Teningur - 01.05.1990, Blaðsíða 59

MYNDLIST / 57
ennþá í hráu ástandi, sem verður að
vera „hreinsuð“ líkt og hreinn sykur
frá hrásykri, af áhorfandanum; talna-
gildi þessa stuðuls hefur engin áhrif á
dóm hans. Önnur hlið sköpunarat-
hafnarinnar kemur fram þegar áhorf-
andinn upplifir umskiptingarfyrirbær-
ið; í gegnum breytinguna frá ófrjóu
efni yfir í listaverk, í rauninni hafa
eðlisumskipti átt sér stað, og hlutverk
áhorfandans er að ákvarða þunga
verksins á hinu fagurfræðilega sviði.
Þegar allt kemur til alls er sköpun-
arathöfnin ekki framkvæmd af lista-
manninum einum; áhorfandinn
kemur verkinu í snertingu við ytri
heiminn með því að ráða fram úr og
túlka innri eigindir þess og þannig
bætir hann framlagi sínu við sköpun-
arathöfnina. Þetta verður jafnvel enn
augljósara þegar eftirkomendurnir
fella sinn lokadóm og endurreisa
stundum gleymda listamenn.
Viðvíkjandi „Tilbúningum“
Árið 1913 fékk ég þá ánægjulegu hug-
mynd að festa reiðhjólshjól á eldhús-
koll og horfa á það snúast.
Nokkrum mánuðum seinna keypti
ég ódýra eftirprentun af vetrarkvölds-
landslagi sem ég kallaði „Lyfjagerð",
eftir að hafa bætt við hana tveimur
punktum, öðrum rauðum en hinum
gulum, út við sjóndeildarhringinn.
í New York 1915 keypti ég í járn-
vöruverslun snjóskóflu sem ég skrif-
aði á „Á undan brotna handleggn-
um“.
Það var um þetta leyti sem mér datt
í hug orðið „Tilbúningur“ („Ready-
made“) til þess að hafa yfir þetta
form framsetningar.
Það atriði sem mér er mikið í mun
að komi fram er, að valið á þessum
„Tilbúningum“ stjórnaðist aldrei af
fagurfræðilegu skynbragði.
Þetta val var grundvallað á við-
bragði af sjónrænu hlutleysi ásamt
algerri fjarveru góðs eða slæms
smekks...
í rauninni fullkomið skynleysi.
Eitt af mikilvægum einkennum var
stutta setningin sem ég ritaði
stundum á „Tilbúninginn“.
f stað þess að lýsa hlutnum með
nafni, var þessari setningu ætlað að
leiða huga áhorfandans að orðbundn-
ari sviðum.
Stundum bætti ég sjónrænu smáatr-
iði við það sem fyrir lá, sem til þess að
fullnægja veikleika mínum fyrir
hendingum var nefnt „Bættur Tilbún-
ingur“.
I annað skipti, þegar ég vildi sýna
grundvallar mótsögn milli listar og til-
búninga, kom mér í hug „Gagnvirkur
tilbúningur“: Notaðu Rembrandt
málverk sem straubretti!
Ég áttaði mig fljótt á hættunni af að
endurtaka handahófskennt þetta
form tjáningar og ákváð að takmarka
framleiðsluna á „Tilbúningum“ við
lítinn fjölda á ári.
Á þessum tímum gerði ég mér
grein fyrir að fyrir áhorfandann er list
ávanalyf, jafnvel enn meira en fyrir
listamanninn, og ég vildi forða „til-
búningnum“ mínum frá spillingu af
þessum völdum.
Önnur hlið á „Tilbúningnum“ er að
hann er ekki einstakur... eftirgerð
„Tilbúnings" sendir sama boðskapinn
frá sér; reyndar eru nær allir „Tilbún-
ingar“ sem eru til í dag ekki uppruna-
legir í hefðbundnum skilningi.
Lokaathugasemd við þessa orð-
ræðu sjálfbirgings:
Fyrst litatúburnar sem listamaður-
inn notar eru framleidd og tilbúin
vara verður niðurstaða okkar sú að
öll málverk í heiminum séu „Bættir
tilbúningar" og um leið verk sem
verða til við samsafn (assemblage).