Teningur - 01.05.1990, Blaðsíða 12

10 I DÖNSKU SKÁLDIN
Stjórnmál hafa dregist inn í
umræðuna um skáld 9. áratugarins og
þau verið sökuð um hægra dekur,
borgaraskap og sjálfsdýrkun, en
Strunge hefur sagt að þau tilheyri
vinstri hreyfingunni meira og minna,
þótt þau leyfi sér að yrkja án tillits til
flokkssamþykkta, andstætt við játn-
ingaskáldin.
Þegar þessar tvær ólíku kynslóðir
eiga í hlut, kemur í ljós ólík notkun
persónufornafnsins „við“. Hjá játn-
ingaskáldunum merkir það „við á
vinstri vængnum“ og „við í kvenna-
hreyfingunni“. En hjá nýskáldunum
verður „við“ samnefnari kynslóðar
sem alin er upp í plasti og steypu:
„Við í alheimsfriðnum“ og „við í
miðjum heimsendi að frádregnum
herforingjum og stjórnmálamönn-
um“. Kvæðið Fánar draumsins eftir
Michael Strunge er ágætt dæmi um
þetta. Þrátt fyrir þessa notkun 1.
pers. flt. beita nýskáldin oft hógværu
1. pers. forn. et. og stundum ástríku
2. pers. fornafni.
Eitt af því sem speglast í ljóðum
þessara höfunda er ótti, djúpstæð
þjóðfélagskreppa sem engar hug-
myndafræðilegar lausnir virðast geta
leyst. Afleiðingin er sú að skáldin
virðast eingöngu skrifa fyrir sjálf sig
þó í kvæðum þeira birtist oft hörð
gagnrýni á neyslusamfélagið.
I þeirra augum er listin undirvitund
þjóðfélagsins og skáldið áhorfandi og
sjáandi, útlagi sem gagnrýnir samfé-
lagið með ljóðum sínum og sögum.
Til þess notar það ímyndunaraflið og
goðsögnina.
Árið 1976 reið ljóðskáldið F.P. Jac
á vaðið með sinni fyrstu bók, Spont-
ante kalenderblade. Þar segir hann
skilið við félagsraunsæi 8. áratugarins
og heilsar þeim 9. með glæsibrag.
Tveimur árum síðar birti Henrik S.
Holck bókina Vi má være som alt og
Michael Strunge, eini yfirlýsti pönk-
arinn sendi frá sér innblásið ljóðasafn
Livets hastighed og var undir sterkum
áhrifum frá David Bowie. Fleiri bætt-
ust við í gegnum rithöfundarnám-
skeið Pouls Borums 1976-1977 og
tímaritið Hvedekorn. N.A. Conrad
telur árin 1976-1978 vera fyrra
tímabil nýskáldanna.
Síðara tímabilið er tengt bókum
sem út komu árið 1981 og síðar. Þar
fóru fremstir Bo Green Jensen með
Requiem og messe, Spren Ulrik
Thomsen sem gaf út City slang og
Strunge sendi frá sér Vi folder dr0m-
mens faner ud. Þetta seinna blóma-
skeið stendur að nokkru leyti enn þó
ýmsar breytingar hafi orðið; sterkari
einstaklingseinkenni og að skáldin
litu ekki á sig sem hóp þó fjölmiðla-
og samkeppnisþjóðfélagið reyndi að
halda þeim á einum bási. Hinsvegar
byggðu þau á sameiginlegum grunni:
Hástemmdri ljóðrænu, háspeki,
myndrænni uppsetningu textans og
tímaferðalagi þar sem vitundin um
ritstörfin, athöfnin að skrifa kemur
fram í ljóðum þeirra. Sem dæmi má
nefna ljóðið Hœgt út eftir Sören Ulrik
Thomsen sem birtist í 3. hefti Tenings
árið 1987. Þar er kynferðislegri full-
nægingu og ritstörfum fléttað saman á
listrænan hátt. Á tímum hópvitundar
þeirra var persónufornafnið „við“
talsvert notað og ýtti það undir upp-
reisn ljóðsins og sameiginlega reynslu
þeirra: Pönki, rokki, mannslíkaman-
um, kynhvötinni, stórborgarlífinu og
uppgjöri við skáld áttunda áratugar-
ins. Einnig hrifust þau af hæfni ljóðs-
ins til ummyndana.
