var
að reykja á veitinga-,
skemmti- og gististöð-
um, en það bann tók
gildi 1. júní 2007. Yngra
fólkið sem er að byrja
tóbaksnotkun fer margt
beint í munn tóbakið
(oftast íslenskt neftóbak
sett í vör) og fer aldrei
út í reykingarnar.
Yngri skjólstæðingar Reyksím-
ans eru því oft munntóbaksfíklar.
Tóbaksmeðferðin gerir ráð fyrir
að haft sé samband við skjólstæð-
inga um sex sinnum á ári, hins
vegar þarf að halda mun þéttar
utan um munntóbaksfíklana, enda
hefur það sýnt sig að nikótínmagn
í munntóbaki er allt að fjórum
sinnum meira en í einni sígarettu.
Fíknin í munntóbakið er því mun
meiri heldur en í sígarettuna og
þurfa munntóbaksfíklar að hafa
góðan sjálfsaga og stuðning til
að hætta notkun tóbaksins. Það
er því ekki lausn að fara úr síg-
arettunum yfir í munn- eða nef-
tóbakið, eða að fara úr einu tób-
aki í annað. Jafnframt er búið að
sýna fram á það í rannsóknum að
munn- og neftóbak veldur miklum
líkamlegum skaða.
Ráðgjafar Reyksímans hafa
náð góðum árangri í að hjálpa
munntóbaksneytendum sem og
öðrum nikótínneyt-
endum. Úttektir á
þjónustu Reyksím-
ans sýna að íslenski
Reyksíminn er með
einn besta árangur-
inn sem mælist í sam-
anburði við erlenda
Reyksíma, þegar skoð-
að er hve margir eru
tóbaks lausir eftir eitt
ár. Þennan árangur
viljum við þakka því
hve vel menntuð við
erum í heilbrigðisstétt
á Íslandi, auk þess
að þjónusta íslenska
Reyksímans er mun
einstaklingsmiðaðri
heldur en í erlendum Reyksímum.
Í íslenska Reyksímanum fylgir
sami ráðgjafi sínum skjólstæð-
ingi eftir, en það koma yfirleitt
margir að eftirfylgni við skjól-
stæðinga erlendu Reyksímanna.
Þetta teljum við vera einn af
okkar helstu kostum. Reyksíminn
hefur ekki einungis sýnt góðan
árangur, heldur er þetta líka ein
ódýrasta heilbrigðisþjónustan á
landsvísu.
Heilbrigðismál
Jóhanna S.
Kristjánsdóttir
verkefnisstjóri
Símaþjónust-
an er opin frá
kl. 17-20 alla
virka daga og
eru sérþjálf-
aðir ráðgjafar
sem svara í
símann.
Í bók minni, Íslenskum komm-únistum 1918-1998, rek ég
mörg dæmi þess, að íslenskir
rithöfundar, sem samúð höfðu
með sósíalisma, en leyfðu sér
að gagnrýna Kremlverja, voru
hrakyrtir og þeim útskúfað úr
gömlum vinahópum. Má þar
nefna Benjamín Eiríksson, Stein
Steinarr, Jóhann Hjálmarsson
og Arnór Hannibalsson. Sverr-
ir Kristjánsson sagnfræðing-
ur treysti sér af þeim ástæðum
ekki einu sinni til að taka að sér
verkefni fyrir Almenna bóka-
félagið, eins og hann trúði fram-
kvæmdastjóra félagsins, Bald-
vini Tryggvasyni, fyrir.
Sverrir hefur eflaust séð,
hvernig fór fyrir skáldinu Jóni
Óskari. Hann gaf 1964 út ferða-
bók hjá Almenna bókafélaginu,
þar sem kvartað var lítillega
undan því ófrelsi, sem rithöf-
undar ættu við að búa í Rúss-
landi. Svo vildi til, að sama ár
fékk hann listamannalaun. Óðar
hófust gegn Jóni Óskari skrif í
dagblaði sósíalista, Þjóðviljan-
um, eins og ég rek í bók minni.
Friðjón Stefánsson sagði til
dæmis, að Jón Óskar hefði birt
óhróður um Ráðstjórnarríkin.
„Og eins og við manninn mælt:
Hann skal upp í 18 þúsund króna
flokk.“ Þorsteinn frá Hamri
birti í Þjóðviljanum háðkvæði,
þar sem hann setti fram sömu
tilgátu: Jón Óskar hefði fengið
átján þúsund krónur fyrir „sér-
legt ferðastjá“ sitt. Í endurminn-
ingum sínum sagði Jón Óskar,
að Þjóðviljinn hefði eftir þetta
skrifað gegn sér og sósíalistar
hætt að heilsa sér á förnum vegi.
Þorsteinn frá Hamri skrifar
nú 22. nóvember athugasemd til
mín í Fréttablaðið, þar sem hann
sagði háðkvæði sitt frá 1964
ekki hafa beinst að Jóni Óskari,
heldur að úthlutunarnefnd lista-
mannalauna, sem hefði fram
að þessu sniðgengið Jón Óskar.