Stökkið frá því sameiginlega yfir í
hið einstaklingsbundna sést best hjá
Strunge sem oft virðist talsverður
prédikari og mikið lciðtogaefni, því
framan af notar hann 1. pers. flt.
meira en aðrir af þessum skóla. En í
5. ljóðasafni sínu Ud af natten leggur
Strunge niður sameiningartáknið
„við“ og tekur upp dýpri 1. pers. tján-
ingu: Ég er ekki mannvera/ég er nán-
ast ásigkomulag. Þar með stingur
hann í beint samband við lífs- og
heimsskynjun eftirstríðsáraskáldanna
(módernista) sem var: Ég er annar/
önnur eða þetta: Nei ég er sá sem ég
hef alltaf verið/ -einhver annar.
í tímaritinu Karneval 83 segir
Strunge um sjálfan sig: „Þetta snýst
um ljóðið sem ljóð, um skynjanir,
háspeki og einstaklingsbundna upp-
lifun á heiminum í dag. Ljóðið sem
auga vitundarinnar. Að setja 1. pers.
í miðjuna til að halda hinu einstakl-
ingsbundna föstu; fara fram úr
sjálfum sér til að rýma fyrir skilningi
og viðurkenna meira en sína eigin til-
veru. Ég vil beita vitundinni til að
verjast því að verða framandi, víkka
sjálfið til að ná tökum á firringunni.“
Bo Green Jensen gaf árið 1985 út
síðasta bindið í kvæðaflokknum Ros-
ens veje I-VII og heitir það Porten til
Jorden. Ljóðasafnið er allt í senn
dæmi um siðtáknrænu, dómsdags-
boðun og háspekilega draumsæju. í
bókinni er skipt frá 1. pers. flt. yfir í
1. pers. et. líkt og hjá Strunge. En
munurinn felst í því að það er
ákveðið í byrjun að setja „ég“ eða
„ég er“ inn í ljóðin. Það er semsagt
aðdragandi að umskiptunum. Stoltur
og með dæmigerðu hljómfalli guðs-
dýrkunar iðkar hann sitt sérstæða
ljóðmál. Hann samþættir áreiti sem
síðan verða fyrir áhrifum hvert frá
öðru. Sama gildir um skynsvið og
tákn úr ýmsum áttum sem hann notar
í leit að tilgangi fyrir sjálf sitt. í ljóð
sín tekur hann allt sem hugsast getur:
Biblíuna, gríska og norræna goða-
fræði, Eliot, Joyce og Kafka ásamt
ýmsum poppurum, Jim Morrison,
Pink Floyd, Lou Reed o.fl. Sem til-
vitnanakotra er Rosens veje þýðing-
armikið síðnýstefnuverk (post-
módernískt) sem ber hátt í danskri
nútímaljóðlist.
Fyrrnefnd skil milli 1. pers. et. og
flt. eru ekki eins áberandi skýrt orðuð
hjá Spren Ulrik Thomsen og hinum.
Hann lætur 1. pers. svífa um ljóðin án
þess að nota orðið „ég“. Það sjálf sem
þannig birtist er kveikjan að kynslóð-
arupplifun hans og skynjun á borg-
inni. Með ljóðum sem lýsa nálægð,
fela í sér líkamsvitund og borgarlíf,
skynjanir og dauðavitund, skapar
Thomsen samkennd og fangar sam-
ciginlegan reynsluheim: Stórborgina.
Thomsen reynir í eitt skipti fyrir öll
að ná tímanlegri og staðbundinni til-