Þetta er yfirklór. Kvæði Þor-
steins var augljós ádeila á Jón
Óskar. Ef Þorsteinn frá Hamri
var ósammála úthlutunarnefnd-
inni, en ekki Jóni Óskari, af
hverju orti hann þá gegn henni,
eftir að hún hafði veitt Jóni Ósk-
ari laun, en ekki á meðan hún
neitaði honum um slík laun? Og
ef Þorsteinn frá Hamri tók undir
gagnrýni Jóns Óskars á Ráð-
stjórnarríkin, hvers vegna þáði
hann þá hálfs mánaðar boðsferð
þangað haustið 1965, eins og ég
skýri frá í bók minni?
Athugasemd til
Þorsteins frá Hamri
Við jafnaðarmenn viljum ganga fram af hófsemi fram í skatt-
lagningu en viljum vernda öflugt
mennta- og velferðarkerfi. Við
viljum bæta rekstrarumhverfi
fyrirtækja með afnámi tolla og
lægri vöxtum en við viljum líka
að fyrirtækin sem nýti auðlind-
ir, greiði auðlindaskatt. Þannig
mótum við stefnu okkar að hóf-
semi og sanngirni.
Undanfarin ár höfum við leitt
ríkisstjórn sem hefur unnið þrek-
virki við endurreisn ríkissjóðs.
Um 140 milljarða viðsnúningur
hefur orðið rekstri ríkisins og
ef ekki væri fyrir vaxtakostnað
væri ríkissjóður rekinn með 40
milljarða hagnaði á næsta ári.
Við þessa aðlögun að veru-
leikanum höfum við gætt að
áherslum jafnaðarmanna. Breyt-
ingar á tekjuskatti einstaklinga
sýna vel hvernig við höfum létt
undir með þeim sem lægstu
tekjurnar hafa. Frá hruni hefur
tekjuskattur lækkað hjá 60-70%
einstaklinga. Alls eru 85 þúsund
manns að greiða lægra hlutfall af
tekjum sínum í skatt árið 2010 en
árið 2008. Þannig vinna jafnaðar-
menn.
Rannsóknir sýna að samfélög
þar sem fjárhagslegur ójöfnuður
er meiri, eigi við erfiðari félags-
leg vandamál að etja en samfélög
jöfnuðar. Svo virðist að nær öll
heilsufarsleg og félagsleg vanda-
mál, sem oftast eru algengari
meðal fátækra í sérhverju sam-
félagi, eru mun algengari í sam-
félögum sem einkennast af ójöfn-
uði. Á hinn bóginn njóta íbúar
samfélaga, þar sem meiri jöfn-
uður ríkir betri heilsu og lífslík-
ur þeirra eru lengri, færri glíma
við eiturlyfjavanda, ofbeldi er
minna, minna er um barneign-
ir táningsstúlkna, börnum líður
betur, offita er minni, geðrænir
sjúkdómar sjaldgæfari og félags-
legur hreyfanleiki er meiri.
Þýðingarmikið atriði varðandi
öll þessi vandamál er að sam-
heldni og samstaða tapast í sam-
félögum sem einkennast af ójöfn-
uði. Rannsóknir virðast sýna
ítrekað, að þar sem tekjumunur
milli ríkra og fátækra er minni,
eru íbúar vinsamlegri og sam-
heldni meiri; samskipti og virkni
í nærsamfélögum er meiri, fólk
treystir öðru fólki betur, og skóla-
börn eru síður lögð í einelti. Svo
virðist sem óöryggi og ójöfnuður
innan samfélagsins ýti undir það
viðhorf að mikilvægt sé að eiga
mikla peninga og því vinnur fólk
í samfélögum ójafnaðar meira en
í þeim sem einkennast af jöfnuði.
Ójöfnuður eykur því álag á fjöl-
skyldur og foreldra.
Ísland virðist smátt og smátt
vera á leið út úr kreppunni. Hag-
vöxtur er vel yfir meðallagi
innan Evrópu og atvinnuleysi er
á undanhaldi. Nú verðum við að
halda áfram á sömu braut; fjölga
atvinnutækifærum og styrkja hag
velferðar í landinu. En gleymum
því samt ekki að hamingja þjóðar-
innar felst í að efla samheldni og
traust. Því er mikilvægt að auka
samstöðu innan samfélagins og
styðja þá sem minnst mega sín.
Þannig aukum við hamingju borg-
aranna en það er sú hagvaxtar-
mæling sem mestu skiptir.
Að vera
jafnaðarmaður
Menning
Hannes Hólmsteinn
Gissurarson
Höfundur Íslenskra
kommúnista 1918-1998
Stjórnmál
Magnús Orri
Schram
alþingismaður
En gleymum því samt ekki að hamingja
þjóðarinnar felst í að efla samheldni og
traust. Því er mikilvægt að auka sam-
stöðu innan samfélagins og styðja þá sem minnst
mega sín